Thảo luận tại hội trường về dự án Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) ngày 24/6, đại biểu Trần Khánh Thu, đoàn Thái Bình đồng tình với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung luật cho phù hợp với thực tiễn và phù hợp với các chính sách của Đảng, Nhà nước, các quy định tại một số dự án Luật mới có liên quan đến đến việc phòng, chống mua bán người được sửa đổi, bổ sung.

Về nội dung cụ thể, đại biểu cho biết theo báo cáo của Bộ Công an, số vụ phạm tội mua bán người có chiều hướng gia tăng hằng năm. Đặc biệt thời gian vừa qua đã xuất hiện tình trạng mua bán thai nhi, mua bán nam giới để cưỡng bức lao động trên tàu cá. Một số nơi nổi lên tình trạng mua bán trẻ sơ sinh núp bóng tinh vi các tổ chức mang danh thiện nguyện tự phát.

Với tình trạng hành vi mới xuất hiện về việc mua bán thai nhi trong bụng mẹ, nữ đại biểu đoàn Thái Bình nhấn mạnh đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội và vi phạm đạo đức, vi phạm thuần phong mỹ tục và chưa có quy định pháp luật điều chỉnh vấn đề này. Do đó, cần bổ sung truy cứu trách nhiệm hình sự trong các trường hợp mua bán thai nhi.

Cùng quan điểm về vấn đề này, đại biểu Huỳnh Thị Phúc, đoàn Bà Rịa- Vũng Tàu, đề nghị cân nhắc, điều chỉnh hành vi mới phát sinh trong thực tiễn về mua bán người.

Theo đại biểu, hiện nay xuất hiện hành vi mới trong đời sống xã hội là mua bán thai nhi trong bụng mẹ. Việc mua bán thai nhi bắt đầu diễn ra từ thời điểm mang thai đến khi đứa trẻ chưa chào đời, cho nên chưa có hậu quả xảy ra, dẫn đến khó khăn trong công tác xử lý.

Tuy nhiên, theo pháp luật hình sự của Việt Nam hiện nay chỉ được coi là người và có quyền công dân khi đứa trẻ được sinh ra đời, còn khi vẫn đang là bào thai trong bụng mẹ thì chưa được điều chỉnh để xem xét là đối tượng của hành vi phạm tội. Vì thế, cơ quan chức năng không có cơ sở, căn cứ pháp lý để xử lý hành vi mua bán thai nhi.

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc phân tích, nếu xét dưới góc độ pháp luật, hành vi của người mẹ có con bán cũng là hành vi phải quy định là hành vi mua bán người và có dấu hiệu phạm tội của tội mua bán người. Tuy nhiên, thực tế pháp luật chưa quy định nên không có cơ sở xem xét và Bộ luật Hình sự năm 2015 cũng như pháp luật phòng, chống mua bán người cũng chưa có quy định nào về vấn đề nêu trên.

Do đó, trong lần sửa đổi luật lần này, Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội chuyên trách tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc xem xét có giải pháp phù hợp đối với hành vi mua bán thai nhi đang trong bụng mẹ trước tình hình mua bán đang diễn ra càng phức tạp và tinh vi như trong giai đoạn hiện nay.

Mặt khác, hiện nay các đối tượng thực hiện hành vi mua bán người được che giấu bởi các hình thức rất phức tạp, như: Tham quan, du lịch, ký kết hợp đồng kinh tế, lao động xuất khẩu, tổ chức kết hôn qua môi giới, nhận con nuôi thông qua các đối tượng là pháp nhân thương mại.

Do đó, cần phải xem xét, cân nhắc bổ sung chủ thể chịu trách nhiệm hình sự là pháp nhân thương mại đối với tội mua bán người, nhằm kịp thời điều chỉnh phù hợp thực tiễn về tình hình mua bán người có kết cấu tổ chức chặt chẽ, đa quốc gia như hiện nay.

Nhấn mạnh tính cấp thiết xem xét bổ sung quy định hành vi mua bán thai nhi trong bụng mẹ, đại biểu Thạch Phước Bình, đoàn Trà Vinh, cho rằng theo công ước quốc tế, trẻ em bao gồm cả thai nhi, cần được bảo vệ ngay trong bụng mẹ. Hành vi mua bán thai nhi vi phạm nghiêm trọng quyền con người, quyền trẻ em. Điều này đòi hỏi các quốc gia thành viên trong đó có Việt Nam phải có quy định pháp lý cụ thể để bảo vệ thai nhi khỏi các hành vi mua bán.

Theo đại biểu việc tham khảo và học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia trên thế giới sẽ giúp Việt Nam hoàn thiện hệ thống pháp luật của mình. Thai nhi mặc dù chưa sinh ra nhưng cần được bảo vệ như một con người với đầy đủ các quyền cơ bản. Việc mua bán thai nhi không chỉ là vi phạm quyền của thai nhi, mà còn là sự xúc phạm nghiêm trọng đến phẩm giá con người.

“Việc bổ sung hành vi này vào tội mua bán người sẽ thể hiện sự tôn trọng và bảo vệ quyền lợi của thai nhi, phù hợp với các giá trị đạo đức và nhân văn. Việc không có quy định rõ ràng sẽ tạo kẽ hở cho các thành viên mua bán thai nhi diễn ra, gây ra những hậu quả tiêu cực cho xã hội và cộng đồng. Việc bổ sung quy định này sẽ giúp ngăn ngừa, ngăn chặn từ xa các hành vi vô đạo đức và bảo vệ sự an toàn cho thai nhi và bà mẹ mang thai”, đại biểu nói.

Đại biểu lo ngại hành vi mua bán thai nhi có xu hướng gia tăng, diễn biến phức tạp. Vì vậy, việc bổ sung quy định này giúp các cơ quan chức năng có cơ sở pháp lý để xử lý các vụ việc có liên quan…

Mặc dù bổ sung quy định này là cần thiết, nhưng cũng cần chú ý đến những khó khăn khi thực thi. Việc điều tra, thu thập chứng cứ và xác định hành vi phạm tội có thể gặp nhiều thách thức. Do đó, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt pháp lý, bảo đảm quy định rõ ràng, cụ thể và có tính khả thi cao. Đồng thời, tăng cường đào tạo, trang bị cho các cơ quan chức năng để thực thi luật hiệu quả và nghiêm minh.

Vì vậy, đại biểu đề nghị Quốc hội xem xét bổ sung quy định về việc mua bán thai nhi trong bụng mẹ vào phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật. Điều này sẽ giúp luật bao quát và phản ánh đúng thực tế hơn; tăng cường khả năng bảo vệ thai nhi và bà mẹ mang thai.

Đại biểu cũng đề nghị bổ sung điều khoản riêng biệt về mua bán thai nhi gồm các quy định cụ thể về hành vi mua bán thai nhi, các hình thức xử phạt và biện pháp bảo vệ. Điều này sẽ giúp các cơ quan chức năng dễ dàng áp dụng và thực thi luật; bảo đảm tính răn đe đối với các hành vi vi phạm.