Tại Diễn đàn Văn hoá doanh nhân năm 2025, với chủ đề “Kinh doanh có trách nhiệm” ngày 15/4 do Trung tâm Văn hóa Doanh nhân, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức, TS. Lương Minh Huân, Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp (VCCI), cho rằng văn hóa kinh doanh là “sức mạnh mềm”, mang lại sự phát triển bền vững, giúp doanh nghiệp chiếm được lợi thế trên thị trường.

VĂN HOÁ KINH DOANH CHƯA ĐƯỢC QUAN TÂM NHIỀU 

Tuy nhiên, hiện nay vẫn tồn tại những cách kinh doanh chưa văn hoá như: sản xuất hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng; lãng phí tài nguyên, gây ô nhiễm môi trường; buôn lậu, trốn thuế gây thiệt hại cho nguồn thu ngân sách của nhà nước,...

Thậm chí, vì lợi nhuận, nhiều nhà kinh doanh đã bất chấp đạo lý, kỷ cương, phủ nhận những giá trị đạo đức truyền thống, xâm phạm những chuẩn mực kinh doanh truyền thống của dân tộc,… Thực tế đó cũng cho thấy việc khơi dậy, phát huy văn hóa kinh doanh Việt Nam chưa được quan tâm tương xứng, văn hóa kinh doanh chưa thật sự trở thành nguồn lực, động lực nội sinh của sự phát triển bền vững đất nước.

Kết quả khảo sát của VCCI cho thấy,l văn hoá kinh doanh của Việt Nam có giá trị trung bình từ 4,2 – 5,6 trên thang điểm 7. Ông Huân lý giải rằng kết quả không cao này một phần do quá trình phát triển kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam mới được hơn 30 năm, chính vì vậy, các giá trị căn bản chưa định hình rõ nét.

Song khía cạnh “định hướng nhân đạo” trong kinh doanh đạt điểm trung bình cao nhất 5,54/7 điểm, định hướng kết quả 5,50/7 điểm và định hướng tương lai 5,41/7 điểm.

Khảo sát cũng phân tích, các lãnh đạo doanh nghiệp quy mô siêu nhỏ thường đề cao nhất các giá trị căn bản của văn hóa kinh doanh. Lãnh đạo các doanh nghiệp quy mô vừa lại luôn đánh giá các yếu tố cấu thành nên văn hóa kinh doanh ở mức thấp nhất.

“Điều này cho thấy cần phải quan tâm nhiều hơn trong xây dựng văn hóa kinh doanh ở nhóm doanh nghiệp này”, ông Huân khuyến nghị; đồng thời cho biết các lãnh đạo doanh nghiệp quy mô lớn đề cao nhất yếu tố công bằng và bình đẳng so với các nhóm doanh nghiệp khác.

Nghiên cứu cũng cho rằng các doanh nghiệp chỉ hoạt động trong nước đề cao “định hướng nhân đạo” hơn so với các doanh nghiệp có hoạt động xuất nhập khẩu. Ngược lại, các doanh nghiệp có xuất khẩu lại đề cao hơn yếu tố công bằng và bình đẳng. Các yếu tố liên quan đến quốc tế như biến động toàn cầu như dịch bệnh, thiên tai, địa chính trị, khủng hoảng kinh tế,... ảnh hưởng mạnh đến việc xây dựng văn hóa kinh doanh ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, mức độ hội nhập quốc tế cũng tác động mạnh đến việc hình thành văn hóa kinh doanh của Việt Nam hiện nay (4/5 điểm). “Rõ ràng, khi kinh doanh với các đối tác quốc tế, doanh nghiệp Việt Nam cũng sẽ tiếp cận với những chuẩn mực, giá trị của văn hóa kinh doanh của các quốc gia và điều này sẽ ảnh hưởng đến các giá trị, chuẩn mực của văn hóa kinh doanh Việt Nam”, ông Huân đánh giá.

3 VẤN ĐỀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NHÂN

Tại diễn đàn, TS Phạm Hồng Thanh, Nguyên Phó Giám đốc Học viện Viettel, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân Nam Định tại Hà Nội, khẳng định trách nhiệm xã hội của doanh nhân xoay quanh 3 vấn đề chính, đó là: trách nhiệm với sản phẩm; trách nhiệm với người lao động và trách nhiệm với đất nước.

Thứ nhất, trách nhiệm đối với sản phẩm là trách nhiệm tác động trực tiếp đến người tiêu dùng, cũng là danh dự, là sự tồn vong của doanh nghiệp. Sản phẩm đối với doanh nghiệp đó là nguồn sống của doanh nghiệp. Sản phẩm không chỉ là thứ doanh nghiệp bán ra mà là thứ khiến người ta nhớ về mình, tin tưởng và lựa chọn vào những lần tiếp theo.

Dẫn chứng câu chuyện về triết lý kinh doanh của Viettel, ông Thanh cho rằng khi Viettel ra đời năm 2004, lúc đó giá cước viễn thông rất cao, lên tới 2.000-3.000 đồng/phút. Đặc biệt, khi gọi liên vùng, có những thời điểm lên tới 16.000 đồng/phút. Trong khi đó, tại thời điểm này, mức lương tối thiểu người lao động chỉ có 180.000 đồng.

“Chúng ta hãy tưởng tượng, 16 nghìn đồng một phút liên lạc với mức lương tối thiểu 180 nghìn đồng thì nó là như thế nào? Nhưng tại thời điểm đó, khi Viettel ra đời đã đưa ra những gói cước chỉ khoảng 3-500 đồng/phút. Điều này đã phá vỡ thế độc quyền của viễn thông, tạo ra nhiều sự lựa chọn có lợi cho người tiêu dùng hơn. Với cách làm như vậy, hiện nay Viettel đã trở thành thương hiệu toàn cầu, có giá trị top 500 doanh nghiệp lớn nhất toàn cầu”, ông Thanh chia sẻ.

Thứ hai, trách nhiệm với người lao động. Người lao động không phải là một chi phí, mà là vốn quý, là nguồn lực sáng tạo, là trí tuệ của tổ chức. Một doanh nghiệp lớn, không phải ở quy mô mà là có bao nhiêu người được phát triển, được sống hạnh phúc và trưởng thành trong tổ chức ấy.

Trách nhiệm đối với người lao động không dừng ở mức lương mà tạo ra một môi trường làm việc an toàn và văn minh, tạo ra một cơ hội học tập phát triển cho người lao động, tạo ra sự kết nối, chia sẻ trong nội bộ. Nếu sự kết nối bền chặt, là nơi người lao động cảm thấy hạnh phúc và đó cũng chính là trách nhiệm của doanh nghiệp đối với người lao động.

Thứ ba, trách nhiệm với đất nước, với tương lai của dân tộc. Đó là trách nhiệm nộp thuế, không trốn tránh; không phá hoại môi trường, không làm tổn hại đến môi trường xung quanh, không lợi dụng sơ hở để làm tổn hại đến cộng đồng. Doanh nghiệp còn phải đóng góp tích cực vào các hoạt động phát triển của quốc gia, như: giáo dục, đào tạo nhân sự, đổi mới doanh nghiệp…

LUÔN COI ĐẠO ĐỨC LÀ “THƯƠNG HIỆU” CỐT LÕI

Thực tiễn đã chứng minh, các doanh nghiệp theo đuổi mô hình kinh doanh có trách nhiệm thường có khả năng thích ứng tốt hơn với biến động thị trường, duy trì được đội ngũ nhân sự ổn định và xây dựng được lòng tin vững chắc từ đối tác và người tiêu dùng.

Chính vì thế, ông Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, nhấn mạnh trong thời gian tới, đội ngũ doanh nhân cần luôn coi đạo đức là “thương hiệu” cốt lõi, tuân thủ pháp luật, phải đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, chung tay giải quyết các vấn đề xã hội. 

Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, cần tập trung hoàn thiện thể chế, xác định thể chế là “đột phá của đột phá”, kiến tạo môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch, khuyến khích doanh nghiệp phát triển bền vững. 

Ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch VCCI, nhấn mạnh xây dựng đạo đức, văn hóa kinh doanh phải bắt đầu từ doanh nhân và doanh nghiệp. Ông Công nhắc lại 6 quy tắc đạo đức kinh doanh mà VCCI đã công bố và phát động thực hiện từ năm 2022, đó là: tạo ra giá trị kinh tế cho xã hội; tuân thủ pháp luật; minh bạch, công bằng, liêm chính; sáng tạo, hợp tác, cùng phát triển; tôn trọng thiên nhiên, bảo vệ môi trường; yêu nước, có trách nhiệm với xã hội và gia đình. Trên cơ sở đó, VCCI đã xác định việc xây dựng và phát huy văn hóa kinh doanh, đạo đức, văn hóa doanh nhân là một trong ba nhiệm vụ đột phá trong nhiệm kỳ này.

“Chúng tôi cam kết tiếp tục đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp trong việc xây dựng chuẩn mực đạo đức kinh doanh, thúc đẩy tinh thần trách nhiệm xã hội, nâng cao năng lực quản trị, và gìn giữ những giá trị tốt đẹp của dân tộc trong môi trường kinh doanh hiện đại" Chủ tịch VCCI nói.

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, TS. Huân kiến nghị Chính phủ cần thúc đẩy xây dựng đạo đức doanh nhân, văn hóa doanh nhân vì đây là nhóm tiên phong trong xây dựng văn hóa kinh doanh hướng tới bền vững. Ưu tiên xây dựng văn hoá doanh nghiệp đối với nhóm doanh nghiệp quy mô vừa. Thúc đẩy môi trường thể chế thuận lợi cho phát triển theo định hướng bền vững và cải thiện văn hoá ứng xử của các cấp chính quyền, nhất là cấp quận, huyện, xã với doanh nghiệp, doanh nhân.

Các doanh nghiệp cần có định hướng mạnh mẽ hơn trong việc tạo ra các giá trị bền vững thực chất, giải quyết tốt hơn các vấn đề bình đẳng trên khía cạnh cơ hội và thăng tiến cho người lao động, vừa phù hợp với xu thế của thời đại và thu hút được động lực và sự đóng góp từ thế hệ trẻ.

Đặc biệt, doanh nghiệp cần tích cực nghiên cứu thị trường, xây dựng hệ thống thông tin cần thiết để phục vụ việc ra quyết định kịp thời và chính xác, khắc phục những hạn chế của việc né tránh rủi do.