Lực lượng báo chí cách mạng miền Nam được thành lập và tác chiến ngay tại chiến trường miền Nam do Trung ương Cục miền Nam và Bộ Chỉ huy quân giải phóng miền Nam trực tiếp chỉ đạo. Đó là các cơ quan báo chí: Báo Giải phóng, Đài phát thanh Giải phóng, Thông tấn xã Giải phóng và Báo Quân Giải phóng, Tạp chí Văn nghệ Quân Giải phóng, Điện ảnh Quân Giải phóng, Chương trình phát thanh Quân Giải phóng miền Nam... Điều rất đáng nói là tất cả các cơ quan thông tấn, báo chí đó đều được thành lập ngay trong những ngày đấu tranh đầy quyết liệt, cam go, gian khổ, hy sinh từng ngày ở chiến trường miền Nam.

TIẾNG NÓI QUAN TRỌNG CỦA BÁO CHÍ TRÊN CHIẾN TRƯỜNG

Tờ báo ra đời từ rất sớm và có tiếng nói rộng rãi là Báo Giải phóng. Báo Giải phóng do Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam sáng lập ngày 20/12/1964, báo in và phát hành trong chiến khu, đưa ra vùng giải phóng, nhằm đáp ứng nhiệm vụ tuyên truyền, cổ động cho kháng chiến.

Nhà báo Đinh Phong, nguyên Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, là phóng viên Báo Giải phóng từ đầu năm 1967. Nhớ lại quãng thời gian làm báo Giải phóng, ông kể: “Đầu năm 1964, một đoàn phóng viên Báo Cứu Quốc (cơ quan ngôn luận Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) được Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam điều từ miền Bắc vào Nam để xây dựng tờ báo này. Trung ương Cục miền Nam đã phân công trực tiếp chỉ đạo báo Giải phóng là đồng chí Trần Trọng Tân, Ủy viên Ban Tuyên huấn Trung ương Cục miền Nam lúc đó”.

Sự phát triển và lớn mạnh của Báo Giải phóng đi cùng với những hoạt động đầy sôi động ngay trong lòng cuộc chiến. Đầu năm 1967, địch mở cuộc càn đánh vào các căn cứ của Ban Tuyên huấn Trung ương Cục, các phóng viên và nhân viên tòa soạn đã tích cực tham gia chiến đấu bảo vệ căn cứ; một số đồng chí đã hy sinh, một số đồng chí bị thương, nhưng địch không vào được tòa soạn. Do phải di chuyển, cất giấu nhà in nên sau trận càn này, Báo Giải Phóng phải tạm đình bản một thời gian.

Trước tết Mậu Thân 1968, các phóng viên Báo Giải phóng được tung đi các mũi chủ yếu và đi theo bộ phận tiền phương của Trung ương Cục. Một số phóng viên và nhân viên trẻ đã được đưa vào Đội tuyên truyền vũ trang của TP. Sài Gòn, trong đó có nhiều nhà báo đã hy sinh ngay tại cửa ngõ Sài Gòn như các nhà báo: Cảnh Hân, Quốc Hùng, Trần Huân Phương, Bằng Sơn... Họ đã trở thành những tấm gương sáng trong nghề báo ở Nam Bộ.

Đầu năm 1970, do đế quốc Mỹ và ngụy quyền đánh phá ác liệt, nhà in của Báo Giải phóng được chuyển sang đất Campuchia để in, khi in xong thì chuyển về nước phát hành khắp các địa phương miền Nam. Nhiều phóng viên của Báo Giải phóng đã có mặt ở các chiến trường sôi động và đi theo bộ đội tình nguyện trên đất Campuchia.

Đến cuối tháng 4/1975, theo chỉ đạo của Ban Tuyên huấn Trung ương Cục, Báo Giải phóng tổ chức bộ phận tiền phương do đồng chí Nguyễn Văn Khuynh chỉ đạo tiến về Sài Gòn. Sáng sớm ngày 30/4/1975, các phóng viên Báo Giải phóng từ Bến Củi, Tây Ninh, đã tiến về Sài Gòn hoạt động và chiếm lĩnh trụ sở Đảng Dân chủ của Nguyễn Văn Thiệu tại số 174 Hiền Vương (nay là đường Võ Thị Sáu) làm trụ sở. Sau ngày đại thắng, đây chính là lực lượng chủ yếu làm nên tờ Báo Sài Gòn Giải phóng, trong 15 số đầu (từ số ra đầu tiên ngày 5/5/1975 đến số ra ngày 19/5/1975).

Đài Phát thanh Giải phóng cũng có vị trí đặc biệt quan trọng trong tuyên truyền đối nội và đối ngoại tại các chiến trường. Đài đã chính thức được phát sóng ngày 1/2/1962, bằng nhiều thứ tiếng: Việt, Anh, Pháp, Quảng Đông, Bắc Kinh, Triều Châu và Khmer. Đài trực tiếp được Ban tuyên huấn Trung ương Cục miền Nam chỉ đạo. Đài ra đời trong phong trào nổi dậy khắp miền Nam, sau Đồng Khởi Bến Tre 1960, được Trung ương chi viện thêm thiết bị, biên tập và nhân viên kỹ thuật phát thanh hàng ngày.

Đài Phát thanh Giải phóng là công cụ thông tin quan trọng của cách mạng miền Nam, là phương tiện truyền thanh nhanh nhất tất cả các chủ trương, chỉ thị của Trung ương, Trung ương Cục miền Nam, các khu ủy, tỉnh ủy đến các cấp, các tỉnh, thành phố; góp phần vào công cuộc cách mạng trên chiến trường và làm nên chiến thắng.

Báo Quân Giải phóng trực thuộc Bộ Chỉ huy các lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam (gọi tắt là Bộ Chỉ huy miền), được thành lập ngày 1/1/1963 và kết thúc sau ngày đại thắng tháng 4/1975.

MỘT ĐỘI NGŨ BÁO CHÍ HÙNG HẬU TRÊN CHIẾN TRƯỜNG

Sát cánh cùng Báo Quân Giải phóng còn có Tạp chí Văn nghệ Quân Giải phóng, Điện ảnh Quân Giải phóng, Chương trình phát thanh Quân Giải phóng miền Nam, với những tên tuổi quen thuộc cả nước như các nhà văn, nhà báo có tiếng tăm: Nguyễn Ngọc Tấn (Nhà văn Nguyễn Thi), Võ Trần Nhã, Thanh Giang, Triệu Bôn, Nguyễn Ngọc Oánh, nhạc sĩ Xuân Hồng, nhạc sĩ Trần Xuân Tiến,… cùng các đạo diễn và quay phim: Trương Thành Hỷ, Phan Thanh Dũng, Phùng Bất Diệt, Thanh Cao, Dương Minh Quang...

Các nhà báo chiến trường kể trên đã góp phần không nhỏ trong việc đưa thông tin nhanh nhạy nhất về chiến dịch mùa Xuân 1975, động viên, cổ vũ cán bộ, chiến sĩ và nhân dân ta chiến thắng.

Một lực lượng báo chí có tác dụng lớn và vào chiến trường rất sớm là Thông tấn xã Giải phóng, được Trung ương giao nhiệm vụ vào ngày 12/10/1960 tại một chiến khu ở miền Đông Nam Bộ. Những năm chiến tranh ác liệt, từ yêu cầu thực tiễn của chiến trường, khi cần đưa nhanh thông tin về cuộc chiến tranh ra toàn quốc và bạn bè năm châu, được sự chỉ đạo của Trung ương Đảng, Thông tấn xã Giải phóng, từ chiến khu, đã đưa những bản tin chính thức, nhanh nhất của Thông tấn xã Giải phóng phát đi ra khắp nước và ra bạn bè thế giới. Trong những năm tháng quyết liệt, trên mặt trận đấu tranh ngoại giao, tin tức của Thông tấn xã Giải phóng đã ra khắp thế giới, để bạn bè quốc tế hiểu hơn bản chất của cuộc kháng chiến của quân và dân ta.

Với chiến trường miền Nam trong một thời gian dài, báo chí đã góp phần thông tin nhanh nhạy nhất, cổ vũ chiến thắng, tạo ra sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc để đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi hoàn toàn. Bên cạnh nhiệm vụ thông tin nhanh, nhạy, với những định hướng tư tưởng chính xác, chỉ đạo chiến lược của Trung ương Đảng, báo chí đã tham gia mạnh mẽ vào việc cổ vũ, động viên mọi tầng lớp nhân dân cả vùng giải phóng, cũng như vùng địch kiểm soát, cùng tham gia hết mình vào cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam.

SỨC MẠNH TỪ BÁO CHÍ TRONG ĐẤU TRANH GIẢI PHÓNG MIỀN NAM 

Báo chí Cách mạng tại chiến trường miền Nam luôn là vũ khí đấu tranh của Đảng bộ và quân, dân miền Nam. Nhớ lại những ngày đấu tranh suốt 3 năm liền rất quyết liệt tại Hội nghị Paris về Việt Nam, cố đồng chí Dương Đình Thảo, phát ngôn viên chính thức của phái đoàn Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (cố Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy TP.HCM), khi sống trao đổi với các nhà báo, bác Sáu Thảo nhớ rõ: “Lúc đó 2 đoàn của ta đấu tranh với đoàn Bộ Ngoại giao Mỹ và đoàn Bộ Ngoại giao Sài Gòn quyết liệt và hàng ngày, có khi nửa đêm phái đoàn Mỹ mới dừng cuộc tranh cãi trong bảo vệ quan điểm của từng bên tại Hội nghị Paris”.

Một chủ trương rất tạo bạo của Khu ủy Sài Gòn - Gia Định, do đồng chí Trần Bạch Đằng, Bí thư Khu ủy, chỉ đạo được thực hiện ngay là sử dụng Bưu điện Sài Gòn chuyển báo chí công khai in ấn tại Sài Gòn của chế độ Sài Gòn lúc đó. Đó là những báo: Thời Luận, Tiếng Chuông, Sài Gòn Mới, Tia Sáng, Trời Nam, Lẽ Sống, Thần Dân, Thời đại, Chuông mai, Dân quyền, Dân ta, Dân tộc, Buổi sáng, Dân nguyện, Liên minh, Dân chủ, Dân chủ mới, Đồng thanh, Thần dân, Miền Nam, Tân Văn,... với những tác phẩm các nhà báo nổi tiếng lúc đó, như: Phạm Thế Tuyền, Trần Ngọc Sơn, Anh Tín, Thẩm Thệ Hà, Thanh Lộc... đã trực tiếp nói lên tiếng nói chính nghĩa của nhân dân miền Nam, đúng sự thật mà các phái đoàn của Mỹ - ngụy Sài Gòn không thể nào chối cãi ngay tại bàn đàm phán Paris.

Trong một thời gian dài, báo chí miền Nam đã làm nên những tiếng nói chính nghĩa, đi cùng dân tộc ta, cùng góp sức làm nên chiến công chói lọi của lực lượng báo chí miền Nam và cùng cả dân tộc trong thế kỷ XX, đi tới ngày đất nước thống nhất non sông.

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 24 25-2025 phát hành ngày 16/06/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1453