Tuy nhiên, vẫn có những thách thức đòi hỏi phải có sự hợp tác và cam kết lâu dài của các bên. Bà Trang Bùi, Tổng Giám đốc Công ty dịch vụ bất động sản Cushman & Wakefield tại Việt Nam, đã chia sẻ với VnEconomy về chủ đề này.

Bà có đánh giá như thế nào về xu thế phát triển các khu công nghiệp xanh ở Việt Nam?

Tại Việt Nam, xu thế phát triển khu công nghiệp xanh hoặc khu công nghiệp sinh thái và thúc đẩy sản xuất sạch hơn đang trên đà phát triển. Trong số 290 Khu công nghiệp đang hoạt động tại Việt Nam, chỉ có khoảng 1-2% trong số đó đang thực hiện các bước trở thành khu công nghiệp sinh thái/xanh. Tuy nhiên, con số này vẫn tiếp tục tăng lên.

Những khu công nghiệp sinh thái tập trung vào phát triển công nghiệp bền vững bằng cách tích hợp các cân nhắc về môi trường vào thiết kế và vận hành. Khu công nghiệp sinh thái nhằm mục đích giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường đồng thời tối đa hóa hiệu quả tài nguyên và tăng trưởng kinh tế. Việc áp dụng các công nghệ và thực hành sản xuất sạch hơn trong các khu công nghiệp đã mang lại những lợi ích đáng kể.

Chẳng hạn, chương trình thí điểm khu công nghiệp sinh thái do Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO) và Bộ Kế hoạch & Đầu tư Việt Nam triển khai tại Ninh Bình, Cần Thơ và Đà Nẵng từ năm 2015 đã đạt được những kết quả nhất định.

Các doanh nghiệp trong các khu công nghiệp thí điểm đã tiết kiệm trên 6,5 triệu USD/năm nhờ áp dụng các phương pháp sản xuất sạch hơn và tiết kiệm tài nguyên (RECP). Công nghệ sạch đã giúp tối ưu hóa việc sử dụng nguyên liệu thô, năng lượng và nước. Tổng nhu cầu tránh được hàng năm bao gồm trên 22.000 MWh điện và trên 600.000 m 3 nước ngọt. Dự án đã góp phần giảm 32 nghìn tấn khí thải CO2 hàng năm.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển các khu công nghiệp sinh thái, Chính phủ Việt Nam cũng đã ban hành Nghị định số 35/2022/ND-CP quy định việc quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế. Nghị định này đưa ra các hướng dẫn về phát triển khu công nghiệp sinh thái trên phạm vi cả nước.

Nhìn chung, định hướng phát triển các khu công nghiệp sinh thái và sản xuất sạch hơn phù hợp với các mục tiêu bền vững toàn cầu đã khẳng định Việt Nam là một quốc gia có trách nhiệm và có tư duy tiến bộ trong phát triển công nghiệp.

Theo bà, việc phát triển khu công nghiệp xanh sẽ thu hút khách thuê ở những lĩnh vực nào? Tại sao? 

Sự phát triển của các khu công nghiệp xanh có khả năng thu hút khách thuê từ nhiều lĩnh vực và ngành công nghiệp khác nhau nhờ những lợi ích gắn liền với các hoạt động bền vững.

Về năng lượng tái tạo và công nghệ sạch, các công ty sản xuất năng lượng mặt trời, gió và thủy điện sẽ bị thu hút bởi các khu công nghiệp xanh. Những khu công nghiệp này cung cấp môi trường thuận lợi cho việc nghiên cứu, phát triển và sản xuất các giải pháp năng lượng sạch. Những công ty công nghệ sạch đang nghiên cứu các sản phẩm tiết kiệm năng lượng, lưới điện thông minh và cơ sở hạ tầng bền vững cũng sẽ thấy những khu công nghiệp này hấp dẫn.

Về sản xuất và chế tạo, các nhà sản xuất tập trung vào quy trình sản xuất thân thiện với môi trường, chẳng hạn như sản xuất tinh gọn, giảm chất thải và thực hành nền kinh tế tuần hoàn (ví dụ: xe điện, thiết bị tiết kiệm năng lượng, vật liệu tái chế), sẽ được hưởng lợi từ việc đặt trụ sở tại các khu công nghiệp xanh. Các nhà sản xuất sẽ đánh giá cao sức mạnh tổng hợp và chia sẻ tài nguyên trong các khu công nghiệp này.

Về quản lý và tái chế chất thải, các công ty sẽ phát triển mạnh ở các khu công nghiệp xanh. Những khu công nghiệp này mang đến cơ hội hợp tác, chia sẻ tài nguyên và các sáng kiến ​​chuyển chất thải thành năng lượng. Các công ty khởi nghiệp trong nền kinh tế tuần hoàn nhằm đóng các vòng nguyên liệu và giảm thiểu chất thải sẽ tìm thấy một hệ sinh thái hỗ trợ trong các khu công nghiệp này.

Tương tự, các công ty chế biến thực phẩm và nông nghiệp bền vững đang tìm cách giảm thiểu tác động tới môi trường sẽ bị thu hút bởi các khu công nghiệp xanh. Sản xuất thực phẩm hữu cơ, aquaponics và các dự án canh tác thẳng đứng có thể được hưởng lợi từ các khu công nghiệp tập trung vào tính bền vững.

Ngoài ra, khu công nghiệp xanh còn thu hút các khách thuê trong các lĩnh vực như logistic, dệt may và thời trang, nghiên cứu đổi mới, dược phẩm và công nghệ sinh học, du lịch và khách sạn.

Theo bà, điểm mang đến sự khác biệt lớn nhất giữa các nhà phát triển khi xây dựng khu công nghiệp theo môi hình xanh và mô hình truyền thống là gì? 

Cách tiếp cận hệ sinh thái hay còn gọi là Cộng sinh công nghiệp là điểm khác biệt cốt lõi. Mục tiêu của khu công nghiệp sinh thái là tạo ra các hệ thống sử dụng tài nguyên khép kín và giảm thiểu mức tiêu thụ chung của từng nhà máy. Vì vậy, việc xác định phương thức phối hợp giữa các đơn vị tham gia hệ sinh thái khu công nghiệp sinh thái cần phải được quy hoạch cụ thể, chia thành từng giai đoạn phát triển để đảm bảo hiệu quả của từng đơn vị.

Những lợi thế khi phát triển các khu công nghiệp xanh ở Việt Nam đối với các nhà phát triển là gì?

Ở Việt Nam, phát triển khu công nghiệp xanh có thể có một số lợi thế so với khu công nghiệp truyền thống.

Mô hình khu công nghiệp sinh thái giúp các nhà phát triển thu hút làn sóng đầu tư chất lượng cao mới khi các công ty đang tìm kiếm địa điểm bền vững bị thu hút bởi môi trường thân thiện với môi trường.

Đầu tư vào khu công nghiệp xanh cũng giúp cải thiện hình ảnh thương hiệu của nhà phát triển và nhận thức của khách hàng vì người tiêu dùng ngày càng ưa thích các sản phẩm và dịch vụ từ các công ty có ý thức bảo vệ môi trường.

Theo Nghị định số 35/2022/ND-CP của Chính phủ Việt Nam, các khu công nghiệp, doanh nghiệp sinh thái được ưu tiên hỗ trợ về thông tin, khoa học công nghệ, tạo điều kiện xuất khẩu hàng hóa, quảng bá thương hiệu và tham gia chuỗi giá trị; Ưu tiên tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi từ các ngân hàng, tổ chức tài chính cũng như các ưu đãi đầu tư.

Cụ thể, nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư xây dựng và vận hành kết cấu hạ tầng khu công nghiệp sinh thái, doanh nghiệp sinh thái được ưu tiên vay vốn ưu đãi hoặc tài trợ từ Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam và Ngân hàng Phát triển Việt Nam, Quỹ Phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, các quỹ trong và ngoài nước; được cấp tín dụng xanh tại tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và pháp luật khác có liên quan; có thể phát hành trái phiếu xanh theo quy định của pháp luật về phát hành trái phiếu và pháp luật bảo vệ môi trường để xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu công nghiệp sinh thái, thực hiện các biện pháp sản xuất sạch hơn, sử dụng hiệu quả hơn các nguồn tài nguyên và sự cộng sinh công nghiệp.

Bên cạnh đó thách thức là gì?

Vẫn còn thiếu sự thống nhất giữa các quy định. Các văn bản hướng dẫn, chưa nhất quán, điển hình là các quy định về tái sử dụng nước, rác thải trong các khu công nghiệp, gây khó khăn cho doanh nghiệp thực hiện các hoạt động cộng sinh công nghiệp;

Ví dụ, các khu công nghiệp có nền kinh tế tuần hoàn phải quy hoạch khu xử lý chất thải rắn nhưng điều này không được quy định trong Luật Quy hoạch. Nếu chủ đầu tư muốn làm thì phải nộp đơn xin làm lại quy hoạch và quá trình này mất rất nhiều thời gian và công sức. Ngoài ra, nhiều quy định, tiêu chuẩn hướng dẫn tái chế, tái sử dụng rác thải còn chưa rõ ràng, thống nhất, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc thực hiện.

Tiếp đó, chi phí thực hiện các giải pháp chuyển đổi hoặc xây dựng mới khu công nghiệp sinh thái đòi hỏi vốn đầu tư lớn hoặc giải pháp kỹ thuật tiên tiến trong khi nguồn lực của doanh nghiệp còn hạn chế.

Tạo cơ sở hạ tầng thân thiện với môi trường và thực hiện các hoạt động bền vững thường đòi hỏi chi phí ban đầu cao hơn. Trong khi Việt Nam được quảng bá và đánh giá là nơi có giá đất khá rẻ so với các thị trường khác, chi phí đầu tư cao hơn cho các khu công nghiệp xanh có thể làm mất đi lợi thế về chi phí, tuy nhiên, ngược lại, điều này cũng sẽ giúp nâng cấp chuỗi giá trị của các khách thuê công nghiệp.

Bên cạnh đó, việc thuyết phục các doanh nghiệp áp dụng các công nghệ và thực tiễn xanh có thể là một thách thức. Việc thu hút những khách thuê cam kết phát triển bền vững có thể khó khăn. Một số doanh nghiệp ưu tiên tiết kiệm chi phí hơn là trách nhiệm với môi trường. Việc đảm bảo rằng người thuê tuân thủ các thực hành xanh đòi hỏi phải có sự giám sát liên tục.

Nhìn chung, mặc dù các khu công nghiệp xanh mang lại những lợi ích đáng kể nhưng việc vượt qua những thách thức này đòi hỏi phải có sự hợp tác và cam kết lâu dài.