Báo cáo “Nền kinh tế AI Việt Nam 2025” dự báo đến năm 2030 AI sẽ mang lại giá trị tương đường 5 nghìn tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu. Riêng Việt Nam được ghi nhận là nền kinh tế số phát triển nhanh nhất Đông Nam Á, với tốc độ tăng trưởng hàng năm đạt tới 20%. 

Các chuyên gia kỳ vọng AI sẽ trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững tại Việt Nam, với quy mô nền kinh tế AI dự kiến ​đạt 120-130 tỷ USD vào năm 2040, theo ước tính của BCG. 

KINH TẾ AI CỦA VIỆT NAM DỰ KIẾN ĐẠT GIÁ TRỊ 120 TỶ USD VÀO NĂM 2040 

Tại Lễ công bố báo cáo ngày 12/6, ông Arnaud Ginolin, Giám đốc điều hành kiêm Đối tác, Boston Consulting Group (BCG), chỉ ra quy mô kinh tế AI vào năm 2040 có thể tương đương 25% GDP hiện tại của Việt Nam. 

Tốc độ tăng trưởng giá trị AI của Việt Nam sẽ xuất phát từ tăng trưởng doanh thu tiêu dùng (45 - 55 tỷ USD) và tăng trưởng lợi nhuận nhờ nâng cao năng suất (60 - 75 tỷ USD). Đây là cơ hội quan trọng đối với các doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách Việt Nam để tận dụng hiệu quả tiềm năng của AI và khẳng định vị thế quốc gia trong nền kinh tế số toàn cầu. 

Việt Nam hiện nay đã xác định rõ ràng AI là một trụ cột chiến lược quốc gia. Nhiều chính sách thiết thực ​như Nghị quyết 57/NQ-TW và chiến lược quốc gia về AI được nêu trong Quyết định 127/QĐ-TTg đang được triển khai để hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực, các công ty khởi nghiệp AI,... 

Tính đến 2023, 165 trường đại học đã triển khai chương trình đào tạo các ngành công nghệ thông tin (IT/ICT), với số lượng sinh viên tốt nghiệp tăng 4% mỗi năm. Trong tương lai, nguồn nhân lực ngành công nghệ thông tin của Việt Nam dự kiến tăng 9% từ năm 2022 đến 2026, lên đến 530.000 chuyên gia. 

Về phát triển nhân tài trong lĩnh vực AI, khoảng 10 trường đại học đã bắt đầu triển khai các chương trình đào tạo cử nhân ngành AI, với quy mô đào tạo là 1.700 sinh viên mỗi năm.

Các chuyên gia chỉ ra ba trụ cột sẽ trực tiếp thúc đẩy nền kinh tế AI của Việt Nam. Thứ nhất, mở rộng ứng dụng AI ở cả khu vực công và tư để thúc đẩy kinh tế AI tăng trưởng theo cấp số nhân. Các sáng kiến ​xúc tiến và hợp tác công-tư như chương trình doanh nghiệp dẫn đầu quốc gia sẽ là yếu tố quan trọng để đảm bảo việc áp dụng rộng rãi và tác động lâu dài của AI. 

Thứ hai, hệ sinh thái AI của Việt Nam cần được hỗ trợ cả về vốn và nâng cao năng lực để không chỉ cạnh tranh tại thị trường trong nước, mà còn tại quốc tế. Một số kiến nghị được đưa ra bao gồm các chương trình tài trợ quốc gia để giúp các công ty khởi nghiệp tiếp cận được nguồn vốn ưu đãi, hay kết nối cơ hội hợp tác cho các doanh nghiệp mới tham gia thị trường,... 

Thứ ba, việc xây dựng nguồn nhân lực chuyên sâu đòi hỏi phát triển chương trình đào tạo AI đạt chuẩn quốc tế cho các bậc Cử nhân, Thạc sĩ và Tiến sĩ, đồng thời triển khai các chương trình đào tạo nhân tài AI quy mô lớn với chất lượng hàng đầu. 

VIỆT NAM CẦN KHUÔN KHỔ PHÁP LÝ AI “MỀM DẺO” 

Khi trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển với tốc độ chóng mặt, câu hỏi đặt ra là: Đã đến lúc Việt Nam cần ban hành một đạo luật về AI hay chưa? 

Ông Nguyễn Hoàng Hưng, Giám đốc Công nghệ Viettel AI, cho rằng Việt Nam cần sớm xây dựng khung pháp lý cho AI, nhưng phải tìm được điểm cân bằng giữa thúc đẩy đổi mới sáng tạo và kiểm soát rủi ro. “Chúng ta đi sau thế giới về công nghệ, nên càng phải thận trọng hơn. Luật không nên cản trở sự phát triển của doanh nghiệp, nhưng cũng không thể buông lỏng để dữ liệu người dùng bị khai thác hay các công nghệ AI bị lạm dụng cho những mục đích vi phạm pháp luật,” ông nhấn mạnh.

Từ góc độ học thuật, PGS.TS Nguyễn Phi Lê, Viện trưởng Viện AI4LIFE (Trường Đại học Bách khoa Hà Nội), đưa ra quan điểm ngược lại. PGS.TS Nguyễn Phi Lê cảnh báo về nguy cơ siết luật quá sớm: “AI của Việt Nam đang trong giai đoạn sơ khai. Nếu luật được thiết kế thiếu linh hoạt, nó có thể kìm hãm hoàn toàn hoạt động nghiên cứu và ứng dụng". 

Về phía chuyên gia quốc tế, ông Nagano Yushi, đại diện Trung tâm Chuyển đổi số JICA DXLab, đồng tình với ông Hưng rằng Việt Nam cần sớm có các quy định rõ ràng để không trở thành “mảnh đất màu mỡ” cho những tổ chức nước ngoài lợi dụng khoảng trống pháp lý. Ông khuyến nghị Việt Nam nên xây dựng một khung pháp lý tiệm cận với các tiêu chuẩn quốc tế nhằm bảo đảm sự phát triển bền vững và có trách nhiệm, nhất là để hiện thực tham vọng trở thành một trong những trung tâm AI hàng đầu.

JICA là cơ quan thuộc Chính phủ Nhật Bản, chịu trách nhiệm thực hiện các chương trình viện trợ phát triển chính thức (ODA), đóng vai trò thúc đẩy hợp tác giữa Nhật Bản và các quốc gia đối tác thông qua hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và tư vấn chính sách phát triển. JICA đặc biệt ưu tiên hỗ trợ Việt Nam các lĩnh vực như chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực và đổi mới sáng tạo, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của nền kinh tế.