Theo Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội, từ ngày 1/1/2026, dù là hộ kinh doanh có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm hay từ 1 tỷ đồng/năm trở lên thì đều phải tính thuế theo phương pháp kê khai. 

HÓA ĐƠN ĐIỆN TỬ LÀ CÔNG CỤ ĐỂ CÁC HỘ KINH DOANH THAY ĐỔI THÓI QUEN 

Trước quy định mới, nhiều hộ kinh doanh băn khoăn nếu không có hóa đơn đầu vào, làm thế nào để hạch toán theo quy định của pháp luật?

Tại Hội thảo “Bỏ thuế khoán: Hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?” do Hội Tư vấn thuế Việt Nam, Công ty Cổ phần MISA và Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng phối hợp tổ chức ngày 26/8, bà Nguyễn Thị Thu Hà, Nguyên Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền - Hỗ trợ người nộp thuế, đã đưa ra lời khuyên: 

Trước hết, bà Hà nhấn mạnh trong kinh doanh, ai cũng phải cân đối chi phí đầu vào – đầu ra để đảm bảo lợi nhuận. Vấn đề chỉ là quản lý theo cách cảm tính hay đã có hệ thống bài bản. 

“Thực ra, lâu nay các hộ kinh doanh ít quan tâm đến hóa đơn đầu vào cũng bởi thói quen không bắt buộc lưu trữ chứng từ”, bà Hà nói. 

Do vậy, việc áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền chính là công cụ hỗ trợ hộ kinh doanh thay đổi thói quen này. Điều này sẽ giúp các hộ kinh doanh quản lý hoạt động minh bạch hơn, theo dõi được dòng tiền, đồng thời tạo cơ sở để tập hợp hóa đơn đầu vào từ các nhà cung cấp nguyên vật liệu.

Nghị định số 70/2025/NĐ-CP đã quy định rõ hóa đơn phát hành cho người tiêu dùng cuối cùng (B2C), không bắt buộc ghi thông tin người mua, còn cho đơn vị sản xuất, kinh doanh khác (B2B), thông tin người mua bắt buộc phải đầy đủ. Nếu hộ kinh doanh phát hành hóa đơn mà thiếu thông tin thì được coi là vi phạm quy định và có thể chịu hệ quả pháp lý.

Ở chiều ngược lại, người mua là hộ kinh doanh hoặc doanh nghiệp sẽ yêu cầu bên bán cung cấp hóa đơn đầy đủ thông tin để bảo đảm quyền lợi. Vì vậy, giai đoạn chuyển tiếp từ nay đến 1/1/2026 chính là "cơ hội vàng" để các hộ kinh doanh thay đổi thói quen: bán hàng thì phát hành hóa đơn, mua hàng thì lấy hóa đơn, từ đó tập hợp chi phí minh bạch, quản lý đầu ra đến đầu vào rõ ràng. 

Riêng đối với những hàng hóa, nguyên vật liệu không có hóa đơn chứng từ, chuyên gia chỉ ra hai hướng xử lý.  

Thứ nhất, nếu mua từ nhà cung cấp truyền thống nhưng không có hóa đơn, có thể lập bảng kê mua hàng.

Thứ hai, với phần nhỏ hàng hóa đầu vào không có chứng từ, hộ kinh doanh cần kiểm kê thực tế và bán hết trước thời điểm 1/1/2026. Phần còn tồn đến sau mốc thời gian này thì chủ động kiểm kê và phản ánh theo giá trị thực tế của cái đầu vào.

TẠO DỰNG THỊ TRƯỜNG KINH DOANH MINH BẠCH, BÌNH ĐẲNG 

Đánh giá quy định bỏ thuế khoán sắp tới, ông Nguyễn Quang Khải, Phó Giám đốc Khối Giải pháp Bán lẻ MISA, thẳng thắn chỉ ra doanh nghiệp sẽ gặp thách thức ở chỗ hộ kinh doanh phải thay đổi thói quen, phải đầu tư công cụ và thời gian cho việc kê khai minh bạch. 

Nhưng cơ hội thì được mở ra rất nhiều. Khi các hộ kinh doanh minh bạch về nghĩa vụ tài chính, sẽ có điều kiện thuận lợi hơn để tiếp cận vốn từ ngân hàng, dễ dàng hợp tác với các doanh nghiệp, tham gia sâu vào chuỗi giá trị và khẳng định uy tín trên thị trường. 

Nghị quyết số 68-NQ/TW đã chỉ đạo xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất trong năm 2026; thu thuế điện tử khởi tạo từ máy tính tiền; bãi bỏ lệ phí môn bài; khuyến khích chuyển đổi hộ kinh doanh sang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. Điểm mới đáng chú ý là việc bỏ thuế khoán đối với các hộ, nhằm tạo sự bình đẳng về chế độ thuế giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo tính minh bạch hoạt động của hộ kinh doanh.

Trong bối cảnh đó, hệ thống pháp luật về thuế và hóa đơn thời gian qua đã có những điều chỉnh mang tính căn bản.

Cụ thể, ngày 22/3/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 70/2025/NĐ-CP, trong đó quy định: từ ngày 01/6/2025, hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử. Đây là bước khởi đầu quan trọng để tạo nền tảng minh bạch trong hoạt động kinh doanh.

Tiếp đó, ngày 17/5/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 198/2025/QH15. Tại Điều 10, khoản 6, nghị quyết quy định rõ: từ ngày 01/01/2026, hộ và cá nhân kinh doanh không còn áp dụng phương pháp thuế khoán, mà phải thực hiện kê khai, ghi nhận đầy đủ và nộp thuế theo pháp luật quản lý thuế. Nói một cách dễ hiểu: từ năm 2026, “không còn khoán theo ước lượng”, mà thay vào đó là “ghi nhận – kê khai minh bạch”.

Sự thay đổi này mang ý nghĩa to lớn. Một mặt, nó đánh dấu bước tiến quan trọng trong cải cách thể chế và hiện đại hóa quản lý thuế. Mặt khác, nó đặt ra yêu cầu chuyển đổi mạnh mẽ đối với hàng triệu hộ kinh doanh: từ cách làm truyền thống, quen với tính khoán đơn giản, sang một cơ chế chuyên nghiệp hơn, đòi hỏi tư duy quản lý mới, ứng dụng công nghệ và tuân thủ pháp luật chặt chẽ hơn.