Thanh Hóa là vùng đất địa linh nhân kiệt, không chỉ nổi tiếng với bề dày văn hóa - lịch sử mà còn sở hữu hệ sinh thái tự nhiên phong phú, đa dạng. Đặc biệt, khu vực miền Tây tỉnh với diện tích hơn 8.000 km2, với núi rừng hùng vĩ, những cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn, ruộng bậc thang uốn lượn vàng óng vào mùa lúa chín, những dòng suối, thác nước trong, len lỏi giữa các khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, Pù Hu, Xuân Liên... được xem là "kho báu xanh" của du lịch xứ Thanh.

KHAI THÁC LỢI THẾ THIÊN NHIÊN, PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI, DU LỊCH CỘNG ĐỒNG

Cùng với vẻ đẹp thiên nhiên, nơi đây còn có sự đa dạng văn hóa của hơn 7 dân tộc thiểu số sinh sống như Thái, Mường, Mông, Dao, Khơ Mú, Thổ... cùng với đó là những lễ hội đặc sắc như Mường Ca Da (Quan Hóa), Mường Xia (Quan Sơn), Căm Mương, Mường Khô (Bá Thước), Bàn Bù (Ngọc Lặc), Cửa Đặt (Thường Xuân)...

Tất cả các yếu tố này tạo nên một không gian văn hóa - sinh thái đậm bản sắc, rất phù hợp để phát triển các loại hình du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, du lịch tâm linh và mạo hiểm.

Những năm gần đây, du lịch cộng đồng miền núi Thanh Hóa đã được chú trọng đầu tư, định hướng trở thành dòng sản phẩm có thế mạnh, góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế xanh. Tỉnh đã hình thành nhiều điểm đến hấp dẫn như Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông (Bá Thước), bản Bút (Quan Hóa), làng Lúng (xã Xuân Thái, Như Thanh), bản Mạ (Thường Xuân), bản Ngàm (Quan Sơn)...

Giai đoạn 2020 - 2024, lượng khách đến với du lịch cộng đồng khu vực miền núi đạt tốc độ tăng trưởng trung bình 9,7%, cao hơn mức chung của toàn tỉnh. Năm 2024, Thanh Hóa đón 15,3 triệu lượt khách, trong đó du lịch cộng đồng chiếm 14% với 2,145 triệu lượt. Tổng thu từ du lịch cộng đồng đạt 3.213 tỷ đồng, tương đương 9,5% tổng doanh thu toàn ngành du lịch tỉnh.

Một trong những điểm sáng nổi bật của du lịch cộng đồng Thanh Hóa là Pù Luông (huyện Bá Thước) - nơi được ví như "Sa Pa xứ Thanh". Vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng, thửa ruộng bậc thang trải dài, khí hậu mát mẻ quanh năm cùng sự thân thiện, hiếu khách của người dân bản địa khiến nơi đây trở thành điểm đến yêu thích của cả du khách trong nước và quốc tế.

Trong kỳ nghỉ lễ 30/4 - 1/5 năm nay, Pù Luông đón khoảng 65.100 lượt khách, trong đó khách quốc tế chiếm 23%. Doanh thu ước đạt 110 tỷ đồng.

Trao đổi với VnEconomy, ông Hà Nam Khánh, Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin huyện Bá Thước, cho biết toàn huyện hiện có 116 cơ sở lưu trú, trong đó riêng Pù Luông có 85 cơ sở dạng homestay và khu nghỉ dưỡng với 125 nhà sàn, 506 buồng phòng, đủ khả năng phục vụ gần 4.000 khách/ngày/đêm.

Để chuẩn bị tốt cho dịp nghỉ lễ, các cơ sở lưu trú đã chủ động chỉnh trang, sửa chữa hạ tầng, nâng cấp dịch vụ và chuẩn bị nguồn thực phẩm tại chỗ, đảm bảo an toàn và thân thiện với môi trường. Mô hình du lịch cộng đồng tại đây ngày càng được hoàn thiện theo hướng bền vững, gắn với trải nghiệm bản địa và bảo tồn văn hóa dân tộc.

GÌN GIỮ BẢN SẮC VĂN HÓA - CHÌA KHÓA PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG

Các địa phương miền tây Thanh Hoá như Bá Thước cũng tích cực hỗ trợ người dân phát triển du lịch cộng đồng gắn với văn hóa. Định hướng của huyện là tiếp tục phát triển các loại hình du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng, kết hợp tham quan di tích, trải nghiệm nông nghiệp và gìn giữ các nét văn hóa truyền thống.

Ông Hà Nam Khánh chia sẻ “mỗi du khách đến với Pù Luông không chỉ nghỉ dưỡng mà còn có cơ hội sống như người bản địa, hiểu và trân trọng những giá trị văn hóa thiểu số. Đó là điều làm nên thành công bền vững cho du lịch cộng đồng,” ông Hà Nam Khánh nhấn mạnh.

Chia sẻ với VnEconomy, chị Lê Thị Tuyết chủ khu nghỉ dưỡng trên địa bàn cho hay: “Chúng tôi làm homestay nên luôn chú trọng đến bảo tồn thiên nhiên. Các công trình đều được làm bằng gỗ, sử dụng vật liệu thân thiện. Ngoài ra, chúng tôi tổ chức các hoạt động như uống rượu cần, múa sạp để du khách hiểu hơn về bản sắc của người Thái. 100% nhân viên ở đây cũng là người dân tộc Thái”.

Không chỉ cung cấp dịch vụ lưu trú, các cơ sở homestay tại Pù Luông còn tổ chức nhiều chương trình trải nghiệm văn hóa bản địa như cùng người dân trồng rau, hái quả, gặt lúa; thưởng thức đặc sản địa phương như cơm lam, gà đồi, cá suối nướng; học cách dệt thổ cẩm hoặc tham quan các làng nghề thủ công truyền thống.

Tại các bản Đôn, Kho Mường, Hiêu, Báng, Son - Bá - Mười,... du khách còn được tham gia vào lễ hội, nghe kể chuyện cổ dân gian, tìm hiểu đời sống tâm linh, tín ngưỡng đặc trưng của từng cộng đồng dân tộc. Đây là những giá trị văn hóa vô hình nhưng lại tạo nên sự khác biệt, chiều sâu cho sản phẩm du lịch.

Với định hướng đúng đắn, sự vào cuộc của chính quyền và cộng đồng địa phương, du lịch cộng đồng đang trở thành mũi nhọn thúc đẩy phát triển kinh tế xanh cho Thanh Hóa. Không chỉ tạo sinh kế bền vững cho người dân miền núi, du lịch còn là cầu nối lan tỏa, bảo tồn những di sản văn hóa đặc sắc giữa nhịp sống hiện đại.