Ngày 22/4/2025, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức hội thảo công bố “Báo cáo dòng chảy pháp luật kinh doanh Việt Nam 2024”.

Theo VCCI, năm 2024 Quốc hội đã ban hành 31 luật, Chính phủ ban hành 182 nghị định, các Bộ ban hành 629 thông tư. Như vậy, số lượng văn bản pháp luật năm 2024 đã tăng đáng kể so với năm 2023, đặc biệt số lượng luật và nghị định đều tăng gần gấp đôi. Số lượng văn bản tăng đồng thời khối lượng công việc lập pháp, lập quy cũng ngày càng nhiều hơn, chặt chẽ hơn về quy trình.

Phát biểu tại hội thảo, ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch VCCI cho rằng bức tranh kinh tế có nhiều điểm sáng. Tăng trưởng GDP của Việt Nam năm 2024 đạt 7,09%, một con số ấn tượng, cho thấy sự phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế. Tuy vậy, doanh nghiệp vẫn đối mặt với nhiều khó khăn: đơn hàng sụt giảm, thị trường tiêu dùng chưa phục hồi rõ rệt, dòng vốn và lao động tiếp tục là bài toán khó.

Trước áp lực này, Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã thể hiện quyết tâm lớn trong việc cải cách thể chế, hoàn thiện pháp luật. Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh rằng “thể chế đang là điểm nghẽn của các điểm nghẽn”. Thủ tướng Chính phủ yêu cầu quyết liệt chuyển từ tư duy “không quản được thì cấm” sang tư duy “vừa quản lý, vừa thúc đẩy và khơi thông”. Đây là tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt trong công cuộc cải cách pháp luật, thể chế kinh doanh hiện nay.

Theo lãnh đạo VCCI, năm 2024 tiếp tục ghi nhận sự sôi động trong công tác xây dựng pháp luật – với nhiều luật, nghị định, thông tư được sửa đổi, ban hành theo hướng cải cách. Nhưng cũng không thể phủ nhận rằng quy trình lập pháp hiện nay vẫn còn nhiều điểm cần được cải thiện: từ cách chọn vấn đề, cách soạn thảo văn bản, đến cách lấy ý kiến và xây dựng các quy định chi tiết dưới luật. Việc sửa đổi đôi khi vẫn còn hình thức, thời gian chuẩn bị ngắn, chưa thực sự phản ánh đầy đủ thực tiễn.

Thông qua việc theo dõi, phân tích các văn bản được ban hành và lấy ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp, VCCI nhận thấy 4 “dòng chảy” chính trong hệ thống pháp luật kinh doanh năm 2024.

Thứ nhất, những năm qua Chính phủ đã rất nỗ lực trong việc cắt giảm điều kiện kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn cho chính quyền địa phương, cơ quan chuyên môn. Nhiều quy định đã được sửa đổi theo hướng đơn giản hóa, minh bạch và thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.

Một tín hiệu tích cực là cộng đồng doanh nghiệp ngày càng chủ động hơn trong việc góp ý, phản biện chính sách. Nhiều chính sách ban hành trong năm 2024 đã thể hiện rõ dấu ấn từ thực tiễn doanh nghiệp. Song vẫn còn không ít văn bản chưa phản ánh đúng mong muốn của thị trường, do thời gian soạn thảo gấp, quá trình lấy ý kiến còn hình thức.

Thứ hai, một số chính sách cải cách vẫn chưa thực sự thuận lợi trong thực thi. Mặc dù có nhiều nỗ lực, nhưng một số chính sách vẫn chưa tạo được chuyển biến thực chất. Nguyên nhân chính là do tư duy quản lý cũ chưa được thay đổi triệt để.

Ví dụ, thủ tục đầu tư, cấp phép vẫn còn phức tạp; nhiều quy định kiểm soát chưa sát với thực tế. Một số lĩnh vực như xăng dầu, thiết bị bay, công chứng… vẫn tồn tại quy định thiếu linh hoạt, chưa tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động.

“Thị trường kỳ vọng vào một tư duy cải cách thực chất hơn, không chỉ trong việc rà soát, sửa đổi các quy định hiện hành, mà còn trong cách xây dựng chính sách mới theo hướng mở, minh bạch và thân thiện với doanh nghiệp”, ông Công nhấn mạnh.

Thứ ba, chính sách tài chính – thuế có nhiều chuyển động tích cực nhưng vẫn còn băn khoăn. Chính sách thuế và tài chính tiếp tục được xem là công cụ hỗ trợ đắc lực cho phục hồi kinh tế. Nhiều chính sách miễn, giảm thuế, phí được triển khai. Song doanh nghiệp vẫn phản ánh một số bất cập trong thực thi như áp lực chi phí, thời gian tuân thủ và sự thiếu đồng bộ trong các quy định pháp luật về thuế.

Công tác quản lý thuế cũng có nhiều cải tiến, đặc biệt trong thương mại điện tử, nhưng vẫn còn khoảng trống pháp lý, gây khó khăn cho doanh nghiệp nhỏ, cá nhân kinh doanh trên nền tảng số.

Thứ tư, chính sách thương mại điện tử đã có những điều chỉnh tích cực nhưng còn thiếu đồng bộ. Thương mại điện tử phát triển nhanh chóng và đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế số. 650 nghìn gian hàng trực tuyến trên sàn thương mại điện tử, 318.900 tỷ đồng giá trị hàng hoá giao dịch trên 5 sàn thương mại điện tử phổ biến năm 2024 và 20,5 tỷ USD doanh thu thương mại điện tử bán lẻ năm 2023 là những con số minh chứng cho sự phát triển mạnh mẽ của loại hình kinh doanh này. Nhưng ở mặt ngược lại, chỉ trong năm 2024 có đến 165 nghìn gian hàng rời bỏ thương mại điện tử.

Con số này phản ánh sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt trong lĩnh vực thương mại điện tử, trong khi đó, pháp luật thương mại điện tử hiện hành lại dường như “bỏ ngỏ” quyền và lợi ích của chủ thể.

Nhiều chính sách mới đã được ban hành kịp thời để đáp ứng yêu cầu quản lý, nhưng vẫn còn những quy định chưa bao quát hết thực tiễn, đặc biệt đối với nhóm cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ, tự phát. Việc hoàn thiện khung pháp lý để bảo vệ quyền lợi các bên liên quan, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh, minh bạch là rất cần thiết.