Tại hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng, chống bệnh sởi chiều 15/3, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết tình hình dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp, trong đó một số bệnh có vaccine phòng bệnh từ lâu (sởi, ho gà...) có xu hướng gia tăng tại nhiều quốc gia trên thế giới.

NGUY CƠ GIA TĂNG SỐ CA MẮC SỞI  

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế, bệnh sởi lây truyền rất nhanh qua đường hô hấp, 90% người chưa có miễn dịch sẽ bị mắc bệnh nếu tiếp xúc gần với bệnh nhân sởi. Trung bình 1 người mắc bệnh có thể lây cho 12-18 người khác, và chỉ có thể cắt đứt sự lây truyền khi miễn dịch cộng đồng đạt ít nhất 95%. 

Bệnh sởi có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm tai giữa, viêm phổi, tiêu chảy, khô loét giác mạc mắt, thậm chí có thể viêm não dễ dẫn đến tử vong, bệnh đặc biệt nghiêm trọng ở trẻ nhỏ, trẻ suy dinh dưỡng.

Năm 2024, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo việc gia tăng số ca mắc bệnh sởi và nguy cơ bùng phát dịch sởi tại nhiều khu vực trên toàn thế giới. Trong 5 năm qua, dịch sởi đã bùng phát ở 103 quốc gia, nguyên nhân chính là do tỷ lệ tiêm vaccine thấp (80% hoặc ít hơn).

Tại Việt Nam, việc biến đổi khí hậu làm cho tình hình dịch bệnh ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường, số ca mắc sởi có xu hướng tăng. Thời gian qua, số ca mắc sởi có giảm so với giai đoạn trước đây nhưng theo chu kỳ 5 năm 1 lần, thì hiện là chu kỳ của dịch sởi bùng phát.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết năm 2024, Bộ Y tế đã có nhiều văn bản, công điện triển khai chiến dịch tiêm vaccine sởi, ngoài tiêm thường xuyên trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng (tiêm lứa tuổi thấp hơn hoặc cao hơn). Trong quá trình triển khai đến năm 2025, các trường hợp mắc sởi vẫn còn phức tạp.

Đặc biệt, thời điểm này đang là giai đoạn chuyển mùa, thời tiết thay đổi bất thường tạo điều kiện cho các loại mầm bệnh phát triển, lây lan của các tác nhân gây bệnh luôn tiềm ẩn, tăng cao.

“Trước diễn biến phức tạp, khó lường của tình hình dịch bệnh truyền nhiễm, nhất là bệnh sởi trong thời gian hiện nay, mặc dù Bộ Y tế đã chỉ đạo các địa phương triển khai quyết liệt các biện pháp phòng chống bệnh sởi từ cuối năm 2024, tuy nhiên đến nay tình hình bệnh sởi vẫn diễn biến phức tạp và có nguy cơ tiếp tục gia tăng”, Bộ trưởng Đào Hồng Lan thông tin.

CHỈ CẮT ĐỨT SỰ LÂY TRUYỀN KHI MIỄN DỊCH CỘNG ĐỒNG ĐẠT ÍT NHẤT 95%

Thông tin thêm về tình hình dịch bệnh, ông Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cho biết từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước ghi nhận hơn 38.800 ca nghi sởi, trong đó có 3.447 ca dương tính với sởi tại 61 tỉnh, thành phố; 5 ca tử vong liên quan đến sởi.

Khu vực miền Nam ghi nhận số ca cao nhất (57%), sau đó là miền Trung (19,2%), miền Bắc (15,1%), Tây Nguyên (8,7%). Theo lãnh đạo Cục Phòng bệnh, dịch sởi có xu hướng tăng cao từ cuối năm 2024 và tiếp tục gia tăng trong những tháng đầu năm 2025. Đa số trường hợp mắc bệnh là ở trẻ từ 9 tháng tuổi đến dưới 15 tuổi, chiếm 72,7%.

Phần lớn bệnh nhân mắc sởi đều không được tiêm vaccine phòng bệnh sởi hoặc không rõ về tình trạng tiêm chủng (chiếm hơn 95%). Bệnh ghi nhận chủ yếu ở các thành phố lớn, di biến động dân cư cao, tuy nhiên đã có xu hướng gia tăng tại các tỉnh miền núi.

Một số tỉnh, thành phố có số mắc xu hướng tăng cao như: Cao Bằng (582 ca), Nghệ An (737 ca), Quảng Nam (499 ca), Đà Nẵng (2.043 ca), Khánh Hòa (1.661 ca), Đắk Lắk (621 ca), Gia Lai (1.879 ca), Kon Tum (624 ca), Đồng Tháp (1.202 ca), An Giang (1.046 ca), Lâm Đồng (476 ca).

Một số tỉnh, thành phố có số mắc cao nhưng bắt đầu chững lại và dần được kiểm soát là: Lào Cai (1.180 ca), Hà Giang (6.017 ca), Hà Tĩnh (547 ca), Bình Thuận (1.208 ca), Bạc Liêu (1.167 ca), TP.HCM (3.321 ca), Bình Dương (2.085 ca), Đồng Nai (4.099ca), Tây Ninh (668 ca), Cà Mau (1.995 ca).

Theo lãnh đạo Cục Phòng bệnh, bệnh sởi chỉ có thể cắt đứt sự lây truyền khi miễn dịch trong cộng đồng đạt ít nhất 95%. Tuy nhiên, tỷ lệ tiêm chủng vaccine phòng bệnh sởi trên cả nước còn thấp, miễn dịch trong cộng đồng không đạt mức để có thể ngăn ngừa dịch bệnh.

Bên cạnh đó, các trường hợp chưa được tiêm chủng hoặc tiêm chưa đầy đủ tích luỹ qua nhiều năm tạo khoảng trống miễn dịch, làm giảm khả năng bảo vệ trước nguy cơ lây lan. Ngoài ra, việc ghi nhận các trường hợp mắc bệnh khi chưa đến độ tuổi tiêm chủng (khoảng hơn 20% trẻ dưới 9 tháng tuổi), làm tăng thêm nguy cơ lây lan dịch bệnh...

“Hiện nay, số mắc sởi có xu hướng giảm nhưng chưa dừng lại, vì thế chúng ta không chủ quan, cần hết sức thận trọng. Dự báo sẽ tiếp tục ghi nhận nhiều ca sốt phát ban nghi sởi tại các tỉnh, thành phố trong phạm vi cả nước. Đặc biệt ở một số tỉnh miền núi có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số, điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế còn khó khăn, những tỉnh có tỷ lệ tiêm vaccine phòng sởi thấp”, Cục trưởng Cục Phòng bệnh Hoàng Minh Đức nhấn mạnh. 

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cũng yêu cầu các địa phương cần tiếp tục theo dõi sát diễn biến dịch bệnh và báo cáo ngay tình hình. Huy động sự vào cuộc của các cấp, các ngành chứ không chỉ riêng ngành Y tế. Đồng thời, chuẩn bị sẵn cơ sở vật chất, trang thiết bị, vật tư y tế, nhất là các vùng có nguy cơ cao để xử lý ngay dịch bệnh.