Ngày 7/8, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam tổ chức Đại hội Đảng bộ lần thứ XIII, nhiệm kỳ 2025 – 2030. Đến dự và phát biểu tại Đại hội có Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà.

NỖ LỰC VƯỢT QUA KHÓ KHĂN

Báo cáo tại Đại hội, ông Hoàng Gia Khánh, Phó Bí thư Đảng uỷ, Tổng Giám đốc VNR, cho biết trong giai đoạn 2020 - 2025, hoạt động sản xuất kinh doanh của Tổng công ty phục hồi tích cực với mức tăng trưởng bình quân 11,9%/năm (vượt chỉ tiêu 4,9%).

Bên cạnh đó, thu nhập người lao động cũng tăng trung bình 7,6%/năm; trong khi vận tải hành khách tăng trưởng vượt kỳ vọng, cả lượng khách và hành khách - km đều tăng trên 130%.

Về phương hướng nhiệm kỳ 2025 - 2030, Đảng bộ VNR xác định mục tiêu đến năm 2030 vận hành theo mô hình tập đoàn, làm chủ công tác quản lý, khai thác, bảo trì đường sắt mới và nâng cao hiệu quả tuyến hiện hữu, đóng góp vào hệ thống hạ tầng hiện đại, kinh tế xanh và tuần hoàn.

Đặc biệt tập trung hai nhiệm vụ cốt lõi là quản lý, khai thác hiệu quả đường sắt hiện hữu cũng như chuẩn bị, tiếp nhận, vận hành các tuyến mới do Nhà nước giao.

Đảng bộ cũng đặt mục tiêu giá trị sản lượng và doanh thu tăng bình quân ít nhất 10%/năm; năng suất lao động tăng tố i thiểu5%/năm; thu nhập bình quân tăng lớn hơn 7%/năm.

Phát biểu tại Đại hội, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh vai trò nòng cốt của đội ngũ lãnh đạo VNR trong quản lý, khai thác hệ thống hạ tầng đường sắt quốc gia - một trong những huyết mạch giao thông trọng yếu, góp phần bảo đảm lưu thông kinh tế, củng cố quốc phòng và an ninh.

Một điểm đáng chú ý được Phó Thủ tướng nhấn mạnh là sự chuyển đổi tư duy kinh doanh của ngành đường sắt từ việc chỉ tập trung vào những gì sẵn có sang chủ động phục vụ những gì thị trường và người dân cần. Phó Thủ tướng đánh giá đây là bước đột phá lớn về tư duy, mở ra động lực tăng trưởng mới, góp phần thay đổi rõ nét hình ảnh ngành đường sắt khi nhiều sản phẩm mới mang tính trải nghiệm văn hóa - du lịch được triển khai thành công, trong đó nổi bật là việc khôi phục tàu liên vận quốc tế Việt Nam - Trung Quốc sau 5 năm gián đoạn.

Trong lĩnh vực vận tải hàng hóa, tư duy đổi mới còn được thể hiện qua việc mở rộng mô hình đưa cửa khẩu vào sâu trong nội địa và đẩy mạnh phát triển logistics quốc tế, qua đó khẳng định vai trò của đường sắt trong chuỗi cung ứng liên vận đa quốc gia.

Bên cạnh đó, ngành cũng đã đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trên mọi lĩnh vực như: số hóa quản trị, vận hành logistics, triển khai sàn giao dịch vận tải điện tử, nâng cấp hệ thống bán vé điện tử, đảm bảo an toàn giao thông, an ninh trật tự trên toàn tuyến.

“Bước vào giai đoạn phát triển mới, ngành đường sắt không chỉ là một phương tiện vận tải đơn thuần, mà cần mở rộng thành hệ sinh thái phát triển kinh tế đa ngành, đóng vai trò thúc đẩy phát triển vùng, quốc gia và khu vực; kết nối hiệu quả với các lĩnh vực khác, góp phần hội nhập và phát triển kinh tế quốc tế,” Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng cũng lưu ý, kỷ nguyên của chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 mang đến cả cơ hội và thách thức. Nếu ngành không tận dụng kịp thời, nguy cơ tụt lại phía sau là hiện hữu. Do đó, cần hiện thực hóa các chủ trương, chính sách, pháp luật thuận lợi bằng những chiến lược cụ thể, quy hoạch rõ ràng, dự án đầu tư trọng điểm, mục tiêu và lộ trình hành động thiết thực.

XÁC ĐỊNH NHỮNG ĐIỂM NGHẼN 

Nhìn nhận về những điểm nghẽn, Phó Thủ tướng Chính phủ cho rằng điểm nghẽn lớn nhất của ngành đường sắt hiện nay là hạ tầng lạc hậu, khổ đường không tương thích tiêu chuẩn quốc tế, tiềm ẩn rủi ro mất an toàn và hạn chế kết nối. Suốt hơn một thế kỷ, tư duy công nghệ và đổi mới gần như không có đột phá, khiến ngành dần mất sức cạnh tranh trong khi đường bộ và hàng không liên tục mở rộng, hiện đại hóa.

Một hạn chế khác là đường sắt vẫn được nhìn nhận đơn thuần như dịch vụ vận tải, chưa được coi là một hệ sinh thái hoàn chỉnh bao gồm công nghiệp, dịch vụ, thương mại, xây dựng đường sắt và kết nối với các ngành kinh tế khác. Hệ quả là giá trị gia tăng từ tài sản và hạ tầng đầu tư lớn chưa được khai thác tối đa.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng cho rằng mô hình tổ chức hiện tại dựa vào một doanh nghiệp nhà nước duy nhất là Tổng công ty Đường sắt Việt Nam nên bộc lộ hạn chế khi quá trình tái cấu trúc và cổ phần hóa gặp nhiều khó khăn do vướng mắc cơ chế, chính sách, thể chế và tư duy quản lý.

Việc phân cấp quản lý giữa trung ương và địa phương chưa rõ ràng, điển hình như vấn đề bảo đảm an toàn tại hơn 3.100 điểm giao cắt giữa đường sắt và đường bộ, khiến nguồn lực bố trí chưa thông suốt.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, nguyên nhân không chỉ do kỹ thuật mà chủ yếu xuất phát từ cơ chế và tư duy quản trị. Tuy nhiên, ngành đang đứng trước thời cơ lịch sử khi các điều kiện phát triển đã hội tụ: vị trí địa chính trị trung tâm khu vực, nội lực của nền kinh tế năng động, sức mạnh mềm văn hóa và khát vọng phát triển.

Lần đầu tiên, Đảng và Nhà nước đặt quyết tâm chính trị ở mức cao nhất để phát triển đường sắt hiện đại, ngang tầm khu vực. Các nghị quyết, kết luận quan trọng đã mở ra không gian và điều kiện để ngành cụ thể hóa bằng quy hoạch, dự án, chương trình hành động rõ ràng.

HƯỚNG TỚI TẬP ĐOÀN KINH TẾ ĐƯỜNG SẮT HIỆN ĐẠI, HỘI NHẬP KHU VỰC

Phó Thủ tướng đề nghị ngành đường sắt tập trung hình thành nguồn lực nội sinh từ các tuyến đường sắt tốc độ cao, kết nối nội địa, đô thị và quốc tế, đủ sức phát triển ngành công nghiệp đường sắt hiện đại, tự chủ.

Cùng với đó, Tổng công ty phải khẳng định vai trò “nhạc trưởng” trong xây dựng chiến lược, quy hoạch, xác định nhu cầu và nguồn lực đầu tư, thu hút vốn nhà nước, tư nhân, quốc tế, dẫn dắt các doanh nghiệp trong hệ sinh thái đường sắt.

Ba mô hình phát triển được định hướng gồm khai thác giá trị tài sản – bất động sản ngành; tích hợp logistics, vận tải đa phương thức; và huy động vốn từ cả đầu tư công, hợp tác công tư và tư nhân. Phó Thủ tướng lưu ý Tổng công ty cần phục hồi ngành công nghiệp, cơ khí chế tạo, đầu tư mạnh cho khoa học công nghệ, nghiên cứu thành lập đại học, viện nghiên cứu chuyên ngành, xây dựng cơ chế đặc thù đãi ngộ nhân tài.

Ngành phải tái cơ cấu toàn diện theo hướng hiện đại, hiệu quả, chuyển từ quản trị giấy tờ sang quản lý bằng chiến lược và hiệu quả đầu tư. Không chỉ dừng ở vận hành đoàn tàu, hệ thống dịch vụ phải bao gồm nhà ga, điểm đỗ, logistics trọn gói, kết nối đa phương thức và cung cấp dịch vụ “từ cửa đến cửa” liên kết chặt với đường bộ.

Song song đó, các ga hàng hóa nội địa cần được nâng cấp thành cảng cạn (ICD) với đầy đủ dịch vụ giá trị gia tăng, trở thành “cánh tay nối dài” của cảng biển và khu công nghiệp.

Bên cạnh chuyển đổi số trong quản trị, vận hành và an toàn, ngành phải gắn chuyển đổi xanh với điện khí hóa, công nghệ cao và trí tuệ nhân tạo, phát triển bền vững và thích ứng biến đổi khí hậu.

Đặc biệt, cần nghiên cứu phát triển mạng lưới kết nối khu kinh tế, cảng biển, biên giới, khu công nghiệp, hình thành trung tâm trung chuyển khu vực, tận dụng vị trí địa lý để tham gia sâu vào các sáng kiến kinh tế quốc tế.

Phó Thủ tướng yêu cầu ngành xử lý dứt điểm những điểm nghẽn cố hữu như hạ tầng xuống cấp, giao cắt nguy hiểm, năng lực vận hành kém, hướng tới hệ thống đường sắt an toàn, hiện đại.

Đồng thời, mỗi chuyến tàu phải là một hành trình văn hóa, mỗi nhà ga trở thành điểm nhấn bản sắc, để hành khách không chỉ di chuyển mà còn trải nghiệm, thưởng thức và thấu hiểu văn hóa Việt Nam.