Chỉ còn vài tuần nữa, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump sẽ chính thức bước vào nhiệm kỳ thứ hai của mình, hay còn được gọi là thời kỳ “Trump 2.0”. Đây được dự báo sẽ là một giai đoạn quan trọng, khi nền kinh tế toàn cầu có thể chứng kiến nhiều thay đổi đáng kể.

Theo phân tích của ông Suan Teck Kin, Chuyên gia kinh tế, Giám đốc điều hành Khối nghiên cứu thị trường và Kinh tế toàn cầu, Ngân hàng UOB (Singapore), tại Diễn đàn Kịch bản Kinh tế Việt Nam lần thứ 17 (VESF 2025) tổ chức vào ngày 7/1, thời kỳ Trump 2.0 có thể tạo ra một số thách thức nhưng đồng thời cũng mở ra những cơ hội mới cho nền kinh tế Việt Nam trong năm 2025 và thời gian tới.

BA THÁCH THỨC ĐỐI VỚI ASEAN VÀ VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ TRUMP 2.0

Theo đó, khu vực ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng có thể sẽ phải đối mặt với ba thách thức lớn trong nhiệm kỳ sắp tới của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump. 

Thứ nhất, thách thức về thuế quan. Với nền kinh tế có độ mở cao thứ hai trong ASEAN (sau Singapore), Việt Nam phụ thuộc rất lớn vào thương mại quốc tế. Trong năm 2024, tăng trưởng GDP đạt 7,09%, phần lớn nhờ vào xuất khẩu và thương mại quốc tế. Việt Nam hiện đang có mức độ phụ thuộc về thương mại quốc tế là 84% (cao thứ 2 ở khu vực ASEAN).

Và theo phân tích từ UOB, trong kịch bản cơ sở về chính sách thuế quan của Donald Trump vào năm 2025, mức thuế nhập khẩu chung có thể dao động từ 10-20% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu và lên đến 60% đối với hàng hóa từ Trung Quốc.

Việc áp thuế cao đối với hàng hóa Trung Quốc có thể dẫn đến tình trạng hàng hóa Trung Quốc được chuyển hướng sang ASEAN, bao gồm Việt Nam, để gia công, lắp ráp hoặc thay đổi nhãn mác trước khi xuất khẩu vào Hoa Kỳ. Điều này có thể khiến Hoa Kỳ siết chặt kiểm soát nguồn gốc xuất xứ hàng hóa từ ASEAN nhằm ngăn chặn gian lận thương mại. Kết quả là hàng hóa từ ASEAN cũng như Việt Nam có nguy cơ bị áp thuế trừng phạt, làm suy giảm lợi thế cạnh tranh.

Không những thế, hàng hóa Việt Nam chiếm khoảng 3,8% tổng kim ngạch nhập khẩu của Hoa Kỳ. Nếu các chính sách thuế quan mới được áp dụng, Việt Nam và ASEAN có thể đối mặt với rủi ro gia tăng thâm hụt thương mại.

Thứ hai, thách thức về thị trường tài chính. Biến động giá trị đồng USD có thể gây ra những tác động sâu rộng đối với thị trường tài chính Việt Nam, ảnh hưởng đến thương mại, đầu tư, lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô. Việt Nam phụ thuộc nhiều vào việc nhập khẩu nguyên liệu thô, máy móc và thiết bị từ nước ngoài. Do đó, khi đồng USD tăng giá, chi phí nhập khẩu sẽ tăng, kéo theo chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm.

Tuy nhiên, theo ông Suan Teck Kin, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) đã và đang có những biện pháp điều hành phù hợp để giảm thiểu áp lực từ biến động tỷ giá, do đó rủi ro từ thách thức này sẽ được kiểm soát ở mức ổn định.

Thứ ba, thách thức về chuỗi cung ứng. ASEAN hiện là điểm đến hàng đầu của dòng vốn FDI, với Hoa Kỳ là quốc gia dẫn đầu về đầu tư vào khu vực. Tuy nhiên, chính sách thuế quan cứng rắn hơn từ chính quyền Trump có thể làm gián đoạn dòng chảy thương mại và đầu tư toàn cầu, gây ảnh hưởng đến ASEAN.

Hơn nữa, ASEAN có thể trở thành mục tiêu của Hoa Kỳ trong bối cảnh thâm hụt thương mại giữa Hoa Kỳ và các nước ASEAN gia tăng, đặc biệt là với Việt Nam, Thái Lan, Indonesia và Malaysia.

Đáng chú ý, trong năm 2024, Việt Nam đã ghi nhận con số ấn tượng với 38,22 tỷ USD vốn FDI đăng ký và 25,35 tỷ USD vốn FDI thực hiện, tăng  9,4% so với năm 2023 và là mức cao nhất trong giai đoạn 2020-2024. Mức tăng trưởng này không chỉ cho thấy sự ổn định của môi trường đầu tư tại Việt Nam mà còn chứng tỏ khả năng thu hút các nhà đầu tư quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh nhiều quốc gia đang đối mặt với các khó khăn kinh tế.

“Trong bối cảnh Trump 2.0, Việt Nam cần chủ động xây dựng chính sách phù hợp và chiến lược thu hút đầu tư FDI một cách thông minh để duy trì đà tăng trưởng và ổn định kinh tế”, ông Suan Teck Kin gợi ý.

THÁCH THỨC LỚN NHƯNG CƠ HỘI VẪN CÒN

Mặc dù có thể gặp phải nhiều thách thức, song ông Suan Teck Kin cũng cho rằng Việt Nam sẽ có được nhiều cơ hội trong năm 2025 trong thời kỳ Trump 2.0.

Trước tiên, Việt Nam có cơ hội gia tăng đa dạng hóa thương mại toàn cầu nhằm giảm thiểu rủi ro từ sự phụ thuộc quá mức vào một thị trường cụ thể. Dù chính sách mới của ông Trump có thể tạo ra những rủi ro nhất định đối với hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam, nhưng đây cũng chính là thời điểm để Việt Nam chủ động mở rộng và tìm kiếm thêm cơ hội ở các thị trường khác.

“Hiện nay, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, nhưng nếu xuất khẩu sang thị trường này gặp khó khăn, Việt Nam hoàn toàn có thể gia tăng xuất khẩu sang châu Âu, Tây Âu, Đông Âu và các quốc gia khác. Tôi tin rằng vẫn còn rất nhiều thị trường tiềm năng mà Việt Nam có thể khai thác để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu”, ông Suan Teck Kin bày tỏ.

Đồng thời, Việt Nam cũng cần đa dạng hóa nguồn nhập khẩu để tránh tình trạng phụ thuộc quá mức vào một thị trường cụ thể. Bên cạnh đó, không chỉ tập trung vào thị trường, Việt Nam còn cần mở rộng danh mục các mặt hàng xuất khẩu. Hiện nay, máy tính và linh kiện điện tử là các sản phẩm xuất khẩu chủ lực, nhưng Việt Nam cần thúc đẩy thêm nhiều nhóm hàng khác để giảm thiểu rủi ro từ sự phụ thuộc vào các mặt hàng trọng điểm.

“Chính phủ cần có những chính sách hỗ trợ cụ thể, chẳng hạn như đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm du lịch và giáo dục - đây đều là những lĩnh vực tiềm năng mà Việt Nam có thể khai thác mạnh mẽ hơn trong tương lai”, ông đề xuất.

Cơ hội thứ hai đến từ việc tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng trong nước. Việc đẩy mạnh xây dựng hạ tầng như sân bay, cầu, cảng biển không chỉ giúp Việt Nam cải thiện năng lực cạnh tranh mà còn giảm thiểu các rủi ro từ bên ngoài. Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam tạo ra bước đột phá trong phát triển kinh tế trong những năm tới.

Tiếp đến là cơ hội liên quan đến hỗ trợ tài chính từ phía chính phủ. Hiện nay, Việt Nam có nhiều dư địa để thúc đẩy đầu tư công khi tỷ lệ nợ công trên GDP của Việt Nam vẫn ở mức khá thấp so với các nước trong khu vực châu Á và các nền kinh tế mới nổi. Với dư địa này, chính phủ có thể đẩy mạnh đầu tư vào các lĩnh vực chiến lược, từ đó tạo ra động lực tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế.

Nhìn chung, ông Suan Teck Kin đánh giá rằng trong thời kỳ Trump 2.0, Việt Nam sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức song hành với những cơ hội tiềm năng. Tuy nhiên, ông cũng nhận định rằng nền kinh tế Việt Nam đã và đang sở hữu nhiều năng lực nội tại mạnh mẽ, được thể hiện rõ rệt qua khả năng quản lý các chỉ số vĩ mô ổn định, cùng với sự phát triển mạnh mẽ trong thương mại trong năm 2024.

Đặc biệt, với mức tăng trưởng GDP ấn tượng đạt 7,09% trong năm 2024 vừa qua, Việt Nam đã chứng minh được sức mạnh bền bỉ trong bối cảnh toàn cầu nhiều biến động. Đây chính là nền tảng vững chắc để Việt Nam vượt qua những khó khăn trước mắt, đồng thời tận dụng những cơ hội phát triển mới trong thời gian tới.

 “Trong thời gian tới, bên cạnh những nỗ lực của chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp cũng cần chủ động đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu và đẩy mạnh đầu tư để vượt qua thách thức, nắm bắt cơ hội và thúc đẩy tăng trưởng bền vững”, ông nhấn mạnh.