Ngày 17/2/2025, tiếp tục Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

“ĐIỆN HẠT NHÂN RẺ, ỔN ĐỊNH, ÍT PHÁT THẢI, XIN ĐỪNG ĐỂ TUỘT MẤT CƠ HỘI”

Tán thành với sự cần thiết ban hành cơ chế, chính sách đặc thù xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận như đề xuất của Chính phủ tại Tờ trình số 74 để kịp thời thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước, đại biểu Dương Khắc Mai, đoàn Đắk Nông, cho biết có một cử tri gửi tin nhắn cho ông tại Kỳ họp thứ 8 trước khi ấn nút thông qua chủ trương khởi động lại dự án điện hạt nhân Ninh Thuận rằng: “Điện hạt nhân rẻ, ổn định, ít phát thải và công suất lớn, xin đừng để tuột mất cơ hội làm chậm sự phát triển của đất nước”.

Theo đại biểu đoàn Đắk Nông, hiện nay nhiều quốc gia đang điều chỉnh chính sách và có nhiều động thái mới liên quan đến điện hạt nhân nhằm đảm bảo an ninh năng lượng, giảm phát thải carbon.

Một số quốc gia đang có chương trình hạt nhân tập trung vào xây dựng và nâng cấp các lò phản ứng hạt nhân để tăng công suất, sản xuất điện. Nhiều quốc gia xem xét triển khai năng lượng hạt nhân như nguồn năng lượng mới nhằm đảm bảo an ninh năng lượng, giảm thải carbon.

Sự phát triển đó trên toàn cầu đã chứng minh cho tầm quan trọng của năng lượng hạt nhân trong việc giảm phát thải và khẳng định vai trò của nó trong an ninh năng lượng và phát triển kinh tế bền vững.

"Do đó, với nhu cầu năng lượng ngày càng lớn, tăng nhanh của Việt Nam thì sự phát triển điện hạt nhân là yêu cầu tất yếu, khách quan và hợp quy luật", đại biểu Mai nhấn mạnh.

Trước yêu cầu của sự phát triển kinh tế của đất nước và tính chất đặc thù của nhà máy điện hạt nhân, ông Mai cho rằng việc Quốc hội ban hành cơ chế chính sách đặc thù đầu tư xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận là đúng đắn, phù hợp với thực tiễn và yêu cầu của thời đại, là chính sách đột phá để phát triển điện hạt nhân, cũng như năng lượng hạt nhân vì mục đích hoà bình và phát triển của Việt Nam.

Đây là điều kiện phát triển nguồn điện ổn định, đáp ứng nhu cầu sử dụng ngày càng cao trong phát triển kinh tế- xã hội góp phần đảm bảo quốc phòng an ninh và an ninh năng lượng quốc gia đang đặt ra các vấn đề mới, đồng thời góp phần thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 mà Việt Nam đã cam kết.

Góp ý vấn đề này, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, đoàn Lâm Đồng, cho rằng ngày nay, điện hạt nhân đã là một công nghệ thương mại trên thế giới với nhiều nhà cung cấp. Có 431 nhà máy điện hạt nhân đang vận hành tại 32 quốc gia trên thế giới, trong đó có 8 quốc gia làm chủ công nghệ nhà máy điện hạt nhân công suất lớn thế hệ 3, 3 với những tính năng ưu việt và vượt trội về an toàn...

“Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận là dự án đầu tiên của Việt Nam với tiến độ đã được Ban Chỉ đạo nhà nước thông qua thì có rất nhiều việc cần phải có cơ chế, chính sách đặc thù mới đảm bảo được tiến độ”, đại biểu nói.

MỤC TIÊU XÂY DỰNG NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN TRONG 5 NĂM LÀ HOÀN TOÀN KHẢ THI

Tán thành với các kiến nghị của Ủy ban Khoa học, công nghệ và Môi trường của Quốc hội, đại biểu Dương Khắc Mai chỉ rõ bên cạnh những lợi ích tiềm năng và tích cực thì dự án còn phải đối mặt với nhiều rủi ro, thách thức cần được xem xét cẩn trọng. Cụ thể, như vấn đề tài chính, công nghệ, và an toàn môi trường xã hội, địa chính trị.

Để dự án được thực hiện thành công, đại biểu đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo các cơ quan liên quan nghiên cứu kỹ, đánh giá toàn diện các rủi ro, có sự chuẩn bị thật kỹ lưỡng về mọi mặt, có chính sách quản lý và giải pháp trước mắt lẫn lâu dài đảm bảo chặt chẽ, minh bạch, hiệu quả và bền vững.

Cũng theo đại biểu, đây là lĩnh vực có công nghệ chuyên sâu đặc thù phức tạp, trong khi phải nhìn nhận thực tế là trình độ nước ta có thể nói chỉ ở mức cơ bản trong lĩnh vực này và nhiều lĩnh vực phụ trợ có liên quan. Do đó, chắc chắn phải phụ thuộc vào các đối tác nước ngoài, cộng với đó là vấn đề nguồn nhân lực để đáp ứng cho dự án cũng là một vấn đề lớn, nếu không đảm bảo thì ảnh hưởng tới tiến độ xây dựng cũng như vận hành nhà máy.

"Nếu không có chính sách về nhân lực phù hợp, đặc biệt, sẽ khó triển khai thực hiện, vận dụng, vận hành dự án trong nước trước mắt và dài hạn". Vì vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ quan tâm có phương án, giải pháp trong việc đào tạo nguồn nhân lực của dự án để đảm bảo sự chủ động tối đa.

Cùng với đó, cần có cơ chế chính sách để huy động tối đa các nguồn lực từ nhân dân, doanh nghiệp nhà nước, lẫn tư nhân trong nước để tham gia vào dự án để giảm bớt áp lực cho nguồn vốn nhà nước. Từ đó, đảm bảo hoàn thành tiến độ của dự án, hình thành đội ngũ nhân lực có trình độ, năng lực làm chủ công nghệ, tự chủ vận hàng nhà máy trong thời gian sớm nhất, để dự án cùng với các công trình dự án lĩnh vực khác, đưa đất nước ta tiến vào kỷ nguyên mới- kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận là dự án điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam. Tuy nhiên, chúng ta không phải bắt đầu từ con số 0. Đại biểu đoàn Lâm Đồng Trịnh Thị Tú Anh nhấn mạnh và nêu 3 đề xuất.

Thứ nhất, khẩn trương xây dựng, hoàn thiện Luật Năng lượng nguyên tử là một luật chuyên ngành với mục đích tạo hành lang pháp lý nhằm đảm bảo an toàn, an ninh trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử của quốc gia dựa trên các khuyến cáo của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế IAEA.

“Đây là căn cứ quan trọng để ban hành các văn bản quy phạm và hướng dẫn bảo đảm an toàn, an ninh hạt nhân, trong đó có các vấn đề như thiết kế nhà máy điện hạt nhân, chế tạo và xây dựng nhà máy điện hạt nhân, vận hành thử, vận hành chính thức nhà máy điện hạt nhân, quản lý thải phóng xạ, tháo dỡ nhà máy điện hạt nhân cũng như nguyên tắc quốc tế về ứng xử với nhà máy điện hạt nhân”, đại biểu nói.

Thứ hai, phát triển nguồn nhân lực và đào tạo. Số lượng nhân lực cho 2 tổ máy với công suất khoảng 1.200 MW theo hướng dẫn của IAEA là 1.200 người với chuyên môn bao gồm công nghệ hạt nhân, hệ thống điều khiển thiết bị kỹ thuật điện cơ khí, bảo vệ bức xạ hóa học, ứng phó sự cố vật lý như trong thủy nhiệt, quản lý thải phóng xạ, quản lý chất lượng, quản lý, bảo dưỡng và quản lý phụ tùng thay thế. Đồng thời, để đảm bảo phát triển bền vững ngành công nghệ điện hạt nhân thì Việt Nam rất cần phát triển đội ngũ các nhà nghiên cứu, các kỹ sư, kỹ thuật viên để bổ sung nguồn nhân lực chất lượng cao.

Thứ ba, cần làm tốt công tác truyền thông và hỗ trợ tốt nhất cho người dân vùng có dự án để tạo sự đồng thuận trong xã hội, để người dân có đời sống tốt hơn khi nhường đất để xây dựng dự án nhà máy điện hạt nhân. Đại biểu tin tưởng với quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng, ủng hộ của người dân và với những cơ chế, chính sách đặc thù nếu được Quốc hội thông qua, mục tiêu xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận trong 5 năm là hoàn toàn khả thi.

ĐỂ HOÀN THÀNH DỰ ÁN TRONG NĂM 2030-2031 CẦN CÓ CƠ CHẾ, CHÍNH SÁCH ĐẶC THÙ ĐỦ MẠNH

Phát biểu giải trình tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nêu rõ: “Nhu cầu điện của nước ta trong những năm tới là rất lớn để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng 8 đến 10% trở lên đến năm 2030. Theo dự thảo Quy hoạch Điện VIII, điều chỉnh tổng công suất toàn hệ thống đến năm 2030 dự kiến khoảng 230.000 MW, gấp 3 lần công suất hiện nay”.

Việt Nam đã cam kết với quốc tế là đạt trung hòa carbon vào năm 2050, nên phải phát triển rất mạnh các loại hình nguồn điện, nhất là năng lượng tái tạo để đáp ứng nhu cầu điện năng tăng thêm và nhu cầu điện sạch để phát triển kinh tế. Trong khi đó, điện hạt nhân là nguồn điện sạch, điện nền, công suất khả dụng cao, có khả năng cung cấp điện năng ổn định và giá thành hợp lý trong dài hạn, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng mục tiêu tăng trưởng 2 con số về kinh tế trong kỷ nguyên mới.

Vì vậy, Trung ương, Quốc hội và Chính phủ đã chỉ đạo tái khởi động chương trình điện hạt nhân và dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Đây là dự án có công nghệ phức tạp và chỉ một số ít quốc gia sở hữu và nhu cầu vốn đầu tư là rất lớn. Thông thường trên thế giới, để hoàn thành một dự án điện hạt nhân quy mô tương tự thì thời gian từ khi phê duyệt dự án đầu tư đến vận hành trong khoảng 10 năm. Trong đó, dự án tiến độ nhanh nhất cũng từ 7-8 năm và đều phải có cơ chế chính sách đặc thù để thực hiện.

Do tính chất phức tạp của dự án điện hạt nhân và lần đầu tiên được xây dựng ở Việt Nam, để bảo đảm mục tiêu hoàn thành dự án trong năm 2030-2031 rất cần có những cơ chế, chính sách đặc thù đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ và rút ngắn thời gian thực hiện.

Bộ trưởng cho rằng khi được Quốc hội thông qua, các cơ chế, chính sách đặc thù sẽ tạo thuận lợi và khả thi cho triển khai đồng bộ. Đồng thời, nhiều hạng mục công trình của dự án như đàm phán Hiệp định đối tác với tổng thầu thực hiện các gói thầu chìa khóa trao tay; lập, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, nghiên cứu khả thi, thu xếp vốn đầu tư, đền bù di dân tái định cư, chuẩn bị mặt bằng, đào tạo nguồn nhân lực... để đẩy nhanh tiến độ thực hiện, bảo đảm hoàn thành dự án theo chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước.