Ngày 10/4, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU) phối hợp với Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; Ủy Ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia thường niên với chủ đề “Kinh tế Việt Nam năm 2024 và triển vọng năm 2025 - Thúc đẩy cải cách thể chế kinh tế trong bối cảnh mới”.

Tại hội thảo, các chuyên gia kinh tế nhận định Việt Nam đang bước vào năm 2025 với nền tảng tích cực từ những kết quả ấn tượng đã đạt được trong năm 2024. Tuy nhiên, để đảm bảo được đà tăng trưởng và thích ứng hiệu quả với những bất ổn kinh tế đang diễn ra trên toàn cầu, việc đẩy mạnh cải cách thể chế kinh tế được xem là giải pháp then chốt trong thời gian tới.

MỤC TIÊU TĂNG TRƯỞNG 8% LÀ THÁCH THỨC KHI KINH TẾ TOÀN CẦU CÒN NHIỀU BIẾN ĐỘNG

Theo GS.TS Phạm Hồng Chương, Giám đốc Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU), nền kinh tế thế giới trong năm 2024 đã đạt tốc độ tăng trưởng khoảng gần 3%, trong đó, Việt Nam nổi lên như một điểm sáng đáng chú ý trên bản đồ kinh tế toàn cầu. 

Cụ thể, tốc độ tăng trưởng kinh tế cả năm 2024 của Việt Nam ước đạt 7,09%, không chỉ vượt xa mục tiêu 6,06% mà Chính phủ đề ra, mà còn cao hơn đáng kể so với nhiều nền kinh tế trong khu vực. Kết quả này phản ánh sự phục hồi mạnh mẽ và nỗ lực điều hành linh hoạt, hiệu quả của Chính phủ cũng như sự năng động của cộng đồng doanh nghiệp.

Về cơ cấu kinh tế, Việt Nam tiếp tục duy trì xu hướng chuyển dịch tích cực, từ các ngành nông, lâm, thủy sản sang công nghiệp và dịch vụ. Đặc biệt, lĩnh vực chế biến, chế tạo đã cho thấy dấu hiệu phục hồi rõ nét và đang trên đà phát triển mạnh mẽ, trở thành động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao giá trị gia tăng cho nền kinh tế.

Trên phương diện đối ngoại, Việt Nam tiếp tục khẳng định cam kết hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa trong năm 2024 ước đạt 786,29 tỷ USD, tương đương khoảng 165% GDP.

Đáng chú ý, khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tiếp tục giữ vai trò chủ đạo, chiếm 71,7% tổng kim ngạch xuất khẩu và 63,2% tổng kim ngạch nhập khẩu. Điều này phản ánh vai trò trung tâm của khối doanh nghiệp FDI trong hoạt động thương mại quốc tế của Việt Nam.

Tuy vậy, GS.TS Phạm Hồng Chương cũng cho rằng nhiều doanh nghiệp trong nước vẫn đang gặp nhiều khó khăn và chưa thực sự tạo được mối liên kết chặt chẽ với khu vực FDI. Việc thiếu liên kết này khiến khu vực doanh nghiệp nội địa chưa thể tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, từ đó làm hạn chế khả năng nâng cao giá trị sản xuất trong nước và tính bền vững của tăng trưởng dài hạn.

Mặc dù năm 2024 có thể coi là một năm thành công với những kết quả tích cực, song khi bước sang năm 2025, GS.TS. Phạm Hồng Chương cho rằng mục tiêu tăng trưởng kinh tế ở mức 8% sẽ là một thách thức lớn đối với Việt Nam.

“Một trong những thách thức dễ dàng nhận thấy nhất đó chính là việc Hoa Kỳ ban hành chính sách thuế mới, với mức thuế suất lên tới 46% đối với 90% mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này. Đây sẽ là lực cản lớn đối với hoạt động xuất khẩu của Việt Nam - một trong những động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế”, GS.TS Phạm Hồng Chương cho hay.

ĐẨY MẠNH CẢI CÁCH THẾ CHẾ TRONG BỐI CẢNH MỚI

Để duy trì được đà tăng trưởng bền vững trong năm 2025 và những năm tới, các chuyên gia cho rằng bên cạnh việc phát huy những động lực tăng trưởng truyền thống, Việt Nam cần phải tập trung xây dựng và hoàn thiện một hệ thống thể chế kinh tế và chính trị phù hợp với yêu cầu phát triển mới. Đây được xem là yếu tố then chốt, mang tính nền tảng, giúp nâng cao hiệu quả điều hành, thúc đẩy sáng tạo và bảo đảm sự vận hành của nền kinh tế thị trường hiện đại.

Đặc biệt, việc phát triển một hệ thống thể chế mang tính bao trùm nhằm đảm bảo sự tham gia rộng rãi và công bằng của tất cả các thành phần trong xã hội, sẽ đóng vai trò trung tâm trong quá trình kiến tạo một nền kinh tế thị trường đầy đủ, lành mạnh. Điều này không chỉ giúp phát huy tối đa tiềm năng nội tại, mà còn khơi thông các nguồn lực trong dân cư, thúc đẩy khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Theo GS.TS Phạm Hồng Chương, đây chính là thời điểm mang tính bước ngoặt để Việt Nam tiến hành rà soát, đánh giá toàn diện hệ thống thể chế kinh tế. Việc này không chỉ nhằm chuẩn bị cho giai đoạn phát triển mới, mà còn là tiền đề để hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao vào năm 2030, và xa hơn là trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045.

 “Nhìn một cách tổng thể, thể chế kinh tế của Việt Nam vẫn còn rất nhiều dư địa để cải cách và hoàn thiện. Việc tận dụng tốt dư địa đó sẽ tạo ra bệ đỡ vững chắc cho bước phát triển tiếp theo của đất nước”, GS.TS Phạm Hồng Chương nhấn mạnh.

Tương tự, GS.TS. Tô Trung Thành, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU), cũng bày tỏ trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang đối mặt với nhiều bất định để, đây là lúc Việt Nam thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

Trong đó, phát triển khu vực kinh tế tư nhân trở thành động lực then chốt của phát triển nền kinh tế trong giai đoạn mới là rất quan trọng. Đồng thời, Việt Nam cần tái cơ cấu lại chuỗi sản xuất theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, chủ động thu hút các dòng vốn FDI chất lượng cao, tạo điều kiện để doanh nghiệp trong nước từng bước tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. 

“Việc tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào một số thị trường lớn cũng là một chiến lược quan trọng đối với Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”, GS.TS. Tô Trung Thành gợi ý.

Bên cạnh đó, thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số và kinh tế dữ liệu, cùng với việc tập trung đầu tư vào các ngành công nghiệp chiến lược, sẽ góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong dài hạn.

“Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật theo hướng giảm thiểu sự can thiệp hành chính, tăng cường hiệu quả thực thi, bảo đảm tính minh bạch và công bằng. Cùng với đó, việc cải cách tư duy trong xây dựng pháp luật theo hướng vừa đảm bảo hiệu quả quản lý Nhà nước, vừa thúc đẩy sự sáng tạo, từ bỏ lối tư duy ‘không kiểm soát được thì cấm’ cũng rất quan trọng”, GS.TS Tô Trung Thành khẳng định.