Bộ Công Thương cho rằng trước bối cảnh bất ổn của nền kinh tế thế giới, xu hướng bảo hộ gia tăng, các rào cản phi thuế quan ngày càng khắt khe, ngành nông sản của Việt Nam đặc biệt các mặt hàng có tính mùa vụ đang chịu sức ép lớn trong duy trì đơn hàng, giữ thị phần và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

THIẾU THÔNG TIN THỊ TRƯỜNG, KINH NGHIỆM ĐÀM PHÁN

Các thị trường nhập khẩu lớn nông sản ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn kỹ thuật, truy xuất nguồn gốc, điều kiện lao động, sự cạnh tranh thương mại ngày càng khốc liệt khiến các doanh nghiệp trong nước gặp không ít khó khăn. Trong nước chủ yếu sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi giá trị, công nghệ bảo quản và chế biến lạc hậu, đặc tính mùa vụ khiến áp lực thu hoạch, vận chuyển nông sản trở nên dồn dập gây tình trạng ùn ứ, rớt giá.

Tại Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 6/2025 với chủ đề “Xúc tiến xuất khẩu, nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản mùa vụ Việt Nam”, bà Lê Thị Hồng Anh, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Sơn La, chia sẻ Sơn La có tiềm năng lớn các loại hoa quả mùa vụ như dâu tây, mận hậu, chanh, xoài, chuối, nhãn,nhưng khi bà con được mùa thì cũng mất giá do đầu ra còn hẹp.

Nguyên nhân, theo bà Hồng Anh, giao thông đi lại không thuận lợi, chất lượng hạn chế, công nghệ bảo quản chưa cao, hệ thống kho lạnh, kho bảo quản đạt chuẩn thiếu rất nhiều. Các hợp tác xã chưa thực hiện đầy đủ các yêu cầu về nhật ký sản xuất, truy xuất nguồn gốc, vệ sinh an toàn thực phẩm, ảnh hưởng đến năng lực kết nối doanh nghiệp về chế biến cũng như xuất khẩu.

Mặt khác, năng lực tiếp cận mở rộng quốc tế của các doanh nghiệp, hợp tác xã trên địa bàn còn rất yếu, thiếu thông tin thị trường, kinh nghiệm đàm phán thương mại và khả năng đăng ký bảo vệ thương hiệu cũng hạn chế.

Bà Ngô Thị Thu Hồng, Tổng Giám đốc Công ty CP Ameii Việt Nam cũng cho rằng cơ hội thị trường cho trái cây Việt Nam là rất lớn khi nhu cầu tiêu dùng đối với nông sản nhiệt đới hiện nay đang tăng rất cao ở các nước trên thế giới. Uy tín, chất lượng nông sản của Việt Nam cũng ngày càng được cải thiện và ngày càng được các nước trên thế giới, đặc biệt những thị trường cao cấp đón nhận.

Tuy nhiên, khó khăn trái cây Việt Nam gặp phải là yêu cầu kiểm dịch của các quốc gia khác nhau, khiến doanh nghiệp phải có nhiều phương án đầu tư về kỹ thuật. Như với quả vải, thị trường Nhật Bản yêu cầu xử lý bằng Methyl Bromide - hệ thống có khả năng làm sạch 100% các đối tượng dịch bệnh. Còn thị trường Hàn Quốc lại phải xử lý hơi nước nóng, thị trường Mỹ lại yêu cầu chiếu xạ.

Trong khi đó, chỉ có cơ sở trong TP.HCM mới được cấp phép chiếu xạ cho sản phẩm trái vải xuất sang thị trường Mỹ, nhưng thời gian trung chuyển từ ngoài Bắc vào trong Nam và từ Nam đi Mỹ rất khó khăn trong quá trình bảo quản trái vải tươi.

Bên cạnh đó chi phí logistics của Việt Nam rất cao, ảnh hưởng nhiều đến khả năng cạnh tranh giá của doanh nghiệp của Việt Nam với các đối thủ khác như Trung Quốc, Mexico, Đài Loan.

CÔNG CỤ QUẢNG BÁ CHƯA XỨNG VỚI CHẤT LƯỢNG 

Để thị trường nước ngoài biết đến các sản phẩm trái cây tiềm năng của Việt Nam, ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Vina T&T Group, cho rằng chúng ta phải mạnh mẽ trong việc quảng bá những sản phẩm đặc trưng của Việt Nam và tạo nó thành một thương hiệu mà hàng năm khi tới mùa, những người tiêu dùng thế giới phải quan tâm, phải chờ đợi để được thưởng thức.

“Vina T&T Group đã làm rất thành công trái thanh nhãn. Chúng tôi gọi là King Longans – Vua của các loại nhãn để quảng bá cho quả nhãn. Chúng tôi xuất vào thị trường Mỹ tới năm nay là năm thứ sáu. Hiện nay, cứ tới mùa nhãn - chuẩn bị một tháng nữa vào, nhưng chúng tôi đã nhận được những đơn hàng tới tấp và người tiêu dùng Mỹ rất mong chờ trái nhãn này xuất khẩu qua. Tại vì nhãn này ngon hơn hẳn tất cả các nhãn, kể cả của Thái Lan, hay của các nước trên thế giới”, ông Tùng chia sẻ.

Lý do hoa quả mùa vụ của Việt Nam rất ngon, chất lượng không kém bất kỳ nước nào nhưng vẫn chưa được nhiều khách hàng nước ngoài biết tới, theo ông Tùng hiện nay chúng ta chưa có một công cụ cụ thể để quảng bá xứng với chất lượng của hoa quả mùa vụ.

Mới chỉ có doanh nghiệp tự đi, rồi tự tìm thị trường, tự tạo thương hiệu. Vì vậy, ông Tùng mong muốn nhận được sự hỗ trợ từ các cơ quan thương vụ nước ngoài về vấn đề này. Vina T&T Group sẵn sàng cung cấp thông tin về mùa vụ của trái nhãn, chất lượng của hoa quả tới tất cả thương vụ, để thông qua hiệp hội cùng nhau quảng bá trái nhãn thành một trái rất đặc trưng của Việt Nam.

Nhìn ra thế giới, mỗi nước có một loại quả rất đặc trưng. Dù rằng người ta có rất nhiều sản phẩm nhưng họ chọn ra một loại quả để làm thương hiệu. Ví dụ như New Zealand có Kiwi, Mỹ có táo Washington, hay là nho mẫu đơn Hàn Quốc. Việt Nam hiện nay quả gì cũng có, nhưng chúng ta không có cái gì là thương hiệu. Quả gì của chúng ta cũng ngon, nhưng để xây dựng thương hiệu được cho trái cây của Việt Nam thì chúng ta chưa có.

Kể cả thương hiệu quốc gia, điều này rất tốt trong quảng bá thương hiệu. Nhưng đối với ngành trái cây chúng ta vẫn chưa có thương hiệu quốc gia do có những tiêu chí, yêu cầu mà doanh nghiệp trái cây không thể đáp ứng. Trong khi trái cây tươi là trái cây xuất khẩu có giá trị nhất. Trên thế giới tất cả các nước đều xuất khẩu tươi, đều là giá trị cao nhất.

Ông Tùng đánh giá cao sự hỗ trợ rất quyết liệt trong công tác xúc tiến thương mại từ các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài. Cục Xúc tiến Thương mại hàng năm đều hỗ trợ cho Hiệp hội Rau quả tham gia hai triển lãm quốc tế lớn. Cụ thể là vào tháng 9/2025 diễn ra tại Hồng Kông, và tháng 2/2026 diễn ra tại Đức.

"Gian hàng của Việt Nam ngày càng phát triển và càng ngày càng lớn. Thời gian đầu là 16 gian, bây giờ 20 gian và năm nay 24 gian. Đây là những triển lãm bao trùm cả thế giới, cả thế giới đổ xô về đây để mua hàng trái cây nhiệt đới", ông Tùng thông tin; đồng thời mong muốn các thương vụ có thể quảng bá gian hàng Việt Nam tại triển lãm, để mọi khách hàng có thể tới đó lựa chọn được nhà cung cấp Việt Nam phù hợp, để nhập khẩu trái cây của Việt Nam.

Ông Tùng cho biết Vina T&T đã rất thành công từ những triển lãm này. Hàng năm doanh nghiệp đều tham gia, quy mô ngày càng lớn và có thêm những khách hàng mới, khách hàng tốt trong triển lãm.

Đồng tình trước kiến nghị trên, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại, Bộ Công Thương khẳng định Cục sẵn sàng phối hợp với các Đại sứ quán, các thương vụ Việt Nam ở nước hỗ trợ tổ chức các triển lãm mini ngay tại khuôn viên Đại sứ quán Việt Nam ở nước ngoài hoặc một địa điểm ở địa bàn sở tại để quảng bá, giới thiệu sản phẩm Việt Nam. Quan trọng, hiệp hội và doanh nghiệp phải xác định thị trường mục tiêu cho loại sản phẩm của mình, có đầu bài cụ thể hoặc là phải có yêu cầu từ phía doanh nghiệp với Cục.

“Nếu doanh nghiệp quan tâm tới thị trường nào cụ thể, một năm chúng ta có thể tổ chức một số cuộc triển lãm mini ở thị trường mục tiêu. Chúng tôi sẵn sàng phối hợp với các đại sứ quán, thương vụ. Các thương vụ sẵn sàng trao đổi với đại sứ quán và đề nghị đại sứ quán hỗ trợ doanh nghiệp, hiệp hội”, ông Phú cam kết.