TP.HCM hiện có hơn 200 chợ truyền thống, chợ dân sinh đang hoạt động. Nhưng nhiều chợ đang “đuối sức” và hoạt động cầm chừng, có nơi đã tạm dừng vì tiểu thương đóng sạp, ngừng kinh doanh.

NHIỀU CHỢ HOẠT ĐỘNG CẦM CHỪNG, BỎ HOANG

Báo cáo mới nhất của Sở Công Thương TP.HCM cho biết, tính đến nay, Thành phố đã ghi nhận tình trạng nhiều chợ truyền thống được đầu tư hàng tỷ đồng nhưng không phát huy hiệu quả, dẫn đến bỏ hoang hay chỉ hoạt động cầm chừng, tiêu biểu là hai chợ Tân Phú và Phú Hữu (thuộc địa bàn thành phố Thủ Đức cũ).

Tại cuộc họp về tình hình kinh tế xã hội TP.HCM mới đây, Sở Công Thương TP.HCM đã kiến nghị Thành phố rà soát, giải thể hay chuyển đổi mục đích sử dụng các khu chợ không hiệu quả; trong đó hai chợ nói trên đã được đưa vào danh sách chờ giải tỏa giai đoạn 2025 - 2030.

Cụ thể, chợ Tân Phú được xây dựng từ năm 2005, tổng diện tích 1.815 m² nhưng do vị trí giao thông bất tiện nên không có tiểu thương kinh doanh. Chợ Phú Hữu được xây dựng năm 2004, có đến 164 sạp nhưng chỉ khoảng 20 sạp có người bán, hiện chỉ hoạt động buổi tối với chưa đầy 10 tiểu thương bán đồ ăn uống cho thực khách vãng lai. Cơ quan chức năng của Thành phố đang phối hợp với các đơn vị liên quan, viện/ trường xây dựng đề án phát triển hệ thống chợ theo hướng hiện đại, linh hoạt, ứng dụng công nghệ và thích ứng với biến động thị trường…

Ngoài ra, do sáp nhập Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu vào TP.HCM, nên Sở Công Thương TP.HCM cũng đang tiếp tục rà soát thực trạng mạng lưới chợ trên toàn địa bàn TP.HCM mới, nhất là khu vực thuộc hai tỉnh cũ là Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu nhằm hoàn thiện kế hoạch phát triển chợ giai đoạn 2025 - 2030.

Giải thích nguyên nhân khiến hoạt động chợ truyền thống ngày càng bị thu hẹp, đìu hiu, Sở Công Thương TP.HCM cho rằng do sự phát triển ồ ạt của siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi và nhất là thương mại điện tử (đặt hàng trực tuyến nhanh chóng, thuận lợi…). Cùng với đó, người dân đô thị, đặc biệt là giới trẻ đang dần thay đổi thói quen mua sắm, thay vì bỏ công sức và thời gian đi chợ, họ hướng đến kênh mua bán hiện đại, nhanh chóng, tiện lợi và an toàn hơn.

Ngoài ra, thực trạng hạ tầng nhiều chợ hiện đã xuống cấp nghiêm trọng, công tác quản lý yếu kém, tiểu thương “già hóa” thiếu lực lượng kế thừa, các điểm buôn bán tự phát sát khu vực chợ, cạnh tranh trực tiếp với tiểu thương ở chợ, vừa gây lãng phí nguồn lực công, lại vừa làm giảm hiệu quả hệ thống phân phối truyền thống, ảnh hưởng đến năng lực điều tiết thị trường, cũng như chất lượng phục vụ người dân.

HIỆN ĐẠI HÓA KÊNH CHỢ TRUYỀN THỐNG

Tại một hội thảo về tương lai chợ dân sinh vào cuối tháng 4/2025, Phó Giám đốc Sở Công thương TP.HCM Nguyễn Nguyên Phương cho biết, trên địa bàn Thành phố có 232 chợ dân sinh, chiếm đến 60 - 65% tổng lượng hàng đưa về cung ứng và tiêu thụ cho thị trường TP.HCM; trong khi hệ thống siêu thị chiếm 13 - 15% và doanh nghiệp bình ổn thị trường, doanh nghiệp khác cung ứng ra thị trường (đã trừ lượng hàng cung ứng vào hệ thống phân phối hiện đại) chiếm khoảng 22-25%...

Tuy nhiên, từ sau dịch Covid-19, nhu cầu và hình thức mua sắm/tiêu dùng có nhiều thay đổi. Đặc thù của chợ truyền thống đang gặp khó trước những chuỗi siêu thị, trung tâm thương mại. Hiện các hệ thống kinh doanh hiện đại chiếm khoảng 25% thị phần tiêu dùng của Thành phố. Song song, qua nghiên cứu, đánh giá thị trường, chợ truyền thống còn chịu sự cạnh tranh trực tiếp của một số chuỗi hệ bán lẻ hiện đại cùng phân khúc khách hàng với chợ truyền thống.

Theo ông Phương, những đơn vị này không chọn cạnh tranh với hệ thống siêu thị, mà “chọn” cạnh tranh trực tiếp với chợ dân sinh (chợ truyền thống). Nghĩa là, ở đâu có chợ truyền thống, ở đó có cửa hàng tiện lợi. Nếu như cả nước có khoảng 700 điểm thì tại các khu vực chợ TP.HCM có khoảng 200 - 300 cửa hàng và có mặt ở các điểm chợ khiến cạnh tranh giữa hai hệ thống càng khốc liệt hơn…

Cũng tại hội thảo nói trên, nhiều ý kiến đề xuất sửa đổi Nghị định 60 về quản lý chợ, phân loại rõ các loại hình chợ. Chẳng hạn, tên gọi chợ dân sinh cần được hiểu là chợ truyền thống và được xem như một phần trong hệ thống thương mại tổng thể, gắn với siêu thị, du lịch và xuất nhập khẩu.

Về định hướng, TP.HCM hướng tới chuyển đổi mô hình hoạt động của chợ truyền thống, nâng cao khả năng cạnh tranh thông qua việc áp dụng công nghệ, số hóa, đồng thời tổ chức lại mạng lưới theo hướng hiện đại hóa. Nhiều giải pháp đang được triển khai như tổ chức các chương trình khuyến mãi, truyền thông quảng bá chợ, khuyến khích các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, giao hàng tận nơi, bán hàng trực tuyến và “live-stream” tại chợ.

Sở Công Thương Thành phố cũng quy định các tổ chức quản lý chợ sẽ tăng cường kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc thực phẩm, bảo đảm vệ sinh thực phẩm và an toàn phòng cháy chữa cháy, an ninh trật tự, niêm yết giá công khai nhằm xây dựng lại niềm tin người tiêu dùng vào chợ truyền thống.

Mặc dù nhiều chợ được xếp vào diện đóng cửa hay xóa bỏ và chuyển đổi mục đích sử dụng, nhưng lãnh đạo Sở Công Thương TP.HCM khẳng định rằng điều này không đồng nghĩa với xóa bỏ hoàn toàn kênh phân phối truyền thống, mà là bước rà soát, thanh lọc cần thiết nhằm tái cấu trúc hoạt động của chợ truyền thống, hướng tới phát triển theo hướng hiện đại, số hóa và bền vững.