Diễn đàn Nghiên cứu và Phát triển (R&D) Việt Nam 2025 đã diễn ra sáng ngày 31/7 tại Ninh Bình với sự tham gia của các chuyên gia về khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) và blockchain… hàng đầu trong và ngoài nước. Phát biểu tại diễn đàn, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Lộc Hà đã chia sẻ thách thức mà TP.HCM đang phải đối mặt khi giải bài toán tìm đầu ra cho các nghiên cứu khoa học.

NGHỊCH LÝ GIỮA TIỀM NĂNG VÀ THỰC TẾ

Thực tế nhiều năm qua cho thấy, TP.HCM sở hữu một hệ sinh thái nghiên cứu và đổi mới sáng tạo ấn tượng với hơn 70 viện nghiên cứu, trường đại học, và hơn 1.500 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Trong 10 năm qua, thành phố đã nghiệm thu hơn 2.000 kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ. Riêng giai đoạn 2021-2025, có hơn 500 nhiệm vụ khoa học và công nghệ đã được phê duyệt.

Năng lực nghiên cứu của thành phố cũng được khẳng định ở tầm quốc tế. Đại học Quốc gia TP.HCM hiện dẫn đầu Việt Nam về số lượng công bố quốc tế, với gần 3.200 bài báo trên hệ thống Scopus trong năm 2024 và nằm trong Top 1% thế giới về nghiên cứu khoa học và công nghệ. Hoạt động chuyển giao công nghệ của đơn vị này cũng mang lại doanh thu trung bình từ 250 - 300 tỷ đồng mỗi năm.

Đóng góp của khoa học, công nghệ vào tăng trưởng GRDP của thành phố ngày càng tăng, với tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện đổi mới sáng tạo trong các ngành trọng điểm tăng từ 39,9% năm 2021 lên 44,8% năm 2023.

Tuy nhiên, bất chấp những con số ấn tượng này, tỷ lệ thương mại hóa - biến các công trình nghiên cứu thành sản phẩm, dịch vụ mang lại giá trị kinh tế thực tiễn - chỉ dừng ở mức 5%.

BA NÚT THẮT VÀ BỐN GIẢI PHÁP

Lý giải về tình trạng này, Phó Chủ tịch Nguyễn Lộc Hà đã chỉ ra những “nút thắt” chính đang cản trở quá trình thương mại hóa các nghiên cứu khoa học tại TP.HCM.

Một là, vướng mắc trong định giá tài sản trí tuệ. Đây được xem là một trong những rào cản lớn nhất. Quy trình định giá tài sản vô hình, đặc biệt là các kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước, còn nhiều rủi ro. Thị trường định giá còn yếu, thiếu tiêu chuẩn và cơ chế bảo vệ cán bộ ra quyết định về giá.

Hai là, thiếu chính sách hỗ trợ toàn diện. Hiện chưa có một hệ thống chính sách đồng bộ để hỗ trợ cho cả quá trình thương mại hóa, bao gồm các khâu hoàn thiện công nghệ, thử nghiệm sản phẩm, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, xúc tiến thị trường và tái đầu tư.

Ba là, hạn chế trong việc giao quyền cho bên thứ ba. Các quy định hiện hành vẫn chưa tháo gỡ triệt để vướng mắc trong việc giao kết quả nghiên cứu một cách chủ động cho các tổ chức không phải là đơn vị chủ trì nhiệm vụ nghiên cứu.

Để giải quyết bài toán hóc búa này và đạt mục tiêu thương mại hóa tối thiểu 8% theo Nghị quyết số 57, TP.HCM đã và đang chủ động triển khai nhiều giải pháp mang tính đột phá.

Thành phố xác định thương mại hóa kết quả nghiên cứu là nhiệm vụ trọng tâm để đưa khoa học - công nghệ trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp.

Thứ nhất, TP.HCM triển khai thí điểm toàn diện Đề án theo đặc thù của Thành phố nhằm tạo động lực thương mại hóa, đưa nhanh kết quả nghiên cứu, tài sản trí tuệ được tạo ra từ ngân sách nhà nước vào sản xuất, kinh doanh. Đề án này tận dụng các quy định mới của Nghị quyết số 193/2025 của Quốc hội và Nghị định số 88/2025 của Chính phủ.

Thứ hai, hỗ trợ xây dựng Trung tâm hỗ trợ thương mại hóa cấp vùng tại TP.HCM.

Thứ ba, xây dựng cơ chế chia sẻ rủi ro, lợi nhuận linh hoạt giữa các bên liên quan, bao gồm nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp.

Thứ tư, xây dựng một bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả thương mại hóa, đồng thời phát triển hệ thống dữ liệu và nền tảng số cho thương mại hóa.

“Với những giải pháp này, TP.HCM kỳ vọng sẽ khơi thông được dòng chảy tri thức từ các viện nghiên cứu, trường đại học ra thị trường, biến tiềm năng khoa học công nghệ thành động lực tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ trong thời kỳ mới”, ông Lộc Hà nhấn mạnh.