Caffeine là một chất kích thích tự nhiên tác động đến não bộ và hệ thần kinh, giúp tăng sự tỉnh táo và làm chậm cảm giác mệt mỏi. Nhờ đó, nó trở thành “trợ thủ đắc lực” cho những ai cần sự tỉnh táo tức thời.

Dĩ nhiên, cà phê cũng có một số lợi ích sức khỏe nhất định. Tuy nhiên, không phải lúc nào nó cũng mang lại kết quả như mong đợi: khoảng 15 đến 30 phút sau khi uống, nhiều người có thể gặp hiện tượng “sụt năng lượng” – cảm giác mệt mỏi bất ngờ khi hiệu ứng tỉnh táo ban đầu giảm đi. Điều này dễ dẫn đến một vòng lặp không mong muốn: tiếp tục nạp thêm caffeine để bù lại sự tụt năng lượng do chính caffeine gây ra.

Việc tiêu thụ quá nhiều caffeine lại có thể gây ra hàng loạt tác dụng phụ khó chịu. Phổ biến nhất phải kể đến cảm giác bồn chồn, ợ nóng và chất lượng giấc ngủ suy giảm. Điều này càng dễ xảy ra nếu bạn uống cà phê khi chưa ăn gì – một thói quen thường gặp vào buổi sáng khi chúng ta vội vã ra khỏi nhà. Khi đó, caffeine sẽ kích thích các tế bào trong dạ dày tiết ra axit hydrochloric hỗ trợ tiêu hóa. Tuy nhiên, nếu không có thức ăn, lượng axit này có thể gây hại cho niêm mạc dạ dày.

Không chỉ vậy, việc nạp quá nhiều caffeine còn làm giảm khả năng điều hòa hai loại hormone quan trọng của cơ thể: cortisol và melatonin. Hệ quả là cơ thể rơi vào trạng thái căng thẳng kéo dài và khó có được một giấc ngủ sâu – điều kiện thiết yếu để tái tạo năng lượng và phục hồi sức khỏe.

Việc từ bỏ cà phê không đồng nghĩa với việc bạn phải chia tay hoàn toàn thói quen thưởng thức đồ uống buổi sáng quen thuộc. Thực tế, một ngụm đồ uống ấm nóng nhưng “hiền hoà” hơn có thể vẫn mang lại cảm giác tỉnh táo và sảng khoái tương tự.

Dưới đây là một số lựa chọn thay thế cà phê đáng cân nhắc — lành mạnh hơn, ít caffeine hơn, hoặc hoàn toàn không chứa caffeine.

NƯỚC ẤM VỚI CHANH

Đôi khi, những điều đơn giản lại mang đến hiệu quả bất ngờ. Uống một ly nước ấm với chanh vào buổi sáng sớm được xem như một thói quen thanh lọc cơ thể rất đáng thử: thức uống này giúp bổ sung nước, không chứa caffeine và hỗ trợ kích hoạt quá trình tiêu hóa ngay từ đầu ngày.

Một số nghiên cứu cũng cho thấy chanh chứa các khoáng chất có thể giúp giảm huyết áp – yếu tố quan trọng góp phần cải thiện sức khỏe tổng thể.

TRÀ ĐEN

Trà đen rõ ràng không phải là một loại đồ uống không chứa caffeine, nhưng một tách trà đen pha thông thường thường chỉ chứa khoảng một nửa lượng caffeine so với cà phê.

Caffeine trong trà đen đến từ tannin – một loại polyphenol giàu chất chống oxy hóa cũng có trong các loại gia vị, sô cô la, rượu vang và cả cà phê. Tuy nhiên, các alkaloid có trong trà giúp cơ thể hấp thụ caffeine chậm hơn, từ đó giảm nguy cơ gặp phải hiện tượng “tụt năng lượng” sau khi tiêu thụ caffeine – điều mà nhiều người thường gặp sau khi uống cà phê.

Một điểm cộng lớn khác: trà còn chứa một loại polyphenol tannin đặc biệt gọi là ellagitannin, đã được chứng minh là có lợi cho sự phát triển của vi khuẩn đường ruột có lợi – và thậm chí có thể sở hữu đặc tính chống ung thư.

TRÀ XANH

Nhiều nghiên cứu dài hạn đã chỉ ra rằng trà xanh là một trong những loại đồ uống tốt cho sức khỏe nhất hiện nay. Những lợi ích nổi bật và đã được khoa học chứng minh bao gồm: hàm lượng cao catechin – một loại polyphenol giàu chất chống oxy hóa có khả năng chống ung thư, cùng với L-theanine – hợp chất giúp tăng cường chức năng não bộ và giảm căng thẳng.

Uống trà xanh còn được cho là có liên quan đến tỷ lệ béo phì và bệnh tim thấp hơn, giúp ổn định đường huyết và có thể góp phần kéo dài tuổi thọ. Thậm chí, một số nghiên cứu còn cho thấy trà xanh có thể giúp giảm tác hại của ánh nắng mặt trời lên làn da.

MATCHA

Có thể hình dung matcha như phiên bản “tăng lực” của trà xanh: được làm từ cùng một loại lá, nhưng được trồng và sử dụng theo cách đặc biệt hơn. Thay vì phát triển dưới ánh nắng trực tiếp, cây matcha được nuôi trồng trong bóng râm – giúp lá tích lũy nhiều hợp chất chống oxy hóa và axit amin hơn. Sau đó, lá được nghiền mịn và khuấy tan trong nước thay vì pha bằng cách ngâm như trà xanh thông thường.

Vì bạn tiêu thụ toàn bộ phần lá trà, nên những lợi ích từ trà xanh cũng được tăng cường – đồng thời lượng caffeine cũng cao hơn. Một cốc matcha chứa khoảng 70mg caffeine, gần gấp đôi lượng trong trà xanh truyền thống (khoảng 35mg).

Dù vẫn thấp hơn nhiều so với cà phê, nhưng nếu dùng quá thường xuyên, matcha có thể gây thiếu hụt một số vitamin. Dù vậy, nhờ có L-theanine, matcha vẫn mang lại cảm giác tỉnh táo dễ chịu, thay vì khiến cơ thể bị kích thích quá mức như cà phê.

CÀ PHÊ NẤM

Hương vị cà phê hòa quyện cùng lợi ích từ các loại nấm dược liệu? Câu trả lời là: hoàn toàn có thể. Cà phê nấm thường được pha trộn giữa cà phê xay và các loại nấm có tác dụng thích nghi (adaptogen) như chaga hay cordyceps, nhằm tăng cường sức khỏe một cách tự nhiên.

Một điểm cộng lớn là cà phê nấm thường chỉ chứa khoảng một nửa lượng caffeine so với cà phê truyền thống, giúp giảm cảm giác bồn chồn mà vẫn duy trì sự tỉnh táo. Đặc biệt, hương vị của cà phê nấm cũng rất thơm ngon, đến mức bạn khó có thể nhận ra sự hiện diện của nấm trong đó.

Dù khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu sâu hơn, nhưng các adaptogen trong nấm được cho là có thể giúp tăng khả năng chống căng thẳng, cải thiện chức năng miễn dịch và hỗ trợ hoạt động nhận thức. Ngoài ra, nấm còn chứa nhiều khoáng chất như kali, selen, phốt pho, magie, cùng với các vitamin nhóm B và chất chống oxy hóa có lợi cho cơ thể.