Một trong những công ty năng lượng lớn nhất của Đức cho biết đang chuẩn bị cho việc thanh toán tiền mua khí đốt Nga qua một hệ thống mà các nhà phê bình cho rằng sẽ làm suy yếu các biện pháp trừng phạt mà Liên minh châu ÂU (EU) áp lên Nga liên quan tới chiến tranh Nga-Ukraine.

Theo tin từ BBC, công ty Uniper cho biết sẽ trả bằng Euro cho khí đốt mua từ Nga, nhưng số Euro này sẽ được chuyển đổi sang đồng Rúp thông qua một hệ thống do Nga thiết lập. Cách làm này vừa không vi phạm lệnh trừng phạt, vừa đáp ứng yêu cầu của điện Kremlin về việc các quốc gia “không thân thiện” phải thanh toán tiền mua khí đốt Nga bằng Rúp.

Nhiều công ty năng lượng khác ở châu Âu được cho là cũng đang chuẩn bị để hành động tương tự Uniper vì lo ngại bị Nga cắt khí đốt như Moscow đã làm đối với hai nước Bulgaria và Ba Lan.

Uniper nói rằng công ty năng lượng khổng lồ này không còn lựa chọn nào khác, nhưng vẫn tuân thủ đầy đủ lệnh trừng phạt của EU đối với Nga. “Chúng tôi đang cân nhắc một hình thức thanh toán chuyển đổi, để vừa đảm bảo được lệnh trừng phạt vừa đáp ứng được sắc lệnh của Nga”, một người phát ngôn của công ty này nói với BBC. “Đối với công ty chúng tôi và với nước Đức nói chung, việc sống mà không có khí đốt Nga trong thời gian trước mắt là không thể. Sẽ có những hệ quả nghiêm trọng đối với nền kinh tế của chúng tôi”.

Công ty năng lượng lớn nhất của Đức RWE từ chối trả lời BBC khi được hỏi làm thế nào để thanh toán tiền mua khí đốt Nga.

Hồi cuối tháng 3, Tổng thống Nga Vladimir Putin đưa ra sắc lệnh yêu cầu “các quốc gia không thân thiện” phải trả tiền mua khí đốt từ nước này bằng đồng Rúp. Đây được xem là một động thái nhằm củng cố tỷ giá đồng Rúp sau khi phương Tây đóng băng khoảng một nửa dự trữ ngoại hối của Nga.

Theo sắc lệnh này, các nhà nhập khẩu khí đốt ở châu Âu phải chuyển Euro hoặc USD vào một tài khoản tại Gazprombank, ngân hàng đặt tại Thuỵ Sỹ là một nhánh của công ty khí đốt quốc doanh Nga Gazprom. Sau đó, số tiền này sẽ được chuyển đổi thành đồng Rúp và chuyển vào một tài khoản thứ hai ở Nga.

Tuần trước, Uỷ ban châu Âu (EC) nói rằng nếu bên mua khí đốt Nga có thể hoàn tất việc thanh toán bằng đồng Euro và được xác nhận về việc này trước khi số Euro đó được chuyển đổi sang Rúp, thì việc thanh toán đó không bị coi là vi phạm lệnh trừng phạt.

Tuy nhiên, các quốc gia châu Âu có cách diễn giải khác nhau về hướng dẫn của EC. Tuần này, Chủ tịch EC Ursula von der Leyen cũng gây băn khoăn khi nói rằng các công ty năng lượng châu Âu vẫn có thể vi phạm lệnh trừng phạt.

Ngày 28/4, một quan chức EU xác nhận rằng bất kỳ nỗ lực đổi tiền nào sang đồng Rúp ở Nga cũng sẽ là một “sự lách lệnh trừng phạt rõ rành rành” vì giao dịch có liên quan đến Ngân hàng Trung ương Nga (CBR).

“Điều mà chúng tôi không thể chấp nhận là các công ty châu Âu buộc phải mở một tài khoản thứ hai, và ở giữa tài khoản thứ nhất và thứ hai, số tiền Euro đó nằm trong tay của Chính phủ và CBR, và việc thanh toán chỉ hoàn tất khi số tiền đó được chuyển đổi sang Rúp”, vị này nói.

Trước đó, vào hôm thứ Ba tuần này, Ba Lan và Bulgaria từ chối thanh toán tiền mua khí đốt Nga bằng Rúp, và Gazporm đã dừng cung cấp khí đốt cho hai nước này. Hai nước đều tuyên bố sẽ không gia hạn hợp đồng mua khí đốt từ Gazprom khi hợp đồng hết hạn trong năm nay.

Ba Lan là một trong những nước ủng hộ mạnh mẽ việc tăng cường trừng phạt Nga. Nước này nói EU nên trừng phạt những nước dùng Rúp để thanh toán tiền mua khí đốt Nga. Bộ trưởng Bộ Khí hậu Ba Lan Anna Moskwa chỉ rõ Đức, Hungary và Áo là những nước đang phản đối cấm vận khí đốt Nga.

“Chúng tôi cho là sẽ có hậu quả đối với những nước chấp nhận thanh toán tiền mua khí đốt Nga bằng Rúp. Đó sẽ là kết cục đối với họ nếu họ nhượng bộ”, bà Moskwa nói.

Ngoài việc bảo vệ tỷ giá đồng nội tệ, yêu cầu của Nga về thanh toán tiền mua khí đốt bằng Rúp còn được cho là nhằm mục đích chia rẽ các nước phương Tây.

Đại đa số, khoảng 97%, hợp đồng cung cấp khí đốt giữa Gazprom và các công ty EU quy định thanh toán bằng Euro hoặc USD.

Hungary và Slovakia nói sẽ sử dụng phương pháp thanh toán chuyển đổi mà Nga đưa ra. Bộ trưởng Bộ Kinh tế Đức Robert Habeck hôm thứ Tư tuần này nói “đó là hướng đi mà EU đã vạch ra cho chúng ta”.

“Đó là hướng đi tương thích với trừng phạt. Và theo như tôi được biết, các công ty Đức định làm theo cách này hoàn toàn tuân thủ đúng hợp đồng. Hầu hết các nước EU sẽ làm theo cách này”, ông Habeck phát biểu.

Khoảng 40% khí đốt mà châu Âu tiêu thụ là do Nga cung cấp. Tỷ lệ này cao hơn ở một số nước, nên việc đột ngột bị Nga cắt khí đốt có thể gây ra hệ quả lớn về mặt kinh tế.

“Nhiều công ty châu Âu có thể chấp nhận thanh toán như cách Nga đưa ra, để vừa duy trì được giao dịch, vừa ở trong giới hạn của các biện pháp trừng phạt mà EU đưa ra”, nhà phân tích Nathan Piper của Investec phát biểu. “Những công ty đó cần khí đốt để cung cấp cho người tiêu dùng, và Đức hiện chưa có một nguồn cung nào khác có thể thay thế khí đốt Nga ở thời điểm này.

Theo tờ Financial Times, công ty năng lượng lớn nhất Áo OMV cũng đang có kế hoạch chấp nhận cơ chế thanh toán mà Nga đưa ra. Hãng Eni của Italy cũng cân nhắc hành động tương tự.

“Chúng tôi đã phân tích yêu cầu của phía Gazprom về có chế thanh toán, trong khuôn khổ các biện pháp trừng phạt của EU. Chúng tôi đang tìm ra một giải pháp sao cho tuân thủ được lệnh trừng phạt”, OMV nói với BBC.