Nhận thấy xu hướng này, nhiều địa phương và hợp tác xã nông nghiệp đã chủ động hỗ trợ nông dân đưa nông sản lên các sàn thương mại điện tử. Việc tham gia thương mại điện tử giúp hợp tác xã và hộ nông dân tiếp cận lượng khách hàng lớn hơn một cách nhanh chóng và thuận tiện hơn.

Tuy nhiên, thương mại điện tử cũng mang đến những thách thức nhất định. Bên cạnh cơ hội đưa nông sản chất lượng cao đến tay người tiêu dùng, hình thức kinh doanh này cũng tạo kẽ hở cho các hoạt động buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng với các thủ đoạn ngày càng tinh vi.

TỪ ĐẶC SẢN ĐẾN SẢN PHẨM OCOP

Gần đây, ông Vũ Thái Sơn, Chủ tịch Hiệp hội Điều Bình Phước, đã gửi văn bản đề nghị các cơ quan chức năng tỉnh vào cuộc bảo vệ thương hiệu “Hạt điều Bình Phước”, trong bối cảnh một số website và mạng xã hội đã lợi dụng danh tiếng của đặc sản này để bán hạt điều kém chất lượng với mức giá rẻ bất thường. Qua xác minh, những sản phẩm này thực chất là hạt điều nhập khẩu cũ, không rõ nguồn gốc, chất lượng kém...

Không chỉ hạt điều, HTX chè Khe Năm (Yên Bái) cũng là nạn nhân của hành vi mạo danh. Anh Trần Văn Thanh, Phó Giám đốc HTX chè Khe Năm, cho biết nhiều khách hàng đã phản ánh về việc mua phải chè kém chất lượng nhưng lại được quảng cáo là chè Khe Năm. Tương tự, bài thuốc Kháu Vài Lèng - sản phẩm OCOP của tỉnh Hà Giang - hiện cũng đang bị làm giả, bán tràn lan trên mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử. 

Năm 2025, tỉnh Khánh Hòa hướng đến mục tiêu các sản phẩm OCOP là sản phẩm đặc trưng phát huy tiềm năng thế mạnh của địa phương, tạo ra những sản phẩm hàng hóa có chất lượng tốt, đạt các tiêu chuẩn theo quy định. Tuy nhiên, các sản phẩm này cũng đang bị làm giả tràn lan trên thị trường.

Điển hình là sản phẩm yến sào Khánh Hòa của Công ty TNHH Nhà nước MTV Yến sào Khánh Hòa. Theo bộ phận sở hữu trí tuệ của Công ty, năm 2024 đã phát hiện trên 30 đơn vị, sao chép mẫu mã, bao bì, thành phần sản phẩm; 15 công ty ở TP.HCM sử dụng tên “Yến sào Khánh Hòa" để đặt nhãn hiệu sản phẩm; 10 website chứa tên miền "Yensaokhanhhoa". Tất cả những điều này đều nhằm làm cho người tiêu dùng lầm tưởng đó là sản phẩm chính hãng của Công ty TNHH Nhà nước MTV Yến sào Khánh Hòa để trục lợi bán hàng kém chất lượng.

Thực tế hiện nay, người tiêu dùng có nhu cầu tìm bất kỳ đặc sản vùng miền nào chỉ cần lên mạng xã hội gõ từ khóa là sẽ cho ra hàng trăm kết quả. Tuy nhiên, trong hàng trăm người bán đó, không ai có thể biết được có bao nhiêu đặc sản “fake”, có bao nhiêu đặc sản chuẩn.

Chị vũ Thị Lệ Thủy, Giám đốc HTX 3T Nông sản Cao Phong (Hòa Bình) cho biết hiện nay vẫn có rất nhiều đơn vị, địa phương bày bán “cam Cao Phong” nhưng thực chất nguồn gốc, xuất xứ như thế nào thì không rõ, giá cả lại thấp hơn những đơn vị bán cao Cao Phong đảm bảo chất lượng ở Hòa Bình.

Cuối năm 2024, một số doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng cũng bị làm giả mã số vùng trồng, khiến Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit) phải lên tiếng cảnh báo về tình trạng gian lận ngày càng gia tăng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động xuất khẩu. Theo Vinafruit, nhu cầu sầu riêng tăng cao đã tạo điều kiện cho nhiều hành vi gian lận, bao gồm giả mạo mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, con dấu và chữ ký, gây hậu quả nghiêm trọng.

CHÚ TRỌNG TẠO “CĂN CƯỚC SẢN PHẨM”

Để tạo ra một sản phẩm hàng hóa có chất lượng đảm bảo và có thương hiệu trên thị trường là cả quá trình dài của các nhà sản xuất hay hợp tác xã. Tình trạng hàng hóa giả mạo, khiến những đơn vị làm ăn chân chính khó cạnh tranh vì đầu ra quá nhiều. Trong khi không ít người tiêu dùng vẫn không quá chú trọng đến chất lượng và xuất xứ mà lựa chọn những hàng hóa có giá rẻ hơn.

Tại Diễn đàn quảng bá và kết nối phát triển sản phẩm thủ công mỹ nghệ, sản phẩm làng nghề, sản phẩm OCOP gắn với bảo tồn văn hóa các tỉnh phía Nam, đại diện Sở Công Thương TP.HCM cho biết thành phố thường xuyên có những chương trình hỗ trợ chủ thể OCOP như đào tạo bán hàng, hỗ trợ sản xuất, nguồn vốn ưu đãi, dành không gian để triển lãm, xúc tiến hằng tháng, quý...

Tuy nhiên chủ thể và sản phẩm OCOP nhìn chung còn những khó khăn, nhất là tình trạng sản phẩm bị đuối đầu ra, trong khi hàng giả, hàng nhái tràn lan. Nhiều chuyên gia cho biết rất nhiều sản phẩm làng nghề, OCOP đẹp nhưng cầm sản phẩm không biết rõ nguồn gốc từ đâu, thông điệp về câu chuyện.

Do đó, ngoài câu chuyện về chứng nhận, về an toàn thực phẩm, doanh nghiệp sản xuất phải đầu tư hơn câu chuyện về thông tin, văn hóa của làng nghề, sản phẩm. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh việc gặp gỡ những doanh nghiệp hàng đầu và chủ thể sản phẩm OCOP để tăng tính học hỏi, mua bán, đầu tư, nhất là sản phẩm OCOP 4 - 5 sao.

Theo các chuyên gia, vấn để quản lý, xử lý hàng hóa giả mạo hiện nay vẫn còn chưa có hồi kết vì tình trạng bán hàng, kiểm soát hàng hóa online vẫn còn nhiều lỗ hổng. Do đó, để tránh bị thiệt hại bởi tình trạng này, mỗi nhà sản xuất chân chính cần nâng cao ý thức bảo vệ hàng hóa, thương hiệu của chính mình.

Cách cụ thể nhất ở đây là HTX cần đăng ký mã vạch cho từng loại sản phẩm tại Bộ Khoa học và Công nghệ để khẳng định sản phẩm đó là của mình. Trên thị trường quốc tế, mã vạch chính là “căn cước sản phẩm” khi đưa ra thị trường.

Ông Nguyễn Thành Trung, Phó Chi Cục trưởng Chi Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường nông sản Hà Nội, nhận định hàng giả, hàng nhái vẫn có chỗ đứng trên thị trường là bởi nhiều HTX, doanh nghiệp sản xuất ra hàng hóa, sản phẩm nhưng chưa chú trọng nhiều đến khâu bảo vệ hàng hóa. Ngay như việc đăng ký sở hữu trí tuệ về sản phẩm, về bao bì sản phẩm, về ảnh đại diện thương hiệu cũng chưa được quan tâm.

Về phía người tiêu dùng, cần nâng cao nhận thức, sử dụng công nghệ để xác minh nguồn gốc sản phẩm và thận trọng trước khi mua hàng. Đặc biệt, tâm lý "ham rẻ" chính là yếu tố khiến hàng giả, hàng kém chất lượng tiếp tục tồn tại.

Ngoài ra, người tiêu dùng nên có những phản ứng mạnh mẽ hơn như yêu cầu đổi trả hàng hoặc tố giác lên các đơn vị phân phối, cơ quan chức năng khi phát hiện sản phẩm vi phạm chất lượng. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi chính đáng của bản thân mà còn góp phần tạo môi trường kinh doanh minh bạch và các doanh nghiệp chân chính.