Phát biểu thảo luận, đại biểu thống nhất cao với việc cần khẩn trương sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Đầu tư công để kịp thời thể chế hóa các quan điểm, mục tiêu, định hướng hoàn thiện thể chế, pháp luật về đầu tư công, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền theo các nghị quyết, kết luận của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị; đáp ứng yêu cầu khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn lực cho tăng trưởng và phát triển đất nước trong tình hình mới…

Luật Đầu tư công được Quốc hội khóa XIV thông qua năm 2019, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2020. Từ đó đến nay, Luật này đã được sửa đổi, bổ sung 5 lần vào các năm 2020, 2022, 2023 và tại kỳ họp thứ 7 của năm 2024 này.

ĐẨY MẠNH PHÂN CẤP, TRAO QUYỀN TẠO CHỦ ĐỘNG, LINH HOẠT

Góp ý nhóm chính sách liên quan đến tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đại biểu Nguyễn Phương Thủy, đoàn Hà Nội nhất trí với chủ trương cũng như nhiều đề xuất sửa đổi trong dự thảo Luật liên quan đến việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.

Tuy nhiên, cùng với việc giao quyền cho các cơ quan cấp dưới, đặc biệt là cho địa phương để thực hiện đúng chủ trương mà Tổng Bí thư, Chủ tịch Quốc hội đã đề cập nhiều lần là “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” thì cũng cần phải bổ sung các cơ chế, các giải pháp để bảo đảm yêu cầu về kiểm soát quyền lực, tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát. Cùng với đó tăng tính công khai, minh bạch trong quyết định các nội dung về đầu tư cũng như tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan được giao thẩm quyền quyết định.

Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga, đoàn Quảng Bình nhấn mạnh sự cần thiết sửa đổi Luật Đầu tư công và tán thành với nhiều nội dung sửa đổi của luật đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; sửa đổi, bổ sung nhiều quy định nhằm giải quyết các tồn tại, bất cập trong sử dụng vốn đầu tư công hiện nay.

Về chính sách phân cấp, phân quyền, đại biểu nhất trí với việc cần đẩy mạnh phân cấp, trao quyền tạo chủ động, linh hoạt trong công tác quản lý đầu tư công. Tuy nhiên, phải bảo đảm nguyên tắc phân công, phối hợp kiểm soát quyền lực theo quy định của Hiến pháp, pháp luật; nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy trong quản lý đầu tư công.

Nhận định phân cấp, phân quyền phải phù hợp với vai trò, chức năng, nhiệm vụ và khả năng, điều kiện tổ chức thực hiện, đại biểu đề nghị cần cân nhắc thêm một số vấn đề.

Về phân cấp thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm B, nhóm C do địa phương quản lý từ HĐND cho UBND cùng cấp (điều 18), đại biểu cho rằng việc chuyển thẩm quyền từ HĐND (cơ quan dân cử) sang UBND (cơ quan quản lý nhà nước) như dự thảo là thay đổi lớn, cần có nghiên cứu, đánh giá tác động kỹ, toàn diện.

HĐND là các cơ quan quyết định về ngân sách, cơ quan quyền lực nhà nước và thực hiện quyền giám sát nên việc quyết định chủ trương đầu tư, xong sau đó Chủ tịch UBND quyết định đầu tư, một quy trình chặt chẽ; một biện pháp để kiểm soát quyền lực như luật hiện hành là phù hợp.

Hơn nữa, trong trường hợp HĐND địa phương thấy có những dự án cần phân cấp, ủy quyền lại cho UBND thì Khoản 7 Điều 17 Luật Đầu tư công hiện hành đã quy định về trường hợp cần thiết “HĐND có thể giao UBND cùng cấp quyết định chủ trương đầu tư”. 

Quy định như vậy đã mở, mềm dẻo, phù hợp với mục tiêu, định hướng phát triển, khả năng tài chính cũng như đặc điểm cụ thể của địa phương. Chúng tôi cho rằng việc quyết định chủ trương đầu tư và quyết định đầu tư thì nên cho 2 cơ quan khác nhau thực hiện để đảm bảo tính giám sát và tính kiểm soát quyền lực. Do đó, đại biểu đề nghị theo hướng giữ thẩm quyền này của HĐND như luật hiện hành.

CÓ NÊN CHUYỂN QUYẾT ĐỊNH CHỦ TRƯƠNG ĐẦU TƯ TỪ HĐND SANG UBND CÙNG CẤP?

Liên quan đến thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, đại biểu Nguyễn Phương Thủy cho rằng việc quyết định chủ trương đầu tư và quyết định đầu tư nên giao cho 2 cơ quan khác nhau thực hiện để đảm bảo yêu cầu giám sát và kiểm soát quyền lực.

“Trước chúng ta đang giao cho HĐND quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án đầu tư công sử dụng vốn ngân sách địa phương. Bởi vì HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương, thay mặt người dân quyết định việc sử dụng ngân sách của địa phương và thực hiện quyền giám sát nên việc quyết định chủ trương đầu tư, sau đó Chủ tịch UBND quyết định và tổ chức triển khai dự án đầu tư là một quy trình hợp lý”, đại biểu phân tích.

Đại biểu dẫn chứng, thống kê từ đầu nhiệm kỳ 2021-2026 cho đến nay, HĐND Tp.Hà Nội tổ chức khoảng 20 kỳ họp. Khi UBND có yêu cầu, HĐND đều chủ động sắp xếp, bố trí lịch họp trong thời gian sớm nhất có thể để thực hiện các thẩm quyền theo quy định, trong đó có Luật Đầu tư công, chứ không chờ đến các kỳ họp định kỳ để giải quyết các công việc phát sinh.

Mặt khác, khi đưa nội dung này ra xem xét, thảo luận và quyết định tại HĐND thì việc chuẩn bị hồ sơ dự án sẽ phải cẩn trọng hơn, việc công khai, minh bạch về quy trình cũng như nội dung dự án đầu tư cũng được bảo đảm tốt hơn, là điều kiện quan trọng để các cơ quan và người dân có thể giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước.

Theo đề xuất trong dự thảo Luật, tiêu chí phân loại dự án nhóm B, nhóm C theo tổng mức đầu tư cũng sẽ có độ giãn rất lớn, từ dưới 90 tỷ đến 4.600 tỷ đồng đối với một dự án tùy theo lĩnh vực. Do đó, căn cứ vào lĩnh vực đầu tư, quy mô, tính chất, tổng mức đầu tư của dự án, HĐND hoàn toàn có thể giao UBND quyết định chủ trương đầu tư trong một số lĩnh vực, một số trường hợp phù hợp với mục tiêu, định hướng phát triển, khả năng tài chính và đặc điểm cụ thể của địa phương như quy định tại khoản 7 Điều 17 của Luật hiện hành.

Đại biểu Thủy cho rằng quy định như vậy để các địa phương chủ động, linh hoạt trong điều hành là hợp lý hơn so với việc giao toàn bộ thẩm quyền này cho UBND.

“Do đó không nên sửa nội dung quy định về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án sử dụng nguồn vốn ngân sách địa phương như đề xuất của dự thảo luật là phân cấp thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư từ HĐND cho Chủ tịch UBND cùng cấp”, đại biểu đề nghị.

Cùng quan điểm vấn đề này, đại biểu Hoàng Văn Cường, đoàn Hà Nội cũng đề nghị cân nhắc việc phân cấp thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư từ HĐND cho Chủ tịch UBND cùng cấp. Bởi HĐND các cấp tổ chức họp khá thường xuyên và có thể tổ chức họp bất thường, khi cần thiết. Do vậy, không sợ mất thời gian chờ đợi nếu phải trình qua HĐND phê duyệt.

“Nếu trình qua HĐND phê duyệt, thì dự án buộc phải chuẩn bị kỹ hơn, lấy ý kiến của nhiều cơ quan ban ngành có liên quan, nên sẽ mất thời gian hơn. Tuy nhiên, việc dự án phải lấy ý kiến tham gia của nhiều cơ quan ban ngành sẽ được đánh giá, xem xét kỹ hơn, chuẩn bị tốt hơn sẽ đảm bảo khi triển khai thuận lợi và mang lại hiệu tốt quả hơn".

“Đây là việc làm cần thiết, vì theo kinh nghiệm quốc tế, khi chuẩn bị dự án đầu tư bao giờ cũng được đánh giá, chuẩn bị rất kỹ, trước khi triển khai”, ông Cường nói.

Bên cạnh đó, việc thông qua HĐND phê duyệt chủ trương đầu tư là một cơ chế kiểm soát quyền lực, tạo lên sự độc lập giữa cơ quan quyết định chủ trương đầu tư với người phê duyệt dự án đầu tư, để tránh những nguy cơ mắc phải những sai phạm, giảm gánh nặng trách nhiệm cho người phê duyệt dự án.

Thêm vào đó, khi Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư, thì đồng thời cũng quyết định luôn những cơ chế đặc thù dành riêng cho dự án. Do vậy, khi  HĐND các cấp Quyết định chủ trương đầu tư cũng sẽ quyết định luôn những cơ chế để giải quyết những vấn đề vướng mắc, giúp cho dự án được triển khai thuận lợi hơn.

Với những phân tích trên, đại biểu đề nghị cần bổ sung vào dự thảo Luật sửa đổi theo hướng cho phép HĐND các cấp được quyết định những giải pháp đặc thù, phù hợp với thực tế địa phương và yêu cầu riêng của từng dự án. Điều này hoàn toàn phù hợp với ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư là giao quyền quyết định cho địa phương.

Đồng thời, quy định HĐND các cấp có thể ủy quyền cho UBND cùng cấp quyết định chủ trương đầu tư các dự thuộc thẩm quyền để phù hợp với điều kiện của từng địa phương.