Tế bào gốc không chỉ là một lĩnh vực nghiên cứu đầy triển vọng mà còn là nền tảng cho những bước tiến vượt bậc trong y học hiện đại. Theo ThS. Lê Trần Duy Sang, đại diện Trung tâm Thông tin và Thống kê KH-CN TP.HCM (Cesti - Sở KH-CN TP.HCM), từ năm 1981 đến tháng 10/2024, thế giới ghi nhận khoảng 25.000 đơn đăng ký bảo hộ sáng chế về công nghệ tế bào gốc trong lĩnh vực y tế.

Trong đó, đa phần sử dụng nguồn tế bào gốc từ con người (chiếm 92,6%), từ động vật (chiếm 6,3%) và từ thực vật (chiếm 1,1 %), tế bào gốc được ứng dụng trong việc phát triển dược phẩm và chế phẩm phục vụ việc trị liệu (điều trị ung thư, xử lý khối u, tái tạo mô xương khớp, tái tạo da…).

Tại hội thảo “Xu hướng nghiên cứu công nghệ tế bào gốc phục vụ lĩnh vực y tế” do Cesti tổ chức mới đây, PGS.TS Huỳnh Nghĩa, Trưởng khoa Huyết học trẻ em 2, Bệnh viện Truyền máu huyết học TP.HCM, chia sẻ, liệu pháp cấy ghép tế bào gốc tạo máu đã mang lại hy vọng mới cho bệnh nhân mắc các bệnh lý về máu, ung thư hay suy giảm hệ miễn dịch.

Tế bào gốc tạo máu có một số ưu điểm như tính chất tự tái tạo rất đặc biệt, có khả năng định cư tại các ổ “Niche” trong tủy xương sau khi tiêm vào tĩnh mạch và có khả năng bảo quản đông lạnh. Từ năm 1995 đến nay, bệnh viện đã có 628 trường hợp được cấy ghép tế bào gốc máu thành công.

Còn theo TS. Phạm Lê Bửu Trúc, Trung tâm Công nghệ sinh học TP.HCM, chỉ trong năm 2021, Việt Nam có đến 276.000 ca tử vong liên quan đến các bệnh lý tim mạch. Do vậy, bệnh lý về tim mạch cần được đầu tư nghiên cứu nhiều liệu pháp hơn nữa, trong đó có liệu pháp tế bào gốc đang được coi là tiềm năng lớn, mở ra cơ hội sống cho bệnh nhân.

Trong những năm gần đây, liệu pháp tế bào gốc cũng đã nổi lên như một hướng đi đầy tiềm năng trong điều trị các bệnh lý tổn thương hệ thần kinh, đặc biệt là nhồi máu não. Liệu pháp này không chỉ hứa hẹn khả năng tái tạo mô não bị tổn thương mà còn có thể phục hồi các chức năng thần kinh đã mất. Điều này đã mở ra một hướng đi mới đầy triển vọng cho việc điều trị đột quỵ, đặc biệt là khi liệu pháp tế bào gốc đã chứng minh được hiệu quả ở cả ba giai đoạn: cấp tính, bán cấp và mạn tính của bệnh.

Từ năm 2018 - 2021, nhóm nghiên cứu của PGS.TS. Nguyễn Hoàng Ngọc tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã thực hiện đề tài "Nghiên cứu sử dụng tế bào gốc tự thân trong điều trị nhồi máu não". Đề tài này tập trung vào việc xây dựng quy trình phân lập, bảo quản và sử dụng tế bào gốc tự thân trong điều trị nhồi máu não.

Kết quả, nhóm nghiên cứu đã đạt được những thành tựu đáng kể: Nhóm đã xây dựng thành công quy trình phân lập, bảo quản và quy trình sử dụng tế bào gốc tủy xương tự thân trong điều trị đột quỵ não. Quy trình này bao gồm các bước cụ thể về phân lập, bảo quản tế bào gốc, cũng như chỉ định và quy trình sử dụng tế bào gốc qua đường tĩnh mạch hoặc động mạch.

Đặc biệt, qua việc so sánh nhóm bệnh nhân được truyền tế bào gốc với nhóm chứng, nhóm nghiên cứu đã ghi nhận sự cải thiện đáng kể về điểm NIHSS và Barthel (hai thang điểm đánh giá mức độ nghiêm trọng của đột quỵ và khả năng tự chăm sóc) ở nhóm bệnh nhân được điều trị bằng tế bào gốc. Nghiên cứu cũng chứng minh rằng việc sử dụng tế bào gốc tự thân có thể mang lại những cải thiện đáng kể về chức năng thần kinh và chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân đột quỵ, đồng thời đảm bảo an toàn trong quá trình điều trị.

Tuy nhiên, đây chỉ là những kết quả ban đầu và cần có thêm nhiều nghiên cứu quy mô lớn hơn để xác nhận tính hiệu quả và an toàn của liệu pháp tế bào gốc trong điều trị nhồi máu não. Đồng thời, việc tối ưu hóa quy trình phân lập, bảo quản và sử dụng tế bào gốc cũng cần được tiếp tục nghiên cứu để đạt được kết quả tốt nhất.

PGS.TS Chu Thị Hạnh, Phó giám đốc Trung tâm Hô hấp, bệnh viện Bạch Mai, cho biết: Tế bào gốc là những tế bào chưa biệt hóa, có khả năng biệt hóa để trở thành các tế bào khác với các chức năng riêng biệt mới. Tế bào gốc trưởng thành (adult stem cell) thu nhận từ tủy xương, mô mỡ… không chỉ có khả năng làm mới mà còn có khả năng biệt hóa thành nhiều kiểu tế bào khác nhau như xương, mỡ, sụn, cơ, gan, thận, tim mạch, tế bào tiết insulin, thần kinh, tế bào khí quản… Đồng thời, tế bào gốc tự thân có tính an toàn cao.

Chính vì thế, hiện nay tế bào gốc trưởng thành đang được nghiên cứu ứng dụng điều trị trong rất nhiều bệnh lý. Các nghiên cứu cho thấy tế bào gốc trưởng thành được thấy là loại tế bào gốc đa năng có thể biệt hóa thành nhiều loại tế bào khác nhau, có khả năng di chuyển đến vùng tổn thương, có tính kháng viêm và điều hòa miễn dịch. Vì vậy, tế bào gốc trưởng thành có thể tác động đến cơ chế bệnh sinh của bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và làm chậm tiến triển của bệnh cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

Trước đó, chia sẻ bên lề lễ kỷ niệm 20 năm thành lập Trung tâm Huyết học và Truyền máu, Bệnh viện Bạch Mai, TS.BS Nguyễn Tuấn Tùng, Giám đốc Trung tâm Huyết học và Truyền máu, cho biết, đến nay, bệnh viện đã thực hiện thành công hơn 120 ca ghép tế bào gốc tự thân. "Bệnh nhân sau ghép có chất lượng cuộc sống tốt. Có bệnh nhân ghép năm 2002, khi mới 21 tuổi, giờ đã có vợ, sinh con, họ được trở về cuộc sống bình thường, được làm việc, sinh hoạt, thể dục thể thao như người thường,” TS. Tùng nói.

Theo chuyên gia này, các bác sĩ Bệnh viện Bạch Mai đã làm chủ được phương pháp ghép tế bào gốc điều trị một số bệnh huyết học, như kỹ thuật ghép tế bào gốc hai lần liên tiếp, ghép tế bào gốc tạo máu đồng loài, ghép tế bào gốc tạo máu tự thân...

Tuy nhiên, hiện có nhiều liệu pháp tế bào gốc được rao bán rầm rộ, công khai với lời hứa chữa trị được nhiều loại bệnh trên các trang mạng xã hội. Nhiều nhà chuyên môn cho rằng, các sản phẩm được rao bán rất có thể không phải tế bào gốc, nên người dùng hết sức cảnh giác trước những quảng cáo tiêm tế bào gốc theo liệu trình mà các spa hay mạng xã hội giới thiệu.