Bệnh viện Nhân dân 115 (TP.HCM) mới đây đã tiếp nhận một trường hợp hôn mê hạ đường huyết ở người bệnh đái tháo đường. Bệnh nhân nữ, 69 tuổi, có tiền sử đái tháo đường khoảng 7 năm nay, đang tiêm insulin hỗn hợp dạng lọ bằng kim với liều tiêm sáng 30 đơn vị; chiều 30 đơn vị. Người bệnh chỉ tiêm insulin tại một vị trí duy nhất ở bụng và thường xuyên có những lúc đổ mồ hôi, bụng cồn cào và tự hết sau khi ăn bánh, uống trà đường.

Khoảng 7 giờ trước khi nhập viện, sau khi tiêm 30 đơn vị insulin hỗn hợp nhưng quên ăn sáng, người nhà phát hiện người bệnh có dấu hiệu bủn rủn tay chân, sau đó hôn mê, tiêu tiểu không tự chủ. Tại Khoa Cấp cứu - Bệnh viện Nhân dân 115, người bệnh trong tình trạng hôn mê sâu, sau khi thử glucose mao mạch là 43 mg/dL, người bệnh được truyền Glucose tĩnh mạch ngay lập tức. Kết quả người bệnh tỉnh táo hoàn toàn và chuyển vào Khoa Nội tiết để theo dõi.

Tại đây, sau khi thăm khám, các bác sĩ phát hiện người bệnh có một khối u mật độ mềm tại vị trí tiêm insulin vùng bụng và xác định đây là u phì đại mô mỡ do tiêm insulin ở cùng một vị trí trong thời gian dài. Ngoài ra, việc dùng kim tiêm insulin không đúng quy cách (kim U80 thay vì U100) làm liều tăng thành 37.5 đơn vị (cao hơn liều theo chỉ định 30 đơn vị). Bên cạnh đó, lọ insulin mà người bệnh đang dùng là loại được lắp vào bút tiêm insulin chứ không dùng kim rút từ lọ và tiêm.

Phì đại mô mỡ nơi tiêm insulin là một biến chứng thường gặp ở người bệnh đái tháo đường có tiêm insulin dưới da. Một số yếu tố góp phần gây phì đại mô mỡ như: Không luân chuyển vùng tiêm đúng cách; tái sử dụng kim tiêm; chỉ số khối cơ thể thấp; dùng insulin tái tổ hợp từ người (human insulin); thời gian tiêm insulin lâu (thường từ 6 tháng trở lên).

Nếu người bệnh tiêm insulin vào các chỗ phì đại mô mỡ, insulin có thể bị hấp thu nhanh hoặc chậm. Điều này dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm như tăng đường huyết quá mức, hạ đường huyết quá mức, tăng liều insulin bất hợp lý, nhiễm toan do ceton và có thể tử vong nếu tình trạng hạ đường huyết không được phát hiện kịp thời.

Việc phát hiện đơn giản (người bệnh hoặc nhân viên y tế) bằng cách sờ thấy một vùng có mật độ hơi khác (chắc hơn) so với vùng da lành xung quanh; trường hợp khó hơn có thể dùng siêu âm xác định. Khi phát hiện có phì đại mô mỡ, người bệnh cần tránh tiêm insulin vào các vị trí này ít nhất từ 2 đến 3 tháng và chuyển sang vị trí khác phù hợp. Điều quan trọng để tránh biến chứng này là phòng ngừa bằng cách nhờ nhân viên y tế hướng dẫn cách tiêm insulin và thực hiện đúng cách.

PGS.TS. Tạ Văn Bình, nguyên giám đốc Bệnh viện Nội tiết trung ương, cho biết việc sử dụng insulin được xem như một nghệ thuật trong điều trị bệnh đái tháo đường, luôn cần có sự điều chỉnh về liều lượng, về đường tiêm truyền trong những điều kiện khác nhau, phải phù hợp với từng người và theo bệnh.

“Tiêm insulin phải đúng liều, nếu ít hơn thì đường huyết tăng, không kiểm soát được bệnh đái tháo đường, đường máu quá cao bệnh nhân dễ tử vong do các biến chứng tim mạch (nhồi máu cơ tim, huyết áp, mạch vành…).  Còn nếu quá liều sẽ gây hạ đường huyết, gặp nguy hiểm vì chỉ hạ đường huyết sau 5 phút là bệnh nhân đã có thể bị mất não, sống đời sống thực vật", PGS.TS.Tạ Văn Bình nhấn mạnh.

Điều này đã được Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo, chỉ định insulin cho bệnh nhân đái tháo đường cần bác sĩ phải hiểu được cả thói ăn, nết ngủ của bệnh nhân. Hơn nữa, insulin có nhiều dạng như: dạng tổng hợp insulin người, isulin động vật, trong mỗi ml lại có các hàm lượng khác nhau. Nếu chỉ định không đúng, không chỉ gây kháng insulin, mà còn gây phản ứng tại chỗ tiêm hoặc toàn thân. Vì vậy, người dân không nên tự ý dùng bất kỳ loại thuốc chữa tiểu đường nào khi chưa có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, tránh tiền mất, tật mang.

Bên cạnh đó, thời gian gần đây có hiện tượng nhiều người dân không mắc đái tháo đường nhưng cũng tiêm thuốc kiểm soát đường huyết với mục tiêu giảm cân. Trên nhiều trang mạng xã hội xuất hiện các thông tin quảng cáo về biện pháp giảm cân thần tốc mà không cần ăn kiêng, tập luyện vất vả, đó là bút tiêm giảm cân. Theo giới thiệu, bút này có nhiều loại như: Saxenda, Spcell GLP-1 Semaglutide… không chỉ có tác dụng giảm cân mà còn có khả năng giảm đường huyết, phòng ngừa đột quỵ. 

TS.BS. Hoàng Thanh Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm Thẩm mỹ Bệnh viện trung ương Quân đội 108, cho biết các loại thuốc tiêm, bút tiêm giảm cân hiện bán rất phổ biến trên mạng xã hội, người dùng tự ý mua và tiêm mà không có hướng dẫn từ bác sĩ. Một trong những loại sản phẩm được ưa chuộng hiện nay là thuốc thuộc nhóm đồng vận GLP-1, được nghiên cứu và phát triển để hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường, giúp kích thích sản xuất insulin và làm chậm quá trình tiêu hóa nhằm kiểm soát đường huyết.

“Thuốc tiêm giảm cân thường chỉ được khuyến nghị cho các trường hợp béo phì nghiêm trọng và có ít nhất một bệnh liên quan đến cân nặng như rối loạn đường huyết hoặc đái tháo đường tuýp 2, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu hoặc ngưng thở khi ngủ. Việc sử dụng bất cứ loại thuốc nào cũng đều cần tuân thủ đúng liều lượng và có sự giám sát chặt chẽ từ bác sĩ”, TS.BS. Hoàng Thanh Tuấn cho biết.

Các bác sĩ cũng cảnh báo, việc tự mua các sản phẩm qua mạng xã hội, không rõ nguồn gốc xuất xứ và chất lượng là vô cùng nguy hiểm. Những sản phẩm này có thể là hàng giả, kém chất lượng, chứa các thành phần không an toàn, gây nguy cơ dị ứng, sốc phản vệ và nhiều biến chứng khác. Ngoài ra, việc tự tiêm mà không có kiến thức y khoa còn có thể dẫn đến nhiễm trùng và các tác dụng phụ nguy hiểm cho cơ thể.

Đặc biệt, thuốc đồng vận GLP-1 khi sử dụng lâu dài và không đúng cách có thể gây ra các vấn đề như viêm tụy cấp, sỏi mật, các bệnh liên quan đến tuyến giáp hoặc biến chứng tim mạch, tiêu hóa. Điều này khiến việc tự ý sử dụng thuốc không chỉ gây mất an toàn mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe trong dài hạn.

Chia sẻ về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Minh Núi, Trưởng khoa Nội tiết Bệnh viện Quân y 103, cho biết việc dùng thuốc bắt buộc phải theo chỉ định của bác sĩ. Vì vậy, người tiêu dùng cần tỉnh táo, tìm hiểu thật kỹ sản phẩm, không nên mù quáng tin theo quảng cáo để rồi có nguy cơ nhận lấy những rủi ro cho sức khỏe.