Nguyên nhân bệnh ung thư tuyến tiền liệt chưa được xác định rõ. Các nghiên cứu không xác lập được sự liên hệ với thói quen hút thuốc lá và uống rượu bia. Cho đến hiện nay người ta vẫn chưa tìm thấy các gen có ý nghĩa sinh ung thư, nhưng nhiều quan sát lâm sàng ghi nhận có vai trò của yếu tố gia đình. 

Theo thống kê của Globocan 2022, ung thư tuyến tiền liệt đứng thứ hai về tỷ lệ mắc mới và thứ 8 về tỷ lệ tử vong trong các bệnh ung thư ở nam giới. Dù tỷ lệ mắc bệnh còn thấp so với các nước phát triển (8,7/100.000 dân), ung thư tuyến tiền liệt vẫn đứng thứ 5 về số ca mắc mới (6.248 ca) và cướp đi 3.964 sinh mạng mỗi năm tại Việt Nam.

LIÊN TIẾP NHỮNG PHÁT HIỆN MỚI

Các nhà khoa học tại Đại học Bách khoa Tomsk (TPU), Nga, mới đây đã phát triển và được cấp bằng sáng chế cặp dược phẩm phóng xạ trị liệu (Theranostic) đầu tiên của Nga, mở ra một hướng đi mới đầy hứa hẹn trong việc chẩn đoán và điều trị căn bệnh ung thư tuyến tiền liệt.

Sử dụng các dấu ấn sinh học đặc hiệu cho từng loại ung thư, gắn với dược chất phóng xạ phát ra tia gamma để chẩn đoán và dược chất phóng xạ khác phát tia beta hoặc anpha để điều trị, Theranostic được coi như là phương pháp điều trị ung thư đa mô thức thế hệ mới.

Cũng tại Nga, cơ quan Y Sinh liên bang (FMBA) năm ngoái đã nhận được đăng ký quốc gia cho một loại thuốc điều trị ung thư tuyến tiền liệt, do các chuyên gia của FMBA điều chế. Loại thuốc mới có tên gọi Rakurs là một loại thuốc tác dụng kép. Đầu tiên, thuốc tiêu diệt các di căn xương, kéo dài sự sống cho bệnh nhân ở giai đoạn muộn. 

Thứ hai, hạt nhân phóng xạ radium-223 làm cắt hoặc giảm đáng kể cơn đau, giúp bệnh nhân có thể từ bỏ thuốc giảm đau mạnh, nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Điểm đặc biệt của thuốc là tích tụ có chọn lọc trong mô xương và tiêu diệt di căn mà không tác động mạnh đến mô khỏe mạnh. Thuốc được phát triển tại Trung tâm X quang và Ung thư Y tế của FMBA ở Dimitrovgrad.

Trong khi đó, một nghiên cứu mới do Trung tâm Ung thư Toàn diện Jonsson thuộc UCLA Health (Mỹ) dẫn đầu đưa ra bằng chứng mới cho thấy thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp làm giảm sự phát triển của tế bào ung thư ở những bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt đang được theo dõi tích cực.

Những phát hiện được công bố trên Tạp chí Ung thư Lâm sàng cho thấy chế độ ăn ít omega-6 và nhiều acid béo omega-3, kết hợp với thực phẩm bổ sung dầu cá có thể làm giảm đáng kể tốc độ phát triển của tế bào ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới mắc bệnh giai đoạn đầu.

Theo Tiến sĩ William Aronson, Giáo sư khoa Tiết niệu tại Trường Y khoa David Geffen thuộc UCLA, những người tham gia nhóm ăn theo chế độ được tư vấn có chỉ số Ki-67 (chỉ số cho biết tốc độ sinh sôi của tế bào ung thư) giảm 15%, trong khi nhóm đối chứng tăng 24%. Những phát hiện này hỗ trợ các thử nghiệm lớn hơn để khám phá tác động lâu dài của chế độ ăn uống đối với kết quả điều trị và tỷ lệ sống sót ở bệnh nhân nam giới.

Tương tự, bằng cách kết hợp phương pháp giải trình tự gen và công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), các nhà khoa học Anh vừa tạo ra một phương pháp mới giúp dự đoán nguy cơ tái phát ung thư tuyến tiền liệt sớm hơn 1 thập kỷ, qua đó tăng tỷ lệ sống sót cho bệnh nhân.

Theo đó, các nhà nghiên cứu đến từ Viện Nghiên cứu Ung thư Luân Đôn và Quỹ tín thác Royal Marsden NHS đã phát hiện ra rằng sự khác biệt di truyền giữa các tế bào càng lớn, cũng như sự khác biệt về hình thái (gồm hình dạng, kích thước và cấu trúc) của các tế bào ung thư càng nhiều, thì nguy cơ tái phát càng cao. Nhờ công cụ mới, các nhà nghiên cứu đã có thể xác định chính xác một nhóm nhỏ bệnh nhân có nguy cơ tái phát ung thư trong thời gian ngắn hơn một nửa so với trước đây.

VIỆT NAM MỞ RA HƯỚNG ĐIỀU TRỊ CÁ NHÂN HÓA

Tại Hội nghị Khoa học Công nghệ Bệnh viện Bình Dân lần thứ 21 diễn ra mới đây, PGS.TS Trần Vĩnh Hưng, Giám đốc bệnh viện Bình Dân (TP.HCM), cho biết nghiên cứu về các đột biến cụ thể liên quan đến kết quả khối u có thể giúp bác sĩ xác định phương pháp điều trị tốt nhất.

Nghiên cứu nêu trên được tiến hành ở nhóm bệnh nhân đã được chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt tại bệnh viện từ tháng 7/2023 đến tháng 3/2024 (tổng cộng có 23 trường hợp bị ung thư giai đoạn 2 đến giai đoạn 4).

Các bệnh nhân được chia làm 2 nhóm (không ngẫu nhiên), để thử nghiệm dòng tế bào mầm và thử nghiệm khối u bản thể. Qua đó ghi nhận, bệnh nhân thử nghiệm dòng tế bào mầm (11 người) có kết quả âm tính với đột biến gen BRCA1 và BRCA2 đạt 100%.

Còn nhóm thử nghiệm khối u bản thể (12 người) có tỷ lệ âm tính hơn 41% (5/12), tỷ lệ dương tính là hơn 58% (7/12). Trong số 7 bệnh nhân mang kết quả dương tính, có 4 trường hợp xuất hiện một loại đột biến và 3 trường hợp có từ hai loại đột biến trở lên.

Nhóm nghiên cứu kết luận, có mối liên hệ giữa các xét nghiệm NGS (giải trình tự gen thế hệ mới) cho thấy tình trạng đột biến gây ra ung thư tuyến tiền liệt. Các đột biến liên quan với dòng tế bào mầm tuy âm tính 100% trong nghiên cứu này, nhưng cần lấy mẫu số lượng lớn hơn để xác định đột biến gen BRCA1/2 trong nhóm bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt.

Riêng nhóm thử nghiệm khối u bản thể bước đầu cho thấy mối tương quan với ung thư tuyến tiền liệt. "Điều này mở ra hướng nghiên cứu sâu hơn về vai trò của các đột biến này, trong việc tiên lượng và lựa chọn phương pháp điều trị cá nhân hóa cho bệnh nhân ung thư", PGS Hưng cho hay.

Song song đó, PGS Hưng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khảo sát đột biến gene trong quản lý ung thư tuyến tiền liệt, đặc biệt sau điều trị ban đầu để tiên lượng nguy cơ tái phát và khả năng kháng thuốc. Việc tối ưu hóa các kỹ thuật phát hiện đột biến trên cả mẫu mô và máu là rất cần thiết, để ứng dụng hiệu quả xét nghiệm gen trong thực hành lâm sàng.

Nghiên cứu này, dù còn ở giai đoạn ban đầu với số lượng mẫu hạn chế, đã góp phần vào việc hiểu rõ hơn về cơ sở di truyền của bệnh ung thư tuyến tiền liệt tại Việt Nam. Bác sĩ Hưng cho rằng các kết quả tiếp theo với cỡ mẫu lớn hơn, phân tích sâu hơn về các loại đột biến được phát hiện sẽ có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chẩn đoán, tiên lượng và đưa ra các phác đồ điều trị ung thư tuyến tiền liệt phù hợp cho từng bệnh nhân.

Các bác sỹ cho biết trước đây, loại ung thư này chủ yếu xảy ra ở nam giới trên 50 tuổi, dưới 40 rất ít gặp. Tuy nhiên gần đây, nhiều bệnh viện đã ghi nhận các ca mắc ở độ tuổi dưới 40. Bác sĩ khuyến cáo nam giới, nhất là người trên 50 tuổi, nên tầm soát ung thư tuyến tiền liệt định kỳ bằng siêu âm tuyến tiền liệt và xét nghiệm PSA máu. Ăn uống và sinh hoạt lành mạnh giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.