Dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc – Nam, với tổng chiều dài 1.541 km, là một trong những dự án hạ tầng chiến lược lớn nhất từ trước đến nay tại Việt Nam. Dự án được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư vào tháng 11/2024, với tổng vốn sơ bộ khoảng 1,7 triệu tỷ đồng (tương đương 67 tỷ USD). Tuyến đường sắt khởi đầu từ ga Ngọc Hồi (TP Hà Nội) và kết thúc tại ga Thủ Thiêm (TP Hồ Chí Minh), đi qua địa bàn của 15 tỉnh, thành phố, được thiết kế với tốc độ tối đa 350 km/h, gồm 23 ga hành khách và 5 ga hàng hóa.

Dự án được xác định có vai trò đặc biệt quan trọng không chỉ trong kết nối vùng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội mà còn đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng, phục vụ quốc phòng - an ninh và có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết. Chính phủ đặt mục tiêu khởi công trước ngày 31/12/2026 và phấn đấu cơ bản hoàn thành vào năm 2035.

ĐẢM BẢO TIẾN ĐỘ TẠI HÀ TĨNH

Trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, tuyến đường sắt tốc độ cao dự kiến đi qua 103,42 km. Theo phương án được rà soát bước đầu, dự án sẽ bố trí 3 nhà ga (gồm 2 ga hành khách, 1 ga hàng hóa) tại các địa phương trong tỉnh. Công tác giải phóng mặt bằng được đánh giá là một trong những khâu then chốt để đảm bảo tiến độ chung của dự án.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hà Tĩnh, sơ bộ tổng diện tích đất cần thu hồi trên toàn tuyến đoạn qua địa bàn tỉnh là hơn 764 ha, trong đó có khoảng 84 ha là đất ở, cần tổ chức bố trí tái định cư cho người dân. Tổng số người bị ảnh hưởng chưa được công bố cụ thể, song được đánh giá là không nhỏ, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về hạ tầng tái định cư cũng như công tác tuyên truyền, vận động để tạo đồng thuận.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Trần Báu Hà, tại một cuộc họp mới đây, đã chỉ đạo Sở Xây dựng chủ trì phối hợp với các ngành, địa phương liên quan khẩn trương rà soát nhu cầu tái định cư. Mục tiêu đặt ra là khởi công xây dựng một khu tái định cư đầu tiên vào ngày 19/8/2025, nhằm đón đầu nhu cầu tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng tuyến đường sắt. Cùng với đó, Hà Tĩnh cũng sẽ tiến hành rà soát, lập quy hoạch sử dụng quỹ đất vùng phụ cận các ga đường sắt theo định hướng phát triển hệ thống giao thông công cộng, tạo động lực phát triển đô thị và dịch vụ hậu cần dọc tuyến.

THÀNH LẬP BAN CHỈ ĐẠO GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG

Xác định rõ vai trò đặc biệt của dự án và khối lượng công việc cần triển khai, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hà Tĩnh đã ban hành quyết định thành lập Ban Chỉ đạo và Tổ Giúp việc Ban Chỉ đạo giải phóng mặt bằng Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam đoạn qua địa bàn tỉnh.

Theo đó, Ban Chỉ đạo do Bí thư Tỉnh ủy làm Trưởng ban, Chủ tịch UBND tỉnh làm Phó Trưởng ban Thường trực, các Phó Chủ tịch UBND tỉnh giữ vai trò Phó Trưởng ban. Thành phần còn lại là lãnh đạo các sở, ngành, địa phương liên quan cùng Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án Đường sắt – Bộ Xây dựng phụ trách đoạn tuyến qua Hà Tĩnh.

Ban Chỉ đạo có nhiệm vụ tham mưu và chỉ đạo xuyên suốt toàn bộ quá trình giải phóng mặt bằng, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành trung ương và chủ đầu tư trong việc hoàn thiện các thủ tục, triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và bàn giao mặt bằng đúng tiến độ. Ban này cũng sẽ chủ trì các cuộc họp định kỳ hoặc đột xuất để rà soát, đánh giá kết quả, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện.

Điểm đặc biệt trong mô hình tổ chức của Hà Tĩnh là việc thành lập Tổ Giúp việc Ban Chỉ đạo gồm 18 thành viên. Tổ này do Phó Chủ tịch UBND tỉnh phụ trách lĩnh vực giao thông và xây dựng đảm nhận vai trò Tổ trưởng. Thành viên là lãnh đạo các sở, ngành liên quan, Phó Chủ tịch UBND các xã, phường nơi có tuyến đi qua và đại diện Ban Quản lý dự án đường sắt.

Tổ giúp việc có trách nhiệm hỗ trợ Ban Chỉ đạo xây dựng kế hoạch, phân công nhiệm vụ, đôn đốc thực hiện các kết luận chỉ đạo; chuẩn bị các báo cáo, tài liệu phục vụ họp và tổng hợp báo cáo tiến độ thực hiện chung. Đây được xem là “bộ máy tác chiến” ở cấp thực thi, đảm bảo sự thống nhất và hiệu quả trong chỉ đạo triển khai nhiệm vụ từ cấp tỉnh đến cơ sở.

Hà Tĩnh cũng đang khẩn trương chỉ đạo các địa phương có dự án đi qua chủ động rà soát hiện trạng dân cư, đất đai, cơ sở hạ tầng… để xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phù hợp. Công tác vận động, tuyên truyền trong nhân dân cũng được quan tâm thực hiện sớm để tạo sự đồng thuận, tránh khiếu kiện phát sinh trong quá trình triển khai.