Chai nước mắm có tem vỡ, nhưng là hàng pha từ hóa chất Trung Quốc; thịt bò Mỹ giá rẻ bất ngờ, nhưng thực chất là thịt trâu Ấn Độ đông lạnh; mỹ phẩm thiên nhiên, xịt khoáng "organic" nhưng lại là hàng trôi nổi... Trong bối cảnh đó, việc người tiêu dùng ngày càng "khó tính" hơn, hoài nghi hơn, đặt câu hỏi nhiều hơn... thực tế lại mang đến cơ hội cho các sản phẩm rõ nguồn gốc xuất xứ, đặc biệt là các thương hiệu Việt Nam chất lượng cao.

Đây không chỉ là một xu hướng tiêu dùng thông minh mà còn là một hành động ủng hộ tích cực cho sự phát triển bền vững của nền sản xuất trong nước. Bản thân phía doanh nghiệp cũng rất mong muốn người mua đọc kỹ tem mác, tìm hiểu thông tin nhà sản xuất... để thực sự mua được những sản phẩm an toàn, tránh xa hàng kém chất lượng.

THƯƠNG HIỆU VIỆT LẠC QUAN

Thời gian gần đây, lực lượng chức năng trên cả nước đã phát hiện và xử lý nhiều vụ việc liên quan đến hàng giả, hàng kém chất lượng trong các lĩnh vực như thực phẩm, sữa, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thời trang... Đặc biệt, chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ nhằm kiểm soát chặt hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng đã nhận được sự ủng hộ đồng lòng từ nhiều doanh nghiệp Việt.

Ở ngành hàng mỹ phẩm, ông Vương Ngọc Dũng, Giám đốc Marketing Công ty Mỹ phẩm Sài Gòn (SCC), nhìn nhận trong thời gian đầu khi lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra, kiểm soát, một số người tiêu dùng có thể lo ngại về tính thật – giả của các sản phẩm trên thị trường. Điều này có thể ảnh hưởng tạm thời đến sức mua chung.

“Nhưng nhìn chung, đây là một tín hiệu tích cực đối với SCC nói riêng và các thương hiệu Việt uy tín nói chung. Về lâu dài, đây là cơ hội để sản phẩm Việt chất lượng cao lấy lại thị phần, khẳng định thương hiệu và nâng cao vị thế cạnh tranh trên thị trường", ông Dũng nhận định.

Tương tự, ông Phan Văn Dũng, Phó Tổng Giám đốc Công ty Vissan, cho rằng việc tăng cường kiểm soát chống hàng giả, hàng kém chất lượng là một xu thế rất tốt để bảo vệ các doanh nghiệp Việt chân chính. “Đây là nền tảng để các doanh nghiệp tuân thủ và đi theo hướng sản xuất bền vững, với mục tiêu chính là mang sản phẩm an toàn thực phẩm đến người tiêu dùng,” ông Dũng nói.

Theo ông Nguyễn Văn Phượng, chuyên gia Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao, khi hàng giả, hàng kém chất lượng bị loại bỏ, người tiêu dùng sẽ tin tưởng hơn vào sản phẩm chất lượng tốt được sản xuất bởi các doanh nghiệp chân chính, các thương hiệu uy tín trong nước, từ đó thúc đẩy tiêu thụ hàng Việt.

“Việc giảm thiểu hàng giả cũng sẽ tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng hơn, lành mạnh hơn, qua đó giúp các doanh nghiệp Việt Nam sản xuất, kinh doanh chân chính có cơ hội phát triển,” ông Phượng nói. Đồng thời, đây là cơ hội để các doanh nghiệp trong nước tái khẳng định chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường thông qua việc minh bạch hóa từ nguyên liệu đầu vào, quy trình sản xuất, đến sản phẩm đầu ra phục vụ người tiêu dùng.

Ngay cả với các sàn thương mại điện tử, tại buổi lễ phát động “Tick xanh trách nhiệm” thương mại điện tử mới đây, các nền tảng như TikTok, Tiki, Lazada, Shoppe... cùng các KOL, KOC, nhà sản xuất đã càm cam kết siết chặt chất lượng sản phẩm, loại bỏ hàng giả. Theo đó, từ cơ quan quản lý nhà nước, người tiêu dùng, sàn thương mại điện tử, nhà bán hàng cho đến KOC đều cùng nhau giám sát, kiểm tra chéo lẫn nhau trên tinh thần minh bạch, trung thực và tôn trọng cộng đồng.

NGƯỜI TIÊU DÙNG CẦN LÊN TIẾNG

Một thực trạng đáng lo ngại hiện nay là nhiều người tiêu dùng biết rõ sản phẩm mình mua là hàng giả, hàng nhái nhưng vẫn mua vì giá rẻ và mẫu mã giống hàng thật. Nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng, hành vi này là tiếp tay cho việc tiêu thụ hàng giả, hàng nhái và cả người mua lẫn người bán đều vi phạm luật pháp về nhãn hiệu hàng hóa.

Tại tọa đàm "Triệt tận gốc hàng giả, hàng kém chất lượng: Bảo vệ người dân và doanh nghiệp", bà Phạm Khánh Phong Lan, đại biểu Quốc hội, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM, nhấn mạnh việc thanh tra chỉ là giải pháp phần ngọn, trong khi yếu tố quan trọng nhất vẫn là ý thức của người dân và trách nhiệm của doanh nghiệp. Nếu người tiêu dùng tiếp tục ham rẻ và nhà phân phối tiếp tay cho hành vi vi phạm, thì dù có kiểm tra bao nhiêu cũng sẽ không hiệu quả.

Đồng tình, bên lề hội thảo "Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp hàng tiêu dùng nhanh và thực phẩm trong bối cảnh chuyển đổi số và thương mại đa kênh", ông Vũ Văn Trung, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, nhận định hàng giả thường được trà trộn tinh vi vào hàng thật, chào bán với mức giá rẻ để đánh vào tâm lý "ham rẻ" của một bộ phận người tiêu dùng.

"Không ít người mua hàng vì giá thấp mà không nhận ra mình đang vô tình tiếp tay cho hành vi kinh doanh phi pháp", ông nói và cho biết theo quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, người tiêu dùng có quyền khiếu nại với người bán, đồng thời có thể gửi đơn đến Hội Bảo vệ người tiêu dùng để được hỗ trợ. Hội hiện có hệ thống tiếp nhận phản ánh từ trung ương đến các địa phương nhằm ghi nhận và xử lý kịp thời các vụ việc.

"Quan trọng nhất là người tiêu dùng cần chủ động lên tiếng. Khi đó, hội và các cơ quan chức năng mới có cơ sở tư vấn, hỗ trợ giải quyết khiếu nại, bảo vệ quyền lợi chính đáng của họ", ông Trung nhấn mạnh. "Trong trường hợp phát sinh vấn đề vượt thẩm quyền, có tính chất nghiêm trọng hoặc liên quan đến các lĩnh vực chuyên môn, hội sẽ chuyển hồ sơ đến cơ quan chức năng như Bộ Công Thương, Bộ Y tế, Bộ Công an để xử lý theo quy định".

Tâm lý e ngại khi khiếu nại, tố cáo của người tiêu dùng là một thực tế có thật, không chỉ ở Việt Nam mà ngay cả ở nhiều nước khác. Người tiêu dùng thường ở thế yếu, bị động và luôn cảm thấy mình "bé nhỏ" so với các doanh nghiệp hoặc hệ thống bán lẻ. Chính vì vậy, nhiều người dù bị xâm phạm quyền lợi cũng chọn cách im lặng, chấp nhận chịu thiệt vì ngại rắc rối pháp lý.

“Tuy nhiên, nếu người tiêu dùng im lặng, không lên tiếng, chúng tôi cũng không thể đi tìm sai phạm trong bóng tối được. Hàng hóa quá nhiều, thị trường rộng lớn, lực lượng quản lý dù đông đến đâu cũng không thể kiểm tra hết nếu không có sự phối hợp từ phía người dân,” ông Trung nói.

Người tiêu dùng cần có tinh thần cảnh giác hơn, dám lên tiếng hơn mỗi khi không hài lòng về sản phẩm. Thay đổi điều này không dễ nhưng là điều bắt buộc nếu muốn xây dựng một thị trường minh bạch và công bằng.