Ngày 28/7 hàng năm được lựa chọn là Ngày Thế giới phòng, chống viêm gan virus. Theo Báo cáo Viêm gan Toàn cầu năm 2024 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số ca tử vong do viêm gan virus vào khoảng 1,3 triệu ca mỗi năm, ngang bằng với bệnh lao.

Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát dịch bệnh châu Âu (ECDC) cho biết gần 5 triệu người tại EU đang sống chung với viêm gan B hoặc C mạn tính, các biến chứng từ hai bệnh này cướp đi sinh mạng 50.000 người mỗi năm và đe dọa hệ thống y tế công cộng.

Tại Việt Nam, theo BSCKII Nguyễn Văn Tuấn, Phó Trưởng khoa Viêm gan, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, hiện có khoảng 8 triệu người đang sống chung với viêm gan B (chiếm 8% dân số) và gần 3% dân số nhiễm viêm gan C. 

NHIỀU YẾU TỐ THEN CHỐT CẦN TRIỂN KHAI

Việt Nam cũng đặt mục tiêu đến năm 2030, 90% trẻ sơ sinh được tiêm vaccine viêm gan B, 90% người nhiễm được phát hiện và 80% bệnh nhân đủ điều kiện được điều trị. Tuy nhiên, theo BS. Nguyễn Văn Tuấn, việc đạt mục tiêu này rất khó nếu chúng ta không cải thiện tỷ lệ tầm soát, sàng lọc, quản lý ca bệnh và tiếp cận thuốc điều trị ở tuyến cơ sở.

"Việt Nam hiện có lợi thế về kiến thức điều trị và chi phí thuốc phù hợp, song vẫn còn nhiều rào cản trong công tác truyền thông và tiếp cận điều trị”, BS Nguyễn Văn Tuấn phân tích. “Hiện nhiều người không biết mình mắc bệnh, hoặc biết rồi nhưng giấu vì sợ kỳ thị. Thứ hai là tỷ lệ phát hiện muộn còn cao, rất nhiều bệnh nhân đến với chúng tôi khi đã có biến chứng xơ, gan, ung thư gan. Thứ 3 là chi phí điều trị cũng là rào cản không nhỏ”.

Bác sĩ Tuấn chia sẻ, hiện nay, nhiều người dân chưa hiểu rõ các con đường lây truyền viêm gan, chưa chủ động xét nghiệm sàng lọc. Tỉ lệ tiêm vaccine viêm gan B cho trẻ sơ sinh trong 24 giờ đầu cũng chưa đạt mục tiêu ở nhiều địa phương. Dù y học đã có nhiều tiến bộ, chỉ khoảng 20% người nhiễm viêm gan B và C được phát hiện ở giai đoạn sớm. Phần lớn còn lại chỉ được chẩn đoán khi bệnh đã chuyển nặng, gây xơ gan hoặc ung thư gan...

Những năm qua, Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách trong công tác phòng chống viêm gan virus như: Chiến lược quốc gia phòng chống viêm gan virus giai đoạn 2020 - 2030, thường xuyên cập nhật các hướng dẫn chẩn đoán, điều trị viêm gan B, C phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, chính sách bảo hiểm y tế đã chi trả một phần chi phí thuốc kháng virus...

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định việc duy trì tỷ lệ sàng lọc và quản lý người bệnh viêm gan mạn tính cần sự đầu tư đồng bộ hơn, nhất là ở tuyến xã, phường. Cùng với đó, việc đảm bảo nguồn thuốc kháng virus ổn định, mở rộng danh mục thuốc được bảo hiểm chi trả cũng là yếu tố then chốt để người bệnh có thể điều trị liên tục, tránh tái phát và biến chứng nguy hiểm.

Để hướng tới mục tiêu chấm dứt viêm gan vào năm 2030, BS. Nguyễn Văn Tuấn nhấn mạnh, truyền thông đóng vai trò then chốt trong việc giảm kỳ thị, giúp người dân hiểu đúng về bệnh và chủ động phòng tránh. Cùng với đó, cần có chính sách hỗ trợ chi phí điều trị để người bệnh có thể yên tâm tuân thủ phác đồ lâu dài.

NGƯỜI DÂN CŨNG CẦN CHỦ ĐỘNG HƠN

BSCKII Nguyễn Văn Tuấn cho biết, nguyên nhân khiến nhiều ca viêm gan diễn biến nặng là do người bệnh thiếu nhận thức về nguồn lây, không biết mình thuộc nhóm nguy cơ cao và tâm lý e ngại do bị xã hội kỳ thị. Việc phát hiện muộn khiến quá trình điều trị trở nên phức tạp, tốn kém và hiệu quả thấp.

Ghi nhận tại Khoa Viêm gan, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, câu chuyện của bà Đỗ Thị Chiên, 60 tuổi, ở Ninh Bình, là minh chứng rõ rệt. Bà Chiên phát hiện mình mắc viêm gan B khi tình cờ đi khám vì thấy mệt và vàng da. Khi nhập viện, bà Chiên đã bị biến chứng sang xơ gan và giãn tĩnh mạch thực quản - biến chứng có thể gây vỡ tĩnh mạch, đe dọa tính mạng.

Không chỉ phát hiện muộn, nhiều bệnh nhân còn tự ý bỏ điều trị, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Trường hợp ông T., 54 tuổi, ở Đắk Lắk là điển hình. Sau khi điều trị bằng thuốc kháng virus được một thời gian, ông T. đã bỏ thuốc để chuyển sang dùng thuốc nam với lời quảng cáo sẽ “chữa khỏi tận gốc”. Hậu quả là chỉ sau hai tháng, ông T. nhập viện trong tình trạng suy gan nặng, vàng da, vàng mắt, men gan tăng cao gấp nhiều lần, phải lọc huyết tương liên tục và phải chờ ghép gan.

Một trường hợp khác là anh N.H.D. (44 tuổi, trú tại Hải Phòng). Khoảng một tháng trước, anh đi khám do đau chân và nhân tiện kiểm tra sức khỏe tổng quát. Kết quả phát hiện anh mắc viêm gan B, men gan và tải lượng virus cao gấp 5 lần bình thường, kèm dấu hiệu ứ mật. Kết quả chụp cộng hưởng từ còn phát hiện một khối u gan kích thước 30 x 26 mm...

Theo BS. Nguyễn Quang Huy, khoa Khám bệnh, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, đơn vị này đã tiếp nhận rất nhiều ca viêm gan đã chuyển sang xơ gan hoặc ung thư gan vì người bệnh không hề biết mình mắc bệnh hoặc không theo dõi định kỳ.

"Bệnh này không có triệu chứng và tiến triển âm thầm nên bệnh nhân thường không cảm thấy gì. Khi có triệu chứng, bệnh đã ở giai đoạn muộn. Ngoài ra, nhiều người bị viêm gan đã mắc bệnh 10 hoặc 20 năm cảm thấy họ không cần phải đi khám bác sĩ định kỳ. Tuy nhiên, tôi khuyến khích những người đã mắc viêm gan nên tiếp tục theo dõi sức khỏe", bác sĩ Huy nói.

Hiện nay, viêm gan B chưa có thuốc điều trị khỏi hoàn toàn. Thuốc kháng virus chỉ có tác dụng kìm hãm, giữ cho virus ở trạng thái “ngủ yên”. Khi người bệnh tự ý dừng thuốc, virus sẽ bùng phát trở lại, tấn công tế bào gan, gây xơ gan, ung thư gan và thậm chí tử vong nhanh chóng.

Bên cạnh đó, điều trị viêm gan B thường kéo dài suốt đời, do đó trước khi bắt đầu, bác sĩ luôn dành nhiều thời gian tư vấn kỹ cho bệnh nhân. Tuy nhiên, vì quá trình điều trị lâu dài, nhiều người dễ bỏ thuốc giữa chừng hoặc tìm đến các phương pháp không chính thống, dẫn đến suy gan cấp và mất cơ hội được ghép gan.

Bên cạnh các chính sách của Đảng và Nhà nước trong công tác phòng chống viêm gan virus, BS Nguyễn Văn Tuấn khuyến cáo những biện pháp người dân và cộng đồng có thể chủ động thực hiện như: phụ nữ mang thai cần xét nghiệm sàng lọc viêm gan và tiêm vaccine viêm gan B trong vòng 24 giờ đầu cho trẻ sơ sinh.

Những người có yếu tố nguy cơ như người có truyền máu trước năm 1993, người có người thân trong gia đình bị viêm gan B, C... cần tầm soát ít nhất mỗi năm một lần. Đây là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn ngừa hậu quả nghiêm trọng.