Đại diện Bộ Y tế nêu rõ quan điểm này tại Tọa đàm thông tin về thực trạng tiêu thụ, tác hại của sử dụng đồ uống có đường đối với sức khỏe và vai trò của Thuế tiêu thụ đặc biệt trong kiểm soát tiêu dùng, do Bộ Y tế tổ chức ngày 15/11.

ĐƯỜNG LÀ NGUYÊN NHÂN GIA TĂNG CÁC BỆNH KHÔNG LÂY NHIỄM DO CHẾ ĐỘ ĂN UỐNG

Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, cho biết tiêu thụ nước ngọt tại Việt Nam tăng rất nhanh trong 15 năm qua.

Tổng tiêu thụ nước ngọt đã tăng nhanh từ 1,59 tỷ lít năm 2009, lên 6,67 tỷ lít năm 2023 (tăng hơn 4 lần). Đặc biệt, mức tăng rất nhanh trong giai đoạn 2009 - 2014 (20%/năm). Mức tăng trung bình khoảng 7%/năm ở giai đoạn 2015-2023 (trừ 2 năm Covid-19).

Tiêu thụ đầu người cũng tăng nhanh tương ứng, từ mức 18,5 lít/người năm 2009, lên thành 66,5 lít/người năm 2023 (tăng ở mức 350%). Theo ước tính của Euromonitor (công ty nghiên cứu thị trường), tiêu thụ sẽ tăng trung bình 6,4% mỗi năm trong giai đoạn 2023- 2028, tổng giai đoạn tăng 36,6%.

Bác sĩ Tuấn cũng dẫn thông tin từ Báo cáo toàn cầu của WHO về sử dụng thuế nước ngọt vì sức khỏe 2023, cho thấy sử dụng thường xuyên đồ uống có đường sẽ gây nên nhiều bệnh như: Sâu răng; tiểu đường Tuýp 2; thừa cân, béo phì; bệnh tim mạch; bệnh thận; bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu…

Vì vậy, WHO khuyến nghị mạnh mẽ việc giảm tiêu thụ đường tự do trong suốt quá trình sống. Ở cả người lớn và trẻ em, giảm lượng đường tự do ăn vào dưới 10% tổng năng lượng ăn vào hằng ngày, tương đương với 12 thìa cà phê đường. Tốt nhất nên giảm thêm lượng đường tự do ăn vào xuống dưới 5% (6 thìa cà phê đường) tổng năng lượng ăn vào, sẽ mang lại lợi ích bổ sung.

Trong đó, chính sách thuế đồ uống có đường được coi là chính sách hiệu quả nhất, tiết kiệm chi phí. Bởi nó sẽ giảm tiêu thụ thực phẩm không lành mạnh và khuyến khích sử dụng thực phẩm lành mạnh. Tuy nhiên, Việt Nam hiện chưa đánh thuế đồ uống có đường.

Với thực tế trên, WHO khuyến nghị Việt Nam cần nhanh chóng thực hiện các chính sách, đặc biệt là chính sách thuế đối với đồ uống có đường, nhằm bảo vệ sức khỏe người dân khỏi tác động của nó tới sức khỏe.

“Hiện đã là thời điểm rất thích hợp, cần thiết để áp thuế đồ uống có đường. Bằng chứng về tác động sức khỏe đã rất rõ, gây nhiều bệnh nguy hiểm. Tiêu thụ đồ uống có đường gia tăng quá nhanh tại Việt Nam trong 15 năm qua, đồng thời gia tăng nhanh thừa cân béo phì ở vị thành niên. Hơn nữa, trên thế giới đa số các quốc gia đã áp thuế với đồ uống có đường”, bác sĩ Tuấn lý giải.

Theo thống kê của WHO, tính đến tháng 8/2023, đã có gần 120 quốc gia áp thuế đối với đồ uống có đường, trong đó 104 quốc gia áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường trên toàn quốc.

Ở Đông Nam Á, hiện có Thái Lan, Malaysia, Philippines và Brunei, Campuchia và Lào đã áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường.

Đối với Việt Nam, WHO khuyến nghị nên xem xét áp dụng lộ tình tăng thuế hằng năm để thuế đồ uống có đường ở mức 40% giá bán nhà sản xuất (tức là 20% giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO) vào năm 2030, để bảo vệ sức khỏe cho thế hệ tương lai.

Đồng thời, nên tạo môi trường thuận lợi để giảm tiêu thụ đồ uống có đường, như dán nhãn mặt trước, cấm quảng cáo…

ÁP THUẾ VỚI ĐỒ UỐNG CÓ ĐƯỜNG ĐỂ BẢO VỆ SỨC KHỎE NGƯỜI DÂN

Nêu quan điểm của Bộ Y tế đối với thuế đồ uống có đường tại dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, cho biết dự thảo đưa ra mức thuế suất 10% trên giá bán ra của doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu. Theo tính toán, với mức thuế suất này chỉ làm tăng 5% giá bán lẻ.

“Mức tăng giá bán lẻ như vậy là không đáng kể, chưa đủ để tác động làm thay đổi hành vi tiêu dùng. Ví dụ, sản phẩm nước giải khát đang có giá 10.000 đồng/1 chai, sau khi áp thuế tiêu thụ đặc biệt có giá bán là 10.500 đồng/1 chai.

Theo khuyến cáo của WHO, để giảm tiêu thụ đồ uống có đường, giá bán lẻ đồ uống có đường cần phải tăng 20% trở lên, tương đương với thuế suất tiêu thụ đặc biệt trên giá bán ra của doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu phải là 40%”, bà Thủy dẫn chứng.

Do đó, Bộ Y tế đề nghị áp thuế suất 40% đối với nước giải khát có đường, hoặc 30%, sau tăng lên 40% theo lộ trình, và có thể chia theo hàm lượng đường để có mức thuế khác nhau, tương tự như nhiều nước đang áp dụng.

Về đối tượng chịu thuế, Bộ Y tế đề nghị Bộ Tài chính tiếp tục nghiên cứu, bổ sung theo lộ trình các loại đồ uống có đường khác, để phù hợp với định nghĩa của WHO.

Gồm các loại đồ uống có chứa đường tự do như: Nước ngọt có ga hoặc không có ga; nước ép và đồ uống từ trái cây/rau củ; chất cô đặc dạng bột và lỏng; nước có pha chế hương liệu; nước tăng lực và đồ uống cho người chơi thể thao; trà pha sẵn; cà phê pha sẵn; và đồ uống sữa có pha chế hương liệu.

Theo định nghĩa này, thì còn một số loại chưa được bao hàm trong khái niệm nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam.

Theo WHO, đồ uống có đường là tất cả các loại đồ uống có chứa đường tự do, bao gồm: Nước ngọt có ga hoặc không có ga; nước ép và đồ uống từ trái cây/rau củ; chất cô đặc dạng bột và lỏng; nước có pha chế hương liệu; nước tăng lực và đồ uống cho người chơi thể thao; trà pha sẵn; cà phê pha sẵn; và đồ uống sữa có pha chế hương liệu.

Đại diện Bộ Y tế nhấn mạnh áp thuế với đồ uống có đường tại dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt là phù hợp. “Mức áp thuế theo đề xuất của Bộ Y tế được cân nhắc trên cơ sở khuyến cáo của WHO, tình hình, thực trạng của Việt Nam và cân đối, hài hòa lợi ích của các chủ thể Nhà nước, người dân và doanh nghiệp, vì mục tiêu bảo vệ sức khỏe và phát triển bền vững của đất nước”, Phó Vụ trưởng Pháp chế, Bộ Y tế nhấn mạnh.

Tại tọa đàm, các chuyên gia cũng cho rằng áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường là một trong các giải pháp can thiệp quan trọng được WHO khuyến nghị, nhằm giảm mức tiêu thụ và các tác hại của đồ uống có đường đối với sức khỏe cộng đồng.

Đồng thời, khuyến khích người tiêu dùng lựa chọn đồ uống lành mạnh hơn do tác động của việc áp thuế làm tăng giá sản phẩm.

Từ đó, giúp giảm nguy cơ béo phì và nguy cơ phát triển các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn uống, đặc biệt bệnh đái tháo đường đang tăng rất nhanh trong thời gian gần đây.