Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam - cơ quan chịu trách nhiệm xây dựng dự thảo, xe máy và mô-tô là phương tiện giao thông phổ biến và chủ yếu tại Việt Nam. Việt Nam cũng là quốc gia có lượng tiêu thụ và sử dụng xe máy, mô-tô (xe hai bánh nói chung) đứng đầu khu vực ASEAN và thứ tư thế giới.

GIAO THÔNG VẬN TẢI LÀ NGÀNH GÂY HIỆU ỨNG NHÀ KÍNH DO PHÁT THẢI KHÍ CO₂ LỚN

Là phương tiện giao thông phổ biến và được ưa chuộng tại Việt Nam, vấn đề khí thải của dòng xe hai bánh đang thu hút sự quan tâm của các nhà quản lý, nhà bảo vệ môi trường. Theo tính toán, trung bình mỗi năm, các hoạt động về giao thông vận tải đã phát thải khoảng 30 triệu tấn khí carbonic (CO₂₎, trong đó vận tải đường bộ chiếm 85% tổng lượng phát thải.

Các nhà khoa học nhận định rằng giao thông vận tải là ngành gây hiệu ứng nhà kính do phát thải khí CO₂ lớn nhất trong tất cả các ngành kinh tế, ước chiếm tỷ trọng khoảng 29% với hơn 90% nhiên liệu sử dụng cho giao thông, vận tải là từ dầu mỏ, gồm xăng và dầu diesel... Lượng khí nhà kính phát thải ngày càng lớn, tác nhân chính gây ra biến đổi khí hậu.

Một thống kê gần đây cho biết tính đến cuối năm 2023, TP.HCM có khoảng 10 triệu phương tiện giao thông, trong đó có hơn 7,6 triệu xe máy. Mỗi năm, thành phố phát thải khoảng 35 triệu tấn CO₂, riêng ngành công nghiệp là 20 triệu tấn và giao thông vận tải khoảng 13 triệu tấn.

Trong cập nhật Đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC) năm 2022, Việt Nam đã đề ra 10 nhóm giải pháp nhằm giảm phát thải CO₂ trong hoạt động giao thông vận tải. Trong các giải pháp, việc giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đối với xe cơ giới sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới được xác định là giải pháp có hiệu quả lớn nhất, đóng góp tới 34,33% tổng lượng phát thải CO₂ giảm được trong ngành giao thông, vận tải.

Cục Đăng kiểm cũng cho biết hiện Việt Nam đang thực hiện dán nhãn năng lượng đối với mô-tô và xe máy được sản xuất, lắp ráp từ linh kiện rời, hoàn toàn mới hoặc nhập khẩu chưa qua sử dụng.

Cụ thể là tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 7356:2014 về giới hạn tiêu thụ nhiên liệu và phương pháp xác định giá trị tiêu thụ nhiên liệu cho mô tô, xe máy hai bánh, do Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành từ năm 2014, hiện không quy định bắt buộc áp dụng. Nếu tiếp tục áp dụng các mức giới hạn tiêu thụ nhiên liệu theo TCVN 7356:2013 sẽ không có hiệu quả trong giảm phát thải khí CO₂ của ngành giao thông, vận tải.

CẦN THIẾT BAN HÀNH TIÊU CHUẨN MỚI CÓ TÍNH BẮT BUỘC GIỚI HẠN TIÊU THỤ NHIÊN LIỆU VÀ PHÁT THẢI

Vì vậy, Cục Đăng kiểm Việt Nam cho rằng cần thiết phải xây dựng và ban hành tiêu chuẩn mới có tính bắt buộc về giới hạn tiêu thụ nhiên liệu và phát thải CO₂; đồng thời, giúp Việt Nam trở thành nước tiên phong trong khu vực ASEAN và trên thế giới thiết lập các tiêu chuẩn tiết kiệm nhiên liệu cho mô-tô, xe máy và đẩy nhanh quá trình điện khí hóa.

Nội dung quan trọng của các dự thảo tiêu chuẩn trên là đưa ra mức giới hạn tiêu thụ nhiên liệu và phương pháp kỹ thuật để xác định mức tiêu thụ nhiên liệu. Dự thảo đề xuất hai phương pháp xác định mức tiêu thụ nhiên liệu.

Phương pháp 1: giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu áp dụng cho từng kiểu loại xe (Minimum Energy Performance Standards - MEPS);

Phương pháp 2: xác định mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình của toàn đội xe theo nhà sản xuất (Corporate Average Fuel Economy - CAFE).

Theo cơ quan xây dựng dự thảo, việc đồng thời quy định cả hai phương pháp MEPS và CAFE trong dự thảo được đánh giá nhằm đáp ứng linh hoạt nhu cầu quản lý, cho phép cơ quan chức năng lựa chọn mô hình phù hợp trong từng giai đoạn và mục tiêu cụ thể.

Cục Đăng kiểm cho biết thêm, qua nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, thay vì áp dụng giới hạn tiêu thụ nhiên liệu cho từng mẫu xe riêng lẻ, nhiều nước và khu vực hiện đang chuyển sang quản lý theo mức tiêu thụ trung bình toàn đội xe do một nhà sản xuất cung cấp. Nghĩa là, những mẫu xe có hiệu suất nhiên liệu cao có thể “bù đắp” cho các mẫu kém hiệu quả hơn trong cùng danh mục của một hãng sản xuất.

Cũng theo Cục Đăng kiểm, cơ quan quản lý có thể đặt ra các tiêu chuẩn khắt khe hơn cho tất cả các loại xe thay vì đặt mục tiêu cho từng mẫu riêng lẻ nhằm thúc đẩy sự đổi mới công nghệ mà vẫn khả thi cho các nhà sản xuất đạt được mục tiêu giảm mức tiêu thụ năng lượng.