Thị trường nghệ thuật toàn cầu đã trải qua một năm 2024 đầy khó khăn, với tổng giá trị giao dịch giảm 12%, theo báo cáo mới của Art Basel và UBS. Tình trạng ảm đạm diễn ra trên phạm vi toàn cầu. Tại Mỹ, doanh số giảm 9% so với cùng kỳ năm trước. Tại Trung Quốc, mức giảm lên tới 31%, đánh dấu mức thấp nhất kể từ năm 2009. Pháp ghi nhận mức sụt giảm 10%, Đức giảm 4%, Ý giảm 10%, và Hàn Quốc giảm 15%. 

Đây đã là năm thứ hai liên tiếp thị trường nghệ thuật gặp khó khăn, trong bối cảnh lĩnh vực này vẫn đang vật lộn với một cuộc khủng hoảng về bản sắc. Các nhà sưu tập ngày càng tỏ ra bất mãn với mức giá bán mà họ cho là bị thổi phồng; sự hào hứng suy giảm khi thị trường nghệ thuật đương đại bị cho là thiếu định hướng; và người mua đang quay lưng với nhiều nghệ sĩ từng được săn đón cuồng nhiệt chỉ vài năm trước đây.

Điểm sáng hiếm hoi trong báo cáo đến từ khối lượng giao dịch, với mức tăng 3% so với năm trước, chủ yếu nhờ vào các tác phẩm có giá thấp - thuộc ngưỡng sáu chữ số thấp hoặc thấp hơn.

“Những gì chúng ta đang chứng kiến là một quá trình tiếp diễn mà tôi gọi là sự dân chủ hóa của thị trường nghệ thuật”, Paul Donovan, chuyên gia kinh tế trưởng tại UBS Global Wealth Management, nhận định. “Số lượng giao dịch tăng lên, nhưng tổng giá trị giao dịch lại không tăng tương ứng”.

SỰ THAY ĐỔI TRONG GIỚI SƯU TẬP

Dù đã suy giảm, “khoảng 58 tỷ USD giá trị nghệ thuật vẫn được giao dịch trong năm ngoái”, Noah Horowitz, Giám đốc điều hành của Art Basel, cho biết. “Đó vẫn là một con số rất lớn”. Tuy nhiên, ông nhận định một thực tế không thể tránh khỏi của thị trường hiện nay là “nó phụ thuộc rất nhiều vào niềm tin: Ai cũng đang nhìn vào người xung quanh để cố đọc vị xu hướng thị trường”. Và ở thời điểm hiện tại, có vô số dấu hiệu cho thấy thị trường không đi theo chiều hướng khả quan.

Một trong những dấu hiệu đó có thể là sự thay đổi trong nhóm người sưu tập. Dù các nhà buôn nghệ thuật bán ra ít hơn 6% về giá trị so với năm 2023 (vốn đã giảm 3% so với năm trước đó), thì 44% số khách hàng họ bán cho là người mua mới - cho thấy một phần đáng kể trong tệp khách hàng truyền thống có thể đã ngừng mua.

“Điều này phản ánh chính xác thực trạng của thị trường hiện nay”, ông Noah Horowitz nhận định. “Rất nhiều nhà sưu tập từng dẫn dắt nhịp độ thị trường trong suốt 30 năm qua - một số người đã qua đời, số khác thì không còn thu gom tác phẩm với sự say mê như trước, và con cái họ lại đang theo đuổi những điều hơi khác biệt”.

Khi những người mới bước chân vào con đường sưu tập nghệ thuật, dường như họ không sẵn lòng chi tiêu nhiều như thế hệ trước - cả trong các giao dịch công khai lẫn riêng tư. Doanh số công khai và riêng tư của các nhà đấu giá đã giảm 20% về giá trị, dù số lượng giao dịch tăng 4% so với cùng kỳ năm ngoái.

Ở phân khúc cao cấp, số lượng tác phẩm mỹ thuật được bán đấu giá với giá trên 10 triệu USD đã giảm mạnh 39% so với năm trước; tệ hơn, tổng giá trị của các giao dịch trong nhóm này còn giảm tới 45%. Tổng giá trị của 50 tác phẩm đắt nhất được bán đấu giá cũng giảm 30% so với cùng kỳ.

TƯƠNG LAI ẢM ĐẠM

Báo cáo được công bố trong bối cảnh thị trường nghệ thuật đang chuẩn bị đối mặt với những cú sốc tiềm tàng từ các mức thuế toàn cầu và sự sụp đổ của thị trường chứng khoán - những yếu tố có thể làm lung lay nền móng vốn đã chao đảo của thị trường này.

“Có một vài dấu hiệu ở Mỹ cho thấy chính trị có lẽ đã bắt đầu đóng vai trò trong việc khiến thị trường trở nên thận trọng hơn”, ông Paul Donovan nhận định. “Người mua sẽ không phản ứng với mọi biến động nhỏ của thị trường chứng khoán hay mỗi mối lo nhất thời, nhưng khi bắt đầu xuất hiện những lo ngại sâu sắc hơn - chẳng hạn như câu hỏi về tính thanh khoản trong tương lai: Liệu doanh nghiệp của tôi có cần thêm tiền mặt không? Tôi có nên dành khoản đó để chi trả nếu nền kinh tế suy thoái?”

Đặc biệt, báo cáo này cho thấy toàn cảnh của một ngành công nghiệp đã từng “ăn nên làm ra” đang chịu áp lực nặng nề. Chi phí kinh doanh, đặc biệt là đối với các phòng tranh, đã tăng lên rõ rệt, với 43% trong số họ báo cáo rằng họ kém lợi nhuận hơn so với năm trước - mức tăng 11% kể từ năm 2022.

Đáng chú ý, vì báo cáo này được công bố bởi hội chợ nghệ thuật Art Basel, nó cũng làm nổi bật sự bất mãn ngày càng tăng của các nhà buôn nghệ thuật đối với chính các hội chợ nghệ thuật.

“Phần lớn các ý kiến và bình luận từ các nhà buôn nghệ thuật trong khảo sát và phỏng vấn xoay quanh chi phí tăng chóng mặt của các hội chợ nghệ thuật,” báo cáo viết, trích lời một đại lý ẩn danh: “Số lượng người tham dự hội chợ đang tăng. Tuy nhiên, số người thực sự mua thì lại giảm”.

Mặc dù báo cáo được biên soạn trước khi các mức thuế quan của Chính phủ Mỹ trở thành tâm điểm trên các mặt báo, các đại lý và nhà đấu giá đã sớm bi quan về triển vọng năm 2025. Chỉ 19% trong số các đại lý nghệ thuật lớn nhất tin rằng doanh số sẽ cải thiện trong năm nay.

Tổng thể, 47% tất cả các đại lý “hy vọng” năm 2025 sẽ giữ được sự ổn định; 33% nghĩ rằng doanh số sẽ tăng (giảm 3% so với một năm trước); và 19% dự đoán doanh số sẽ giảm (tăng 3% so với năm ngoái). Tại các nhà đấu giá tầm trung, chỉ 15% số người được hỏi kỳ vọng doanh số sẽ cải thiện; 40% dự báo doanh số sẽ giảm.

“Tôi muốn có thể nói những điều tích cực, nhưng đây là thực tế của thị trường hiện tại”, Clare McAndrew, người sáng lập công ty nghiên cứu và tư vấn Arts Economics, cũng là tác giả của báo cáo, chia sẻ. “Biết đâu thị trường sẽ khiến chúng ta bất ngờ và đảo chiều trở lại”.