Thống kê trên thế giới, đột quỵ não là nguyên nhân tử vong thứ hai và là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tình trạng tàn tật. Chính sự nguy hiểm này đã gây lên tâm lý hoang mang, lo sợ bị đột quỵ trong đại bộ phận nhân dân.

Nhiều người tìm cách phòng ngừa và điều trị sớm nhất có thể. Tuy nhiên, không phải ai cũng có đủ kiến thức, sự hiểu biết trong việc phòng và điều trị đột quỵ, do đó đã có không ít trường hợp tự ý dùng An cung ngưu hoàng hoàn hoặc các biện pháp dân gian để tự điều trị tại nhà.

Bệnh viện Đa khoa Khu vực tỉnh An Giang mới đây đã tiếp nhận một bệnh nhân nữ bị đột quỵ, song người nhà cho uống An cung ngưu hoàng hoàn thay vì đưa đến bệnh viện kịp thời. Bệnh nhân 42 tuổi được các bác sĩ chụp CT não, xác định phù hợp điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết (thuốc tan cục máu đông) và kiểm soát huyết áp chặt chẽ.

Tương tự, Khoa hồi sức tích cực - chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, vừa cứu sống bà Đ.T.H. sốc mất máu do rối loạn đông máu. Theo thông tin từ bệnh viện, bà H. có tiền sử đột quỵ não để lại di chứng yếu nửa người trái, nên đã được gia đình mua thuốc An cung ngưu hoàng hoàn cho uống thường xuyên. Kết quả xét nghiệm thấy thiếu máu, rối loạn đông máu nặng, thiếu toàn bộ các yếu tố đông máu nội sinh; chụp MRI sọ não xuất hiện nhiều ổ nhồi máu não mới bán cầu não hai bên...

Trước đó, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương cũng tiếp nhận ông N.V.H. (65 tuổi, Vĩnh Phúc), được chuyển cấp cứu từ bệnh viện tỉnh xuống trong tình trạng nặng. Chiếu chụp cho thấy khả năng đông máu giảm, xuất huyết dưới da ngày càng nặng, có chảy máu dạ dày, chảy máu trong cơ kèm theo biểu hiện suy gan. Nguyên nhân là do ông nghe theo mọi người mua An cung ngưu hoàng hoàn uống để phòng đột quỵ.

Đầu tháng 8, thạc sĩ, bác sĩ Vũ Văn Đại, Khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, cảnh báo thời gian qua, không ít trường hợp bệnh nhân đột quỵ được người nhà đưa đến viện trong tình trạng đã tự ý sử dụng An cung ngưu hoàng hoàn tại nhà. Người bệnh thường chia sẻ “nghe hàng xóm mách” loại thuốc này có tác dụng thần kỳ giúp người bệnh tỉnh táo trở lại.

“Tuy nhiên, khi tiếp nhận, phần lớn các bệnh nhân đã bỏ lỡ “thời gian vàng” để được can thiệp y tế hiệu quả, đặc biệt là trong các trường hợp xuất huyết não – việc dùng an cung hoàn toàn không những không có tác dụng mà còn tiềm ẩn nguy cơ làm tình trạng xấu đi”, bác sĩ Đại nhấn mạnh.

Là bác sĩ y học cổ truyền, bác sĩ Đại cho rằng, không phủ nhận giá trị của các bài thuốc cổ, trong đó có An cung ngưu hoàng hoàn. Tuy nhiên, cần nhìn nhận đúng vai trò, chỉ định và giới hạn của thuốc. Việc sử dụng cần dựa trên y lý –y chứng – y đức, tuyệt đối không nên biến bài thuốc này thành một niềm tin mù quáng gây hại. Vị bác sĩ nhắn nhủ tới cộng đồng: “Đừng vì một lời mách bảo mà đánh mất cơ hội sống sót cho người thân của mình”.

Bác sĩ Nguyễn Xuân Hướng, nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam, từng phân tích bài thuốc An cung ngưu hoàng hoàn vốn của Ngô Đường (Ngô Cúc Thông) đời nhà Thanh, được in trong cuốn sách Ôn bệnh điều biện, sau này được in trong Trung Dược đại tự điển.

Theo đó, bài thuốc được tán bột, làm viên hoàn mật, mỗi viên 5g, người lớn ngày uống 2 lần mỗi lần 1 viên, trẻ em tùy theo tuổi, dùng theo hướng dẫn của thầy thuốc, có công dụng: thanh nhiệt, giải độc, khái khiếu, trấn kinh, an thần. Thuốc dùng để điều trị: bệnh nhiệt hãm ở tâm bào lạc (màng tim); bệnh nhân sốt cao, tay chân lạnh, co giật, nói nhảm; trẻ em do sốt cao lên cơn co giật, đông y gọi là cấp kinh phong. Hiện thuốc được chế theo quy mô công nghiệp.

Có một thực tế là nhiều người dân đã mua thuốc An cung ngưu hoàng hoàn để phòng và cấp cứu khi bị đột quỵ, nhưng thuốc này không có tác dụng phòng đột quỵ như nhiều người lầm tưởng.

Đột quỵ có 2 thể khác nhau, trong đó thể đột quỵ thiếu máu não (chiếm khoảng 85%) xảy ra khi mạch máu cung cấp cho não bị tắc bởi cục máu đông, huyết khối, hẹp do xơ vữa động mạch. Thể còn lại là đột quỵ chảy máu não (khoảng 15%) xảy ra khi mạch máu bị vỡ, máu chảy vào trong não hoặc xung quanh não. Với thể đột quỵ đầu tiên, việc dùng An cung ngưu hoàng hoàn có thể sẽ có tác dụng, nhưng với thể chảy máu não thì tuyệt đối không được dùng An cung bởi sẽ làm tình trạng xuất huyết của bệnh nhân trầm trọng hơn.

Theo Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế, hiện thuốc có tên An cung ngưu hoàng hoàn lưu hành tại thị trường Việt Nam có nhiều nguồn gốc từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản... được nhập khẩu vào Việt Nam. Cơ quan này quy định rõ thuốc được dùng theo đơn, đúng chỉ định và dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ chuyên ngành y học cổ truyền hoặc thầy thuốc Đông y.

Đặc biệt, thuốc có chống chỉ định trong trường hợp đột quỵ thể nhồi máu não diện rộng hoặc thể chảy máu não, vì ảnh hưởng tới quá trình đông cầm máu trên bệnh nhân, khi dùng thuốc sẽ làm tăng nguy cơ chảy máu hoặc chảy máu khó cầm, bệnh sẽ trầm trọng hơn.

Người không có chuyên môn sẽ không thể phân biệt được thể bệnh đột quỵ, do đó việc tự ý mua thuốc An cung ngưu hoàng hoàn nhằm mục đích dự phòng hoặc tự điều trị đột quỵ não là việc làm cần tuyệt đối tránh.

Ngoài ra, trên thị trường, không ít sản phẩm trôi nổi bị phát hiện chứa hàm lượng kim loại nặng vượt ngưỡng an toàn. PGS.TS. Trần Thị Hồng Phương, nguyên Phó Cục trưởng Cục Quản lý y - dược cổ truyền (Bộ Y tế), cũng cảnh báo hiện sản phẩm An cung bị làm giả, làm nhái nhiều.

Đáng sợ hơn cả là thuốc có chứa kim loại nặng như thạch tín, thủy ngân mà lại dùng như một dạng thực phẩm chức năng hàng ngày sẽ là nguy cơ cao bị ngộ độc, suy tạng, viêm dạ dày, ung thư…

"Để tránh mua nhầm thuốc giả, tốt nhất nên tìm mua đúng sản phẩm đã được kiểm định chất lượng và được Bộ Y tế cấp phép. Chỉ dùng khi có chỉ định của thầy thuốc", PGS.TS. Trần Thị Hồng Phương khuyên. “Nếu có bất kỳ biểu hiện của đột quỵ não cấp, việc cần làm ngay là đưa bệnh nhân tới bệnh viện gần nhất, nhanh nhất có thể. Nhớ rằng, mỗi phút trôi qua có thể quyết định sự sống còn của người bệnh”.