Trong Báo cáo số 293 Chính phủ đã đánh giá Thương mại điện tử đã cán mốc 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023 và Việt Nam đứng đầu ASEAN về tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử. Đây là một trong những thành công trong phát triển kinh tế, sự nỗ lực rất lớn của Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp và tôi rất trân trọng điều này.

Tuy nhiên, từ kinh nghiệm của một vài nước trên thế giới, đai biểu Quốc hội cho rằng, chúng ta đang đối diện với một mối lo đó là Thương mại điện tử càng phát triển thì càng tác động xấu đến môi trường nếu không kiểm soát được rác thải, nhất là rác thải nhựa.

QUAN NGẠI Ô NHIỄM RÁC THẢI NHỰA TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

Nêu ý kiến thảo luận vấn đề này tại hội trường chiều ngày 17/6, đại biểu Châu Quỳnh Dao, đoàn Kiên Giang, cho biết hiện nay nhà nhà livestream, người người livestream, việc bán hàng online rất phổ biến và kéo theo nhu cầu làm thế nào để chuyển tải sản phẩm đó một cách an toàn đến người tiêu dùng, tránh rủi ro phát sinh kinh phí.

“Trong hội trường này, rất nhiều đại biểu đã từng mua hàng online và chúng ta thấy hàng được gói rất kỹ, cẩn thận qua nhiều lớp, đựng trong hộp carton rồi quấn thêm một màng nilon, túi khí, xốp, dùng băng dính, băng keo…”, đại biểu đoàn An Giang dẫn chứng.

Tuy nhiên, đây hoàn toàn là vật liệu nhựa, rất khó phân hủy, khó thu gom và khó sử dụng nhiều lần.

Theo khảo sát năm 2024 của Hiệp hội Thương mại điện tử của Việt Nam cho thấy nếu bán ra thị trường một tỷ USD như vậy, sẽ để lại 7600 tấn nhựa. Còn nếu gọi thức ăn nhanh online mà dịch vụ giao dùng những túi xốp, vỏ hộp thì chúng ta để lại tới 18.600 tấn nhựa.

Dự báo đến năm 2030, nếu thương mại điện tử có quy mô 100 tỷ USD thì sẽ để lại hơn 800.000 tấn rác thải nhựa và phải tốn rất nhiều nguồn lực để giải quyết vấn đề này.

Nói về nguyên nhân của tình trạng này, đại biểu đoàn Kiên Giang cho rằng dường như sau đại dịch Covid-19, chợ truyền thống đã mất đi sứ mạng lịch sử. Bán hàng online rất phổ biến bởi trong bối cảnh phát triển thương mại điện tử, môi trường số tạo thuận lợi cho người dùng.

Ngoài ra, mặc dù Việt Nam đã rất nỗ lực để hoàn thiện hệ thống pháp luật và đã đạt được nhiều thành tựu đáng khích lệ nhưng có một vài luật, văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến vấn đề quản lý chất thải thương mại điện tử…chưa kịp thời sửa chữa để tương thích với những biến động của xã hội.

“Luật Bưu chính hay Luật Thương mại điện tử chưa quy định những hoạt động mới phát sinh như livestream bán hàng, quản lý về những gian lận thương mại trên sàn giao dịch điện tử để bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng, hay quy trình xử lý, răn đe tất cả những chủ thể tham gia trên sàn giao dịch điện tử vi phạm pháp luật...”, đại biểu lấy ví dụ.

Không những thế, một bộ phận người bán hàng chưa tự giác dùng những vật liệu khác thân thiện với môi trường để thay thế bởi vì phát sinh chi phí. Thêm nữa, hệ thống chính sách khuyến khích cũng chưa đồng bộ, chưa ban hành được hướng dẫn thực hiện quy chuẩn, quy trình đóng gói để thân thiện với môi trường. Người dân khi tiêu thụ những sản phẩm đó cũng chưa thực hiện tốt vai trò, trách nhiệm của mình trong bảo vệ môi trường.

SỬA ĐỔI LUẬT THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ, KIỂM SOÁT RÁC THẢI NHỰA, THÚC ĐẨY TIÊU DÙNG XANH

Để giải quyết vấn đề này, đại biểu kiến nghị cần tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền để thống nhất quan điểm trong hành động, đó là muốn kinh tế phát triển nhanh thì chuyển đổi số và muốn kinh tế phát triển bền vững thì chuyển đổi xanh, phát triển nhanh nhưng phải bền vững.

Cùng với đó, sớm đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh sửa đổi những luật liên quan đến vấn đề quản lý rác thải thương mại điện tử. Ví dụ như luật về bưu chính hay là luật về thương mại điện tử...

Đại biểu cũng cho rằng cần hoàn thiện hệ thống chính sách để ưu tiên cho nhà sản xuất, hộ kinh doanh, người dân cùng thực hiện, phát triển kinh tế tuần hoàn.

Theo đại biểu, khi thực hiện tốt những vấn đề này không chỉ giải quyết được thách thức môi trường mà quan trọng nhất đó là tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế giao dịch thương mại điện tử, từ đó tiến tới một nền kinh tế số phát triển vững bền.

Trước vấn đề đại biểu Quốc hội đặt ra về rác thải nhựa trong thương mại điện tử, tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết rác thải nhựa trong bao bì và sản phẩm có nhiều tiện ích và chi phí thấp nên được sử dụng nhiều trong thương mại điện tử. Do thương mại điện tử đang phát triển rất nhanh từ 20- 25%/năm nên rác thải ngày càng tăng, gây ảnh hưởng đến môi trường.

Để khắc phục tình trạng này, nhà nước xây dựng chính sách khuyến khích doanh nghiệp và người dân mua hàng chuyển sang sử dụng sản phẩm, dịch vụ xanh, giảm rác thải nhựa thông qua các chương trình khuyến mại, chính sách hỗ trợ cụ thể. Đồng thời, tăng cường kiểm soát, đánh giá hiệu quả thực hiện của các doanh nghiệp kinh doanh thương mại điện tử.

Theo Bộ trưởng, hiện nay trong xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử sửa đổi, Bộ Công Thương đã lồng ghép nội dung này để quy định từ khuyến khích cho đến bắt buộc.

Với cộng đồng, cần tăng cường tuyên truyền, đẩy mạnh xã hội hóa trong việc thu gom rác thải từ thương mại điện tử để tái chế.

Đối với các doanh nghiệp, cần quan tâm đổi mới nguyên liệu đóng gói, bảo đảm bảo quản hàng hóa. Bộ Công Thương đã và đang có chương trình khuyến khích đối với các doanh nghiệp thực hiện mô hình này.

Với người tiêu dùng, Bộ trưởng cho rẳng cần ưu tiên lựa chọn các sản phẩm tiêu dùng xanh. Bộ Công Thương cũng đã khuyến khích các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực thương mại điện tử thúc đẩy người tiêu dùng lựa chọn các sản phẩm tiêu dùng xanh.