Ngày 27/3, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương) và Đại sứ quán Anh tại Việt Nam phối hợp với Tạp chí Công Thương tổ chức toạ đàm “Tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam trong tiến trình hội nhập thương mại điện tử quốc tế”.

THÁCH THỨC BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG NGÀY CÀNG LỚN

Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương, cho biết thương mại điện tử duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18 - 25% mỗi năm. Quy mô thị trường thương mại điện tử năm 2024 sớm vượt mốc 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, chiếm tỷ trọng khoảng 9% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của hoạt động thương mại điện tử cũng đặt ra những thách thức đối với công tác quản lý, giám sát, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trước tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng,…

Ông Vũ Văn Trung, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Ban chấp hành Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam, cho rằng tình trạng này xuất phát từ việc các cơ sở, tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh trên sàn thương mại điện tử thiếu ý thức, vì mưu cầu lợi ích mà sẵn sàng đưa hàng không đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm lên sàn thương mại điện tử để thu lợi bất chính.

Mặt khác, người tiêu dùng chưa hiểu biết đầy đủ, không theo kịp những diễn biến mới xảy ra, tạo điều kiện cho những doanh nghiệp, cá nhân lợi dụng trục lợi, dẫn đến kết quả cuối cùng là người tiêu dùng phải hứng chịu những thiệt hại về vật chất, tinh thần, sức khỏe.

Theo bà Nguyễn Quỳnh Anh, Phó Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, bên cạnh những giao dịch truyền thống, giao dịch thương mại điện tử ngày càng trở nên phức tạp. Vi phạm không dừng ở việc cung cấp hàng hóa không đảm bảo chất lượng, vi phạm sở hữu trí tuệ,… mà cao hơn còn là lừa đảo, chiếm đoạt tài sản trên nền tảng số do thông tin cá nhân, lịch sử giao dịch của người tiêu dùng dễ bị lộ lọt.

Hơn nữa, mô hình kinh doanh trên nền tảng số cực kỳ phức tạp, thiên biến vạn hóa và khó xác định được vi phạm. Điều này càng khó khăn hơn đối với thương mại điện tử xuyên biên giới. Trong khi đó, không phải người tiêu dùng nào cũng đủ công cụ, cũng biết cách yêu cầu doanh nghiệp đứng ra giải quyết khi có tranh chấp.

Đồng tình, ông Iain Frew, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland tại Việt Nam, cho rằng sự phát triển của thương mại điện tử đã và đang mang đến những cơ hội mới song cũng nhiều thách thức, liên quan đến bảo mật dữ liệu, khiếu nại về sản phẩm, lừa đảo trực tuyến... Việc đưa ra những giải pháp giải quyết tất cả những vấn đề này là hết sức cấp thiết.

CẦN CÓ HỆ THỐNG RÀ SOÁT, CẬP NHẬT CÁC BIỆN PHÁP BẢO VỆ NGƯỜI TIÊU DÙNG

Đại sứ Iain Frew chia sẻ trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển nhanh chóng, hàng năm không chỉ có những sản phẩm, dịch vụ mới được cung cấp mà còn có nhiều cách thức tiếp cận mới đối với người tiêu dùng.

Do đó, theo Đại sứ vương quốc Anh, điều quan trọng là phải có một hệ thống quy định không chỉ thiết lập các quyền, biện pháp bảo vệ và cách thức tìm kiếm bồi thường, mà còn dự đoán những thay đổi đó. Hoặc có một hệ thống có thể rà soát và cập nhật các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng. Việc rà soát hệ thống pháp luật và các quy định sau khi đi vào triển khai là đặc biệt quan trọng để xác định được những vấn đề mới phát sinh trong giao dịch thương mại điện tử.

Bà Nguyễn Quỳnh Anh cũng thông tin Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 đã có những điều chỉnh và có những quy định rất chi tiết về nghĩa vụ của từng chủ thể trong tiêu dùng trên không gian mạng, bao gồm cả chủ sàn thương mại điện tử, tổ chức, cá nhân kinh doanh trên sàn và người có sức ảnh hưởng.

Cụ thể, đối với sàn thương mại điện tử hoặc chủ của nền tảng số, nền tảng số trung gian, Luật yêu cầu phải công khai đầu mối để xử lý khiếu nại của người tiêu dùng.

Khi người tiêu dùng có bất cứ khiếu nại nào, có thể tìm đến chủ shop hoặc yêu cầu sàn thương mại điện tử phải cung cấp đầu mối để giải quyết khiếu nại của người tiêu dùng. Đồng thời phải minh bạch, công khai thông tin về sản phẩm kinh doanh, phải nói rõ nguồn gốc của sản phẩm, công dụng, chất lượng, thậm chí là cả khối lượng…

Đặc biệt, Luật yêu cầu phải công khai danh tính của người bán cho người tiêu dùng được biết. Luật cũng đặt ra quy định đối với một chủ thể khá mới cả trên thế giới và ở Việt Nam, đó là những người có tầm ảnh hưởng.

Ngoài ra, khi giao dịch, người tiêu dùng phải được bảo vệ thông tin cá nhân, thông tin về những giao dịch... Một điểm mới đối với Luật đó là việc giải quyết tranh chấp trên nền tảng số, sử dụng hình thức giải quyết tranh chấp trực tuyến và kết quả của việc giải quyết tranh chấp đó cũng được công nhận.

Theo bà Quỳnh Anh, hiện nay người tiêu dùng tham gia vào các giao dịch thương mại điện tử họ trông đợi rất nhiều vào cơ quan quản lý nhà nước. “Thách thức lớn nhất là làm sao nghe được những tiếng nói từ phía người tiêu dùng về những khó khăn, những trải nghiệm không tốt của họ, nhằm giải quyết được phần nào những vướng mắc trong giao dịch thương mại điện tử… Đây là bài toán đặt ra cho cơ quan quản lý”, bà Quỳnh Anh nhấn mạnh.

Vì vậy, đại diện Uỷ ban Cạnh tranh Quốc gia, cho rằng biên bản ghi nhớ hợp tác giữa Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia với Vương quốc Anh được kỳ vọng giúp tháo gỡ “nút thắt” này trong bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giao dịch xuyên biên giới.

“Chúng tôi có thể học tập kinh nghiệm của nước Anh trong việc thu thập thông tin, giao tiếp với người tiêu dùng”, bà Nguyễn Quỳnh Anh cho biết và bày tỏ niềm tin rằng những kinh nghiệm mà phía Anh có được trong những năm qua sẽ giúp ích trong giải quyết các vấn đề thực tiễn ở Việt Nam.