Trong phiên họp Chính phủ sáng ngày 5/3/2024, Thủ tướng triệu tập lãnh đạo địa phương Đồng bằng sông Cửu Long tham gia thảo luận bằng hình thức trực tuyến về tình hình sản xuất, tiêu thụ, xuất khẩu lúa gạo. 

THƯƠNG MẠI LÚA GẠO DIỄN BIẾN PHỨC TẠP

Phát biểu khai mạc phiên họp, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh đây là thời điểm công việc rất nhiều, trong khi tình hình thế giới diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường. Cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt; một số nước điều chỉnh chính sách thương mại, nhất là chính sách thuế, ảnh hưởng tới xuất nhập khẩu, cung cầu toàn cầu; kinh tế thế giới vẫn gặp khó khăn, phục hồi chậm.

Thủ tướng đề cập một số vấn đề cụ thể cần lưu ý trong chỉ đạo, điều hành, như: tình hình thị trường lúa gạo, chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa, điều hành lãi suất, giải ngân đầu tư công, vấn đề thuế, phí, lệ phí để hỗ trợ doanh nghiệp…

Trước đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Công điện số 21/CĐ-TTg ngày 4/3/2025 về việc điều hành đảm bảo cân đối cung cầu lúa gạo trước diễn biến thị trường thế giới và trong nước. Công điện gửi Bộ trưởng các Bộ: Nông nghiệp và Môi trường, Công Thương, Ngoại giao, Tài chính; Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; Chủ tịch Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam; Chủ tịch Hiệp hội ngành hàng Lúa gạo Việt Nam; Chủ tịch, Tổng giám đốc Tổng Công ty Lương thực miền Bắc, Tổng Công ty Lương thực miền Nam. 

Công điện nêu: Những tháng đầu năm 2025, thương mại lúa gạo toàn cầu diễn biến phức tạp, nguồn cung thế giới trở nên dư thừa. Nhu cầu nhập khẩu của các nước trên thế giới giảm, chưa có dấu hiệu phục hồi trong thời gian ngắn hạn, các thị trường nhập khẩu lớn đang thận trọng trong dự trữ và thu mua gạo.

Trước tác động của diễn biến cung cầu thế giới, xuất khẩu gạo của Việt Nam trong hai tháng đầu năm 2025 có xu hướng suy giảm do giá xuất khẩu liên tục giảm. Trong nước, hiện nay các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đang thu hoạch rộ lúa vụ Đông Xuân nên có hiện tượng giá thu mua lúa giảm đáng kể so với cùng kỳ năm 2024.

Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long sản xuất đảm bảo sản lượng và diện tích theo kế hoạch đã đặt ra; trước mắt, tập trung sản xuất, thu hoạch lúa vụ Đông Xuân đúng thời vụ; phải theo dõi sát sao lịch thời vụ và tình hình hạn mặn nhằm hạn chế ảnh hưởng đến sản xuất lúa.

Tiếp tục tập trung chỉ đạo triển khai có hiệu quả Đề án "Phát triển bền vững một triệu hecta lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030", đặc biệt, đẩy mạnh nhân rộng quy trình sản xuất lúa giảm phát thải để giảm chi phí sản xuất và tăng giá bán cho nông dân.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần phối hợp với các bộ, ngành và địa phương theo dõi sát diễn biến thị trường gạo thế giới, nhất là sự điều chỉnh chính sách tại các nước xuất khẩu gạo lớn như Ấn Độ, Thái Lan… Đồng thời, nắm bắt nhu cầu nhập khẩu gạo tại các thị trường còn nhiều dư địa như Hoa Kỳ, Nhật Bản, châu Phi, cập nhật thông tin tới các địa phương, doanh nghiệp để có những điều chỉnh kịp thời kế hoạch sản xuất, xuất khẩu phù hợp với diễn biến thị trường.

Với Bộ trưởng Bộ Công Thương, Thủ tướng yêu cầu phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Ủy ban Nhân dân các địa phương thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra việc thực hiện việc thu mua, xuất nhập khẩu lúa gạo, góp phần làm lành mạnh thị trường.

Chủ trì tăng cường xúc tiến thương mại, thúc đẩy xuất khẩu tại các thị trường lớn, thị trường tiềm năng, còn nhiều dư địa với các phân khúc sản phẩm của Việt Nam, như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc (gạo chất lượng cao, gạo thơm đặc sản giá trị cao như ST24, ST25), Trung Đông, châu Phi… Mục tiêu cần phải đa dạng hóa thị trường, giảm dần phụ thuộc vào các quốc gia nhập khẩu truyền thống.

THU MUA TẠM TRỮ GẠO ĐỂ XUẤT KHẨU KHI THỊ TRƯỜNG HỒI PHỤC

Thủ tướng yêu cầu Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nghiên cứu, tính toán mở rộng hạn ngạch, thời hạn cho vay đối với các doanh nghiệp có năng lực, có hệ thống kho chứa để mua gạo tạm trữ trong giai đoạn thị trường có biến động và giá mua thấp.

Chỉ đạo các ngân hàng thương mại tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tín dụng với lãi suất ưu đãi, đáp ứng đủ nhu cầu tín dụng phục vụ thu mua và xuất khẩu lúa gạo, nhất là thu mua lúa hàng hóa vụ Đông Xuân tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.

Thủ tướng chỉ đạo Tổng công ty Lương thực miền Bắc, Tổng công ty Lương thực miền Nam và các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo: chủ động tìm kiếm thị trường, nhất là các bạn hàng truyền thống; mặt khác, tăng cường các chuỗi liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ để khắc phục tình trạng ép giá cho nông dân.

Tích cực mua tạm trữ lúa cho bà con nông dân và đăng ký, cung cấp thông tin về khả năng tạm trữ với Ủy ban Nhân dân tỉnh, báo cáo về Bộ Nông nghiệp và Môi trường để phục vụ công tác chỉ đạo sản xuất, tiêu thụ.

Ngày 4/3/2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đã chủ trì cuộc họp về tình hình sản xuất và tiêu thụ lúa gạo tại Đồng bằng sông Cửu Long. Theo đánh giá của các cơ quan chức năng và các chuyên gia trong ngành, tình hình cung cầu trên thị trường quốc tế đang có dấu hiệu mất cân đối. Cung gạo đang tăng mạnh trong khi cầu lại tăng nhưng chưa kịp với tốc độ tăng cung, đặc biệt khi các quốc gia như Ấn Độ và Thái Lan đẩy mạnh xuất khẩu.

Bộ trưởng Đỗ Dức Duy đặc biệt lưu ý rằng khi giá cả giảm mạnh, có thể dẫn đến hiện tượng thương lái ép giá nông dân hoặc các doanh nghiệp thiếu năng lực tài chính bán tháo gạo để tránh thua lỗ. Điều này không chỉ làm mất giá trị của gạo mà còn gây rối loạn thị trường.

Ngoài ra, cũng có những ý kiến cho rằng trong tình hình cung lớn hơn cầu, một số quốc gia nhập khẩu gạo lớn của Việt Nam có thể lợi dụng thời điểm này để ép giá. 

Ngoài ra, một trong những giải pháp mà chúng ta đã thực hiện trong thời gian qua là việc doanh nghiệp xuất khẩu có thể sử dụng nguồn tài chính để tích cực mua tạm trữ gạo, để xuất khẩu khi thị trường hồi phục. Tuy nhiên, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng cần xem xét vấn đề cơ sở hạ tầng kho chứa, năng lực vận chuyển và khả năng bổ sung vốn tín dụng cho các doanh nghiệp thu mua, xuất khẩu gạo.