Ngay sau khi trở lại với nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt tay vào thực hiện “sứ mệnh” phục hưng nền sản xuất nước nhà, bằng công cụ mà ông ưa chuộng là thuế quan.

“Thuế quan càng cao, sức mạnh càng lớn”, ông Trump nói với các lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ tại cuộc họp thường kỳ của hiệp hội doanh nghiệp Business Roundtable tuần trước, đề cập tới hiệu quả của thuế quan trong việc hỗ trợ ngành sản xuất Mỹ. “Thắng lợi lớn nhất là hoạt động sản xuất sẽ trở lại nước Mỹ và tạo ra việc làm". 

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, thuế quan có thể phần nào thúc đẩy đầu tư vào lĩnh vực sản xuất Mỹ nhưng để phục hồi mạnh mẽ lĩnh vực này sẽ cần nhiều thời gian hơn so với 4 năm nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump.

CẦN NHIỀU HƠN 4 NĂM

Dù thuế quan có thể thúc đẩy các công ty lên kế hoạch đầu tư sản xuất tại Mỹ, nhưng sẽ mất nhiều năm và nhiều tỷ USD để xây dựng các nhà máy sản xuất công nghệ cao, lắp ráp ô tô, thiết bị và chip máy tính…

“Kiểu tái công nghiệp hóa đang được nói tới này không phải là kiểu có thể đạt được trong vài tháng hay vài năm mà trong nhiều thập kỷ”, ông Joe Brusuelas, nhà kinh tế trưởng tại công ty tài chính RSM, nhận xét.

Giới hạn nhiệm kỳ được đánh giá là một trong những rào cản lớn nhất với kế hoạch thuế quan cũng như nỗ lực "đưa sản xuất tuyệt vời trở lại” của ông Trump.

Theo các nhà phân tích, giới lãnh đạo doanh nghiệp không chỉ cần sự rõ ràng về thuế quan sẽ được áp dụng trong tương lai gần mà còn cả thuế quan sau nhiều năm, kể cả sau khi ông Trump hết nhiệm kỳ. Nếu không, họ sẽ phải suy nghĩ kỹ về việc đầu tư nhiều tỷ USD để dịch chuyển các nhà máy tới Mỹ - nơi có chi phí lao động cao hơn so với nhiều quốc gia khác trên thế giới.

“Chúng tôi đưa ra quyết định về sản xuất nhôm với tầm nhìn 20-40 năm”, ông Bill Oplinger, CEO của tập đoàn nhôm Alcoa, cho biết tại một hội nghị vào tháng trước. “Chúng tôi sẽ không đầu tư vào Mỹ dựa trên cấu trúc thuế quan có thể chỉ được áp dụng trong một khoảng thời gian ngắn”.

Hiện tại, các CEO doanh nghiệp đối mặt với sự bấp bênh xoay quanh kế hoạch thuế quan của ông Trump khi không thể biết cuối tuần này thuế quan sẽ thay đổi như thế nào, chứ chưa kể tới cuối thập kỷ hay nhiều thập kỷ tới. Kể cả khi ông Trump duy trì thuế quan ở mức cao trong suốt nhiệm kỳ này của mình, không có gì đảm bảo người kế nhiệm ông sẽ làm điều tương tự vào tháng 1/2029.

"Liệu có công ty nào sẽ xây dựng nhà máy sản xuất ở Mỹ khi không biết tổng thống tiếp theo sẽ gỡ bỏ thuế quan hay không?”, ông  Alan Blinder, giáo sư kinh tế tại Đại học Princeton University, nói trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin CNN.

Mỗi tổng thống Mỹ chỉ có thể cầm quyền trong tối đa 2 nhiệm kỳ. Các tổng thống Mỹ thường đưa ra chính sách dài hạn nhưng không có gì chắc chắn người kế nhiệm sẽ tiếp nối hay hủy bỏ những chính sách này.

“Tôi không phản đối việc làm một điều gì đó mà có thể mất 10-15 năm mới mang lại kết quả. Nhưng đừng làm những điều ngu ngốc mà mất tới 10-15 năm, bởi đó có thể là những điều sẽ bị chính quyền kế nhiệm hủy bỏ”, ông Blinder, từng là Phó chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed) vào những năm 1990, phát biểu.

NÓI DỄ HƠN LÀM

Theo ông Blinder, thuế quan sẽ làm suy yếu những kết quả có được sau nhiều thập kỷ hội nhập của ngành công nghiệp ô tô ở Bắc Mỹ. Trong nền kinh tế Bắc Mỹ với sự gắn kết chặt chẽ giữa các quốc gia, phụ tùng ô tô thường đi qua nhiều nước trước khi thành phẩm được đưa đến các đại lý ở Mỹ. Nhưng thực tế là không chiếc ô tô nào có thể được sản xuất hoàn toàn tại Mỹ.

Ông Trump nói các nhà sản xuất ô tô có thể tránh được thuế quan của Mỹ bằng cách đưa nhà máy trở lại nền kinh tế lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, nói dễ hơn làm. Có thể mất nhiều năm kể từ khi một nhà máy ô tô được công bố và khởi công tới khi thực sự đi vào hoạt động.

Bà Mary Lovely, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, cho rằng rất khó để biết chính xác sẽ mất bao lâu để khôi phục ngành sản xuất Mỹ trở lại quy mô mà ông Trump mong muốn, bởi điều này chưa từng được thực hiện ở một quốc gia nào có mức độ hội nhập toàn cầu như Mỹ.

“Nhưng một điều chắc chắn là quá trình này sẽ không diễn ra nhanh chóng và cần nhiều hơn 4 năm”, bà Lovely nhận định.

Theo bà, dù thuế quan cao có thể mang về cho Mỹ các khoản đầu tư mới, nhưng nông dân và các doanh nghiệp của nước này sẽ mất khách hàng, phải sa thải nhân viên và phá sản trong chiến tranh thương mại.

“Việc này hoàn toàn không đúng với mục tiêu tái công nghiệp hóa nước Mỹ”, bà Lovely phân tích.

Một số người ủng hộ chiến lược thương mại của ông Trump cũng thừa nhận rằng cần nhiều thời gian để lấy lại việc làm sản xuất đã mất, nhưng vẫn phải làm.

“Chính sách thương mại và công nghiệp của chúng ta đã đi sai hướng suốt 30-40 năm. Chúng ta sẽ không thể thay đổi điều đó sau một đêm. Nhưng đó không phải là lý do để không làm gì cả”, ông Mark DiPlacido, cố vấn chính sách của tổ chức American Compass, phát biểu với tờ báo Washington Post hồi đầu tháng.

Tuy nhiên, không rõ người Mỹ sẽ kiên nhẫn đến đâu, về cả mặt chính trị lẫn kinh tế, cho một cuộc chiến thương mại kéo dài. Mới chỉ bắt đầu hơn một tháng, cuộc chiến thương mại của ông Trump đã vấp phải phản ứng của nhiều chính khách ở Washington cũng như nhà đầu tư Phố Wall.

Các nhà đầu tư tỏ ra bức xúc về những tuyên bố thuế quan "không biết đâu mà lần" của chính quyền Trump. Sự bấp bênh về chính sách làm dấy lên lo ngại về suy giảm kinh tế hay thậm chí suy thoái kinh tế. Đóng cửa phiên giao dịch ngày 13/3, chỉ số S&P 500 đã giảm 10%, tương đương mất 5,3 nghìn tỷ USD vốn hóa, so với mức kỷ lục 19/2.

Tâm lý người tiêu dùng trong tháng 3 cũng giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 2 năm trở lại đây, một tín hiệu mà nhà kinh tế Torsten Slok của công ty Apollo Global cho là “đáng báo động”.

Kể cả những nhà kinh tế ủng hộ ông Trump cũng ngày càng lo lắng về sức khỏe nền kinh tế.

“Tôi thực sự lo lắng về niềm tin của người tiêu dùng. Đó là tín hiệu xấu, đồng nghĩa rằng người tiêu dùng sẽ giảm chi tiêu”, ông Stephen Moore, chuyên gia cấp cao của The Heritage Foundation, nhận xét.

Ông Moore, từng là cố vấn kinh tế của Nhà Trắng trong nhiệm kỳ trước của ông Trump, cũng bày tỏ “quan ngại” về sự lao dốc của thị trường cổ phiếu và lo rằng kinh tế Mỹ có thể suy giảm trong quý đầu năm. Dù vậy, ông cho rằng áp lực với nền kinh tế sẽ giảm bớt khi thuế quan được dỡ bỏ.

“Tôi không cho rằng chúng ta khó tránh suy thoái. Nếu đạt được thỏa thuận thương mại, chúng ta sẽ chứng kiến sự phục hồi mạnh mẽ”, ông Moore nhận định.

Nhưng trong trường hợp đó, thuế quan sẽ không được áp đặt trong một khoảng thời gian đủ dài để thuyết phục các hãng ô tô và nhà sản xuất khác đưa việc làm về Mỹ. Và khi ấy, ông Trump khó đạt được mục tiêu khôi phục ngành sản xuất Mỹ.