SSI Research vừa có báo cáo cập nhật triển vọng ngành bán lẻ, thực phẩm và đồ uống trong đó nhấn mạnh, việc tăng cường kiểm soát hàng tiêu dùng giả - bao gồm sữa, dược phẩm, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm - cùng với các biện pháp siết chặt tuân thủ quy định thuế đối với hộ kinh doanh đang làm thay đổi cục diện cạnh tranh. 

Mặc dù việc tăng cường kiểm soát hàng giả và thúc đẩy các hộ kinh doanh chuyển thành doanh nghiệp có thể tạo ra một số thách thức trong ngắn hạn cho ngành tiêu dùng và hoạt động kinh tế nói chung, nhưng cũng sẽ mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp tuân thủ thuế chủ yếu thuộc kênh thương mại hiện đại, có thể mở rộng được thị phần.

Các chiến dịch truy quét hàng giả quy mô lớn gần đây, bao gồm sữa, dược phẩm và mỹ phẩm, đã làm dấy lên mối lo ngại trong công chúng về tính chính thống và độ an toàn của sản phẩm. Điều này thúc đẩy người tiêu dùng chuyển hướng sang các hình thức bán lẻ đáng tin cậy hơn, như các chuỗi thương mại hiện đại. Các chuỗi hiện đại, đặc biệt là chuỗi nhà thuốc và siêu thị, hưởng lợi chính từ xu hướng này nhờ thương hiệu mạnh, nguồn cung minh bạch và quy trình kiểm soát chất lượng chặt chẽ.

Bên cạnh đó, theo Nghị định 70/2025/NĐCP có hiệu lực từ ngày 1/6/2025, tất cả các hộ kinh doanh có doanh thu hàng năm trên 1 tỷ đồng (ước tính khoảng 37.000 hộ kinh doanh trên toàn quốc) bắt buộc phải xuất hóa đơn tại điểm bán hàng. Đây là bước đi đầu tiên trong quá trình chuyển đổi từ hình thức thuế khoán sang thuế trên doanh thu, nhằm hạn chế tình trạng trốn thuế đối với các doanh nghiệp không chính thống.

Gánh nặng thuế gia tăng đối với các hộ kinh doanh không chính thống sẽ thu hẹp chênh lệch giá giữa kênh truyền thống và hiện đại, từ đó kênh bán lẻ hiện đại sẽ trở nên hấp dẫn hơn. Các chuỗi bách hóa hiện đại kỳ vọng sẽ hưởng lợi nhiều nhất từ thay đổi này nhờ cải thiện cạnh tranh về giá và niềm tin của người tiêu dùng.

Theo Nghị quyết 198/2025/QH15, từ ngày 01/01/2026, các hộ kinh doanh có doanh thu hàng năm trên 200 triệu đồng sẽ phải nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế. Một số hộ kinh doanh nhỏ (đặc biệt ở khu vực nông thôn) có thể phải tạm ngừng hoạt động do gặp khó khăn trong việc thích ứng với khung pháp lý mới. Những hộ khác sẽ phải đối mặt với gánh nặng thuế cao hơn, dẫn đến khả năng tăng giá bán cho người tiêu dùng, qua đó tiếp tục thu hẹp chênh lệch giá giữa kênh truyền thống và hiện đại, khiến các kênh bán lẻ hiện đại trở nên hấp dẫn hơn.

Việc chuyển đổi từ thuế khoán sang thuế theo doanh thu có thể giảm tính cạnh tranh về giá của nhóm hàng xách tay (hàng nhập khẩu không chính thống) – vốn trước đây thường trốn thuế nhập khẩu. Theo khung pháp lý mới, người bán các sản phẩm này buộc phải sử dụng dịch vụ logistics của bên thứ ba để thực hiện thủ tục nhập khẩu và nộp các loại thuế nhập khẩu liên quan, dẫn đến giá bán cuối cùng cao hơn.

Các mặt hàng thường bị ảnh hưởng bao gồm thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, thiết bị nhà bếp và một số dòng điện thoại như Xiaomi và Apple iPhone. Do đó, các nhà bán lẻ tuân thủ thuế được kỳ vọng hưởng lợi nhiều nhất trong môi trường quản lý chặt chẽ hơn.

SSI Research cho rằng, các thay đổi pháp lý gần đây trong lĩnh vực thương mại điện tử tại Việt Nam cũng đang góp phần tạo ra một sân chơi công bằng hơn, giảm áp lực cạnh tranh từ các nhà bán hàng không chính thống và củng cố vị thế của các doanh nghiệp tuân thủ thuế.

Như Nghị định 117/2025/NĐ-CP (hiệu lực từ ngày 01/07/2025): Các nền tảng thương mại điện tử có trách nhiệm kê khai và nộp thuế thay cho người bán kinh doanh trên nền tảng của mình. Quy định này tác động trực tiếp đến các hộ kinh doanh trực tuyến không chính thống, đặc biệt là những người bán hàng xách tay, buộc họ phải tuân thủ các yêu cầu thuế nghiêm ngặt hơn, từ đó dẫn đến tăng giá bán.

Quyết định 01/2025/QĐ-TTg (hiệu lực từ ngày 18/02/2025): Chính thức bãi bỏ chính sách miễn thuế giá trị gia tăng (VAT) đối với hàng hóa nhập khẩu có giá trị dưới 1 triệu đồng/mỗi đơn khi vận chuyển qua dịch vụ chuyển phát nhanh. Quy định này ảnh hưởng trực tiếp đến các mặt hàng giá rẻ như quần áo, mỹ phẩm, phụ kiện điện thoại và đồ gia dụng nhỏ.

Về tổng thể, những thay đổi chính sách gần đây góp phần xây dựng môi trường cạnh tranh minh bạch và công bằng hơn, thông qua việc giảm lợi thế cạnh tranh về giá của các nhà bán hàng không chính thống.

Các doanh nghiệp chính thống được kỳ vọng hưởng lợi khi áp lực cạnh tranh về giá suy giảm và niềm tin của người tiêu dùng chuyển dịch về phía các nhà bán lẻ chính thống. Những doanh nghiệp hưởng lợi nổi bật bao gồm: MWG, FRT, DGW và Winmart (thuộc MSN).

Nỗ lực tự do hóa thị trường vàng cũng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tư nhân và tổ chức tài chính tham gia với quy mô lớn hơn, qua đó mang lại lợi ích cho các nhà bán lẻ trang sức hiện đại.

Với những thay đổi chính sách nêu trên, SSI Research cho rằng quá trình chuyển dịch từ kênh truyền thống sang kênh hiện đại sẽ diễn ra nhanh hơn, góp phần thúc đẩy tăng trưởng dài hạn cho các nhà bán lẻ. SSI đánh giá cao các công ty vận hành chuỗi hàng tiêu dùng nhanh (MWG, MSN), nhà thuốc (FRT), và trang sức (PNJ) – những lĩnh vực mà kênh hiện đại còn dư địa mở rộng thị phần từ kênh truyền thống.

 Về dài hạn, MCH có tiềm năng đạt tăng trưởng lợi nhuận hai chữ số, nhờ gia tăng thị phần từ chiến lược cao cấp hóa sản phẩm và đổi mới hiệu quả. Trong khi đó, tăng trưởng lợi nhuận của VNM và SAB dự kiến sẽ duy trì ở mức khiêm tốn trong dài hạn.