Tại toạ đàm “Nâng cao vai trò của các địa phương trong hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các Hiệp định thương mại tự do” ngày 2/12, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ thị chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) đánh giá, việc thực thi thực hiện các hiệp định thương mại tự do (FTA) trong thời gian vừa qua tại các địa phương đã có những tiến triển tích cực.

HẠN CHẾ TIẾP CẬN FTA

Cụ thể, việc ban hành kế hoạch thực hiện của các địa phương đã được quan tâm hơn. Ông Khanh dẫn chiếu, năm 2020 - một năm sau khi Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực, nhiều báo cáo của các địa phương về việc thực hiện FTA còn tương đối sơ sài, chung chung.

Thế nhưng sang năm 2021, các số liệu, thông tin các tỉnh thành cung cấp đầy đủ hơn và đặc biệt nhiều tỉnh thành cũng đưa ra rất chi tiết hỗ trợ đối với từng mặt hàng, từng lĩnh vực.

Không chỉ vậy, giá trị kim ngạch xuất khẩu của nhiều tỉnh thành trong cả nước sang các thị trường FTA thế hệ mới gia tăng đáng kể. Có những tỉnh ghi nhận tăng trưởng hai chữ số.

Mặc dù vậy, theo ông Khanh, dư địa thực hiện vẫn còn rất lớn. Bởi hiện mới chỉ có 38/63 tỉnh, thành có ghi nhận hoạt động xuất nhập khẩu với các nước CPTPP.

Bên cạnh đó, dù các tỉnh đều có các biện pháp hỗ trợ từ đào tạo, chuyển giao công nghệ, xúc tiến thương mại, chính sách… nhưng các hỗ trợ này mới chỉ áp dụng chung cho tất cả các ngành, các doanh nghiệp mà chưa đi sâu vào cụ thể những ngành nghề mà chúng ta cần tận dụng FTA, những ngành nghề mà thực sự là mặt hàng chiến lược.

Rào cản ở đây theo ông Khanh, có thể do hạn chế về nguồn lực hay các vấn đề liên quan khác khiến quá trình hỗ trợ của các địa phương chưa đạt hiệu quả như mong muốn.

Hay còn lý do khác mà theo ông Khanh đúc rút ra qua quá trình triển khai tư vấn, hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng tốt các FTA, đó là khi tổ chức các lớp tập huấn, hội nghị thì đa số chủ doanh nghiệp cử các chuyên viên, nhân viên liên quan đi nghe, còn những người có quyền quyết định trong doanh nghiệp lại không đến.

Trong khi đó hội nghị có những thông tin đòi hỏi Tổng Giám đốc, Chủ tịch hội đồng quản trị ghi nhận để có những quyết sách và từ đó điều chỉnh được chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp nhằm tận dụng cơ hội từ FTA mang lại. “Như vậy, việc kết nối, hỗ trợ giữa địa phương với những người có khả năng quyết định ở cấp doanh nghiệp còn hạn chế”, ông Khanh đánh giá.

Ông Phạm Ngọc Thạch - Phó Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng cho biết điều tra của VCCI cũng cho thấy, còn sự cách biệt khá lớn giữa nhu cầu của doanh nghiệp đối với khả năng đáp ứng từ phía các cơ quan nhà nước, của địa phương.  

Ở góc độ địa phương, ông Đinh Trọng Cường, Trưởng phòng Quản lý Thương mại, Sở Công Thương Bà Rịa - Vũng Tàu cho rằng các doanh nghiệp đã hiểu rõ hơn về các FTA thế hệ mới cũng như khai thác, tận dụng được các ưu đãi từ các cam kết trong FTA. Song họ vẫn còn hạn chế về khả năng đáp ứng yêu cầu tiêu chuẩn chất lượng, hạn chế về năng lực, xúc tiến thị trường và tiếp cận khách hàng.

CẦN HỖ TRỢ ĐÚNG NHU CẦU THỰC TẾ

Để nâng cao năng lực tận dụng các FTA cho doanh nghiệp, theo ông Thạch, cần phải đổi mới phương thức hỗ trợ doanh nghiệp trong tiến trình này. Cách thức triển khai hỗ trợ doanh nghiệp cần phải xuất phát từ những vấn đề thực tế của các doanh nghiệp.

Ngay từ đầu, các địa phương cần tìm hiểu nhu cầu của các doanh nghiệp, họ cần cung cấp thông tin về vấn đề gì, với từng nhóm doanh nghiệp theo quy mô, theo ngành nghề. Thậm chí, cần có những nghiên cứu, đánh giá sâu ngay từ đầu, trên cơ sở đó mới có thể thiết kế và triển khai được các chương trình hỗ trợ một cách hiệu quả.

Đặc biệt vẫn còn một bộ phận đáng kể các doanh nghiệp phản ánh những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện những thủ tục hành chính về xuất nhập khẩu. Như vậy cần rà soát để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục hành chính trong lĩnh vực này.

“Vai trò của chính quyền các địa phương hết sức quan trọng, vì họ trực tiếp làm việc với các doanh nghiệp, trực tiếp xử lý các thủ tục với doanh nghiệp nên sẽ là nơi nắm bắt những vấn đề, những vướng mắc của doanh nghiệp nhiều nhất”, ông Thạch nhận định.

Bên cạnh đó, cần đổi mới phương thức hỗ trợ cho các doanh nghiệp. Phải tạo được một cơ chế kết nối phối hợp giữa các cơ quan từ Trung ương đến địa phương, giữa các cơ quan nhà nước với các hiệp hội doanh nghiệp. Cần huy động được các lực lượng chuyên gia, các tổ chức có liên quan ở trong tiến trình này để có thể hỗ trợ các doanh nghiệp một cách tốt hơn.

Ông Khanh nêu ý tưởng, nguồn lực của các địa phương có hạn nên không thể làm cho tất cả các doanh nghiệp, tất cả các sản phẩm được. Do đó, cần phải dồn nguồn lực nhất định, tập trung cho 1-2 mặt hàng chiến lược của mỗi tỉnh, thành. Sau đó, xây dựng hệ sinh thái để hỗ trợ.

Ngoài ra, để giúp các tỉnh thành thay đổi tư duy, thay đổi cách làm trong việc tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tận dụng FTA, Bộ Công Thương đã có đề xuất và Chính phủ cũng đã phê duyệt đề án xây dựng Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các FTA hằng năm của các địa phương (FTA Index).

“Chúng tôi hy vọng đầu năm 2023 FTA Index chính thức triển khai. Bộ công cụ đánh giá này sẽ là cơ sở tin cậy, giúp điều chỉnh, xây dựng các chính sách hỗ trợ hợp lý, giúp các doanh nghiệp có sự chuẩn bị đầy đủ để tận dụng hiệu quả hơn những cơ hội mà các FTA thế hệ mới mang lại”, ông Khanh cho biết.