Thảo luận về dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) sáng 14/5/2025, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh, Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long, cho biết trong thời gian qua, chế độ, chính sách hỗ trợ đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố dôi dư do sáp nhập là vấn đề mà nhiều người quan tâm.

Hiện nay, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố dôi dư do sắp xếp đơn vị hành chính ở cấp xã, nghỉ trong thời gian 12 tháng kể từ khi có quyết định sắp xếp của cấp có thẩm quyền thì được hưởng chính sách theo quy định tại Nghị định số 29/2023/NĐ-CP của Chính phủ quy định về chính sách tinh giản biên chế.

Tuy nhiên, do phụ cấp hằng tháng đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố hiện nay không cao, nên mức trợ cấp đối với với các đối tượng này dôi dư do sắp xếp đơn vị hành chính ở cấp xã còn rất thấp. 

Vì vậy, để tạo điều kiện giải quyết chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố, theo Kết luận 137-KL/TW năm 2025, đại biểu đề xuất Bộ Nội vụ tham mưu Chính phủ xem xét hỗ trợ người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố được hưởng chế độ bằng 2 lần mức trợ cấp theo quy định.

Đồng thời, hỗ trợ thêm chế độ cho mỗi một năm công tác bằng 3 tháng nhân với 2 lần mức trợ cấp hiện hưởng. Thời gian tối đa không quá 60 tháng. Song song đó, bổ sung chế độ đào tạo, bồi dưỡng, chuyển đổi nghề nghiệp cho người hoạt động không chuyên trách thôi việc.

“Hiện nay, theo kế hoạch sau sắp xếp, dự kiến có hơn 120.000 người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã phải chấm dứt hoạt động, nên mong Bộ Nội vụ tham mưu Chính phủ sớm có chính sách với đối tượng này”, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh góp ý.

Dự kiến, từ ngày 1/8/2025 sẽ kết thúc việc sử dụng người hoạt động không chuyên trách cấp xã, thôn, tổ dân phố. Về vấn đề này, trước đó Bộ Nội vụ cho biết Bộ đang chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan trung ương liên quan và các địa phương để báo cáo Chính phủ xem xét, giải quyết chế độ, chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã khi kết thúc hoạt động đối với với đối tượng này.

Tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Quốc Hận, Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau, cũng đồng tình với việc sửa đổi các nội dung liên quan đến tổ chức đơn vị hành chính và mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, nhằm giảm đầu mối, bỏ cấp trung gian, tinh gọn tổ chức bộ máy, xây dựng chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân, đáp ứng nhu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Quốc Hận cho rằng sự thay đổi này sẽ ảnh hưởng sâu rộng tới tất cả các mặt của đời sống xã hội, từ kinh tế - xã hội cho đến tâm tư nguyện vọng của người dân.

“Một số lượng lớn công chức, cán bộ không chuyên trách sau nhiều năm gắn bó với bộ máy Nhà nước phải nghỉ việc, đang loay hoay tìm hướng đi mới, gặp không ít khó khăn trong việc tái hòa nhập thị trường lao động, số còn lại cũng chưa biết đi đâu về đâu, nơi ăn chốn ở thế nào”, đại biểu Nguyễn Quốc Hận trăn trở.

Bên cạnh đó, sau sáp nhập các đơn vị hành chính, một số địa danh gắn liền với lịch sử dân tộc, với nhân dân địa phương sẽ chỉ còn là hoài niệm trong ký ức. Một cấp chính quyền từng đồng hành với sự phát triển của đất nước đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử, chấm dứt sự tồn tại.

“Người dân thì băn khoăn lo lắng vì địa bàn rộng, xa trung tâm hành chính của tỉnh, liệu có ảnh hưởng việc thực hiện quyền nghĩa vụ công dân? Cán bộ cấp xã có tăng nhưng còn ít hơn khi còn cấp huyện và với địa bàn rộng thì liệu có đủ sức sát dân, gần dân? Tương tự với lực lượng công an xã, liệu địa bàn rộng có đảm bảo quản lý tốt khi có tình huống xảy ra”, đại biểu Nguyễn Quốc Hận dẫn chứng.

Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị các ngành, các cấp cần sớm có giải pháp để đạt được mục tiêu sau khi sáp nhập. Đó là, bộ máy hoạt động thống nhất, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả, không bị gián đoạn, không ảnh hưởng đến nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đến hoạt động bình thường của người dân, doanh nghiệp, đảm bảo quốc phòng an ninh, an toàn xã hội trên địa bàn. 

Đại biểu kiến nghị, cần tăng cường số lượng cán bộ công chức cấp xã phù hợp với nhiệm vụ quyền hạn, và theo phân loại đơn vị hành chính xã phường, tận tuỵ với nhân dân.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh kinh tế tư nhân, quy hoạch, đầu tư mỗi tỉnh có ít nhất một khu công nghiệp tập trung để thu hút, giải quyết nhu cầu lao động tại chỗ cho công chức dôi dư sau sắp xếp tổ chức bộ máy và nhân dân ở địa phương.

Đặc biệt, cần phân quyền mạnh mẽ hơn nữa và ứng dụng công nghệ thông tin cho cấp xã để giải quyết công việc tại chỗ cho người dân…