Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Quyết định số 266/QĐ-TTg ngày 12/2/2025 ban hành Kế hoạch thực hiện Tuyên bố toàn cầu về chuyển đổi nhiệt điện than sang năng lượng sạch. Theo đó, từ nay đến năm 2030, xem xét dừng hoạt động khoảng 540 MW các nhà máy nhiệt điện than, trong đó có nhà máy nhiệt điện Phả Lại (công suất 440 MW) và nhà máy nhiệt điện Ninh Bình (công suất 100 MW). Các nhà máy này nếu muốn tiếp tục hoạt động, phải chuyển đổi sang sử dụng nhiên liệu sinh khối hoặc amoniac.

Giai đoạn 2030-2040 sẽ kiên quyết dừng hoạt động tất cả các nhà máy điện than đã hết đời sống kinh tế nếu không chuyển đổi nhiên liệu hoặc lắp đặt hệ thống thu giữ carbon. Định hướng từ năm 2050 trở đi, sẽ không sử dụng nhiên liệu than cho sản xuất điện và thực hiện chuyển đổi nhiên liệu các nhà máy nhiệt điện than sang sử dụng hoàn toàn nhiên liệu sinh khối, amoniac với tổng công suất 25.632 - 28.832 MW; lắp đặt hệ thống thu giữ carbon cho các nhà máy điện than.

Ông Nguyễn Hoàng Hải, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Nhiệt điện Phả Lại, cho biết Công ty cổ phần nhiệt điện Phả Lại có hai nhà máy là Phả Lại 1 và Phả Lại 2. Trong đó, Nhà máy Phả Lại 1 hoạt động từ năm 1983, đến nay đã trải qua hơn 41 năm phát điện. Nhà máy Phả Lại 2 được vận hành từ năm 2003, đến nay cũng đã hơn 21 năm.

CHUYỂN ĐỔI GẶP NHIỀU KHÓ KHĂN

Trong những năm qua, Công ty Phả Lại đã đầu tư các thiết bị bảo vệ môi trường như xử lý khói bụi, xử lý tiếng ồn, xử lý chất thải. Tuy nhiên, sắp tới công ty đang đối diện với những thách thức rất lớn.

Trong Quy hoạch điện 8, đưa ra yêu cầu đối với nhiệt điện than phải chuyển đổi nhiên liệu sang sinh khối và amoniac với các nhà máy đã vận hành được hơn 20 năm; dừng hoạt động đối với các nhà máy có tuổi thọ trên 40 năm nếu không thể chuyển đổi nhiên liệu.

Theo ông Hải, đây là thách thức, đồng thời cũng mở ra cơ hội để công ty hoạch định những chiến lược mới, phát triển năng lượng phải đi đôi với phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Tuy vậy, hiện công ty vẫn chưa xây dựng được phương án chuyển đổi, bởi hai vướng mắc là nguồn tài chính và công nghệ.

"Hiện nay Nhà máy Phả Lại vẫn băn khoăn giữa hai hướng là: sử dụng nhiên liệu amoniac hay nhiệt điện sinh khối? Một số loại nhiên liệu có thể thay cho than như khí hóa lỏng amoniac, nhiên liệu hỗn hợp biomass, nhưng giá thành đều đắt hơn than, thậm chí gấp 3 lần so với đốt than", ông Nguyễn Hoàng Hải nêu vấn đề.

 

 

“Hiện, chưa có cơ chế chính sách về hỗ trợ giá điện chuyển đổi cho nhà máy thí điểm. Nếu đầu tư chuyển đổi, cần khấu hao tất cả tính vào giá điện, tính đúng tính đủ vào giá điện để sớm thu hồi lại vốn. Do chưa có các cơ chế chính sách cụ thể được ban hành bởi các cơ quan quản lý nhà nước, nên chưa thể tính được hiệu quả kinh tế khi chuyển đổi. Phải có phương pháp cụ thể thì mới có thể thuyết phục các nguồn vốn đầu tư ra để thay đổi nhiên liệu”.

“Hiện, chưa có cơ chế chính sách về hỗ trợ giá điện chuyển đổi cho nhà máy thí điểm. Nếu đầu tư chuyển đổi, cần khấu hao tất cả tính vào giá điện, tính đúng tính đủ vào giá điện để sớm thu hồi lại vốn. Do chưa có các cơ chế chính sách cụ thể được ban hành bởi các cơ quan quản lý nhà nước, nên chưa thể tính được hiệu quả kinh tế khi chuyển đổi. Phải có phương pháp cụ thể thì mới có thể thuyết phục các nguồn vốn đầu tư ra để thay đổi nhiên liệu”.

Ông Mai Quốc Long - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Nhiệt điện Phả Lại cho hay: "Chúng tôi đang chịu sức ép đến năm 2026 phải chuyển đổi Nhà máy Phả Lại 1, nhưng hiện chưa tìm ra được nguồn vốn. Rất mong Chính phủ, Bộ Công thương và các Tổ chức quốc tế quan tâm hỗ trợ, tạo điều kiện cho chúng tôi sớm tiếp cận được nguồn vốn vay để chuyển đổi nhà máy".

CẦN XÂY DỰNG VÀ BAN HÀNH CƠ CHẾ CHÍNH SÁCH

Nhà máy nhiệt điện Ninh Bình (công suất 100 MW) được xây dựng và đi vào vận hành tổ máy đầu tiên từ năm 1974. Hiện nay, công nghệ đã cũ, lạc hậu, công suất nhỏ, hoạt động của cảng và các đường dây xuất tuyến ảnh hưởng đến cảnh quan, kiến trúc, quy hoạch đô thị Ninh Bình. Do đó, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình đã đề xuất với Tập đoàn Điện lực Việt Nam có lộ trình sớm dừng hoạt động đối với Nhà máy nhiệt điện Ninh Bình để thực hiện quy hoạch chung đô thị Ninh Bình đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Nhà máy Nhiệt điện Cao Ngạn tại Thái Nguyên, với công suất 115 MW, thuộc Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam, đã vận hành từ năm 2007, đến nay đã 18 năm. Theo Quy hoạch điện 8, đến năm 2027 nhà máy này được định hướng chuyển đổi nhiên liệu do đã vận hành được 20 năm. Đến năm 2047, nhà máy sẽ phải dừng hoạt động nếu không thể chuyển đổi nhiên liệu.

Ông Nguyễn Việt Cường, Bí thư Đảng ủy Công ty nhiệt điện Cao Ngạn, cho biết việc xử lý khí thải đạt quy chuẩn mới, Công ty cũng đã thực hiện. Song, nếu sau đó lại chuyển đổi nguồn nguyên liệu thì lại càng khó khăn cho các doanh nghiệp khi đầu tư. Các bước đầu tư này cần phải có thời gian và có sự chuẩn bị cũng như nguồn lực.

“Tất cả những quá trình chuyển đổi từ sản xuất điện truyền thống sang sản xuất điện xanh chúng tôi sẽ thực hiện được, nhưng đầu tư rất lớn, cần phải có những cơ chế để hỗ trợ, nếu không, các nhà máy kể cả nhà máy chủ động được về mặt kỹ thuật cũng không thể thực hiện được”, ông Cường nêu thực tế.

NHU CẦU TÀI CHÍNH CHO CHUYỂN ĐỔI RẤT LỚN

Ông Lê Xuân Chung, Viện Năng lượng Việt Nam (Bộ Công Thương), cho biết ngành sản xuất điện hiện dẫn đầu về phát thải khí nhà kính, chiếm khoảng 29,08% tổng phát thải khí nhà kính cả nước. Trong Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050, để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, lĩnh vực năng lượng sẽ phải cắt giảm khoảng 32,6% lượng khí nhà kính. Trong đó, lĩnh vực nhiệt điện phải cắt giảm 43% lượng phát thải khí nhà kính.

Phân tích về nhu cầu tài chính cho chuyển đổi nhiệt điện than, ông Chung cho rằng chi phí cho chuyển đổi năng lượng đòi hỏi nguồn vốn lớn. Theo các kịch bản chuyển đổi nhiệt điện than trong Quy hoạch điện 8, ước tính tổng chi phí đầu tư để tiến tới Net Zero vào năm 2050 khoảng 533,9 - 657,8 tỷ USD. Tuy nhiên, hiện những phương án đưa ra chưa thực sự rõ ràng, chưa có cơ chế, chính sách về xã hội hóa, cách thức huy động nguồn vốn tư nhân và nước ngoài, hình thức hợp tác…

Luật Điện lực (sửa đổi) đã được thông qua và có hiệu lực từ đầu tháng 2/2025. Vì vậy, ông Chung kiến nghị các cơ quan quản lý cần bắt tay ngay vào việc xây dựng cơ chế, chính sách về cách thức xã hội hóa, huy động nguồn vốn ngoài nhà nước. Đồng thời, cần có cơ chế hỗ trợ cho việc chuyển đổi nhiệt điện than, bao gồm các ưu đãi về thuế, phí, tín dụng... Đặc biệt, cần có cơ chế chính sách hợp lý về giá điện để thu hút được các nhà đầu tư...

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 9-2025 phát hành ngày 3/3/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1283