Kiến nghị này mới đây được đưa ra tại Hội thảo góp ý Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST). Tham dự Hội thảo có đại diện các bộ, ngành, viện, trường, doanh nghiệp và giới chuyên gia trong lĩnh vực pháp luật và công nghệ.

Theo ông Nguyễn Duy Ngọc, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương, chủ trì Hội thảo, để Luật KH,CN&ĐMST phát huy vai trò thực tiễn, cần bám sát yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời tạo cơ chế thu hút và giữ chân nhân tài trong nước và quốc tế.

Theo đó, Luật KH,CN&ĐMST cần được thiết kế như một công cụ thể chế hóa các nghị quyết quan trọng của Đảng, nhất là Nghị quyết 57 về phát triển KH,CN&ĐMST, Nghị quyết 66 về phát triển kinh tế tri thức và Nghị quyết 68 về đổi mới cơ chế quản lý nhiệm vụ. 

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho rằng: “Luật lần này chưa bao giờ thông thoáng như thế”.

Dự thảo luật tiếp thu hơn 1.000 ý kiến từ các cơ quan, tổ chức, cá nhân; có sự liên thông với trên 10 luật chuyên ngành như Luật Đầu tư công, Luật Thuế, Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Chuyển đổi số… nhằm đảm bảo tính đồng bộ và khả năng thực thi hiệu quả.

Một số chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp và tổ chức KH&CN đã được tích hợp vào các luật đang được Quốc hội thảo luận. Sự đồng bộ này sẽ góp phần thúc đẩy các hoạt động như: hình thành sàn giao dịch công nghệ, thúc đẩy chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, tháo gỡ rào cản hành chính, tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.

Đặc biệt, đối với các tổ chức khoa học và công nghệ công lập, Dự thảo đề xuất trao quyền tự chủ thực chất về tài chính, nhân sự và nhiệm vụ khoa học. “Phải để các tổ chức khoa học và công nghệ được tự đề xuất và chủ động sử dụng nguồn lực thay vì bị động chờ được giao nhiệm vụ”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Tại Hội thảo, nhiều đại biểu đề xuất hoàn thiện cơ chế tài chính để khuyến khích hợp tác giữa Nhà nước - doanh nghiệp - viện, trường. Đại diện Đại học Quốc gia TP.HCM kiến nghị triển khai mô hình “ba nhà” thông qua các trung tâm đổi mới sáng tạo, cùng với cơ chế đồng tài trợ giữa ngân sách nhà nước và doanh nghiệp tư nhân.

Trong khi đó, đại diện Đại học Y Hà Nội đề nghị làm rõ quy định về hợp tác quốc tế, đặc biệt trong việc mời chuyên gia nước ngoài, tiếp nhận tài trợ và thu hút nhân lực chất lượng cao. Thực tế cho thấy vẫn còn nhiều rào cản về pháp lý và tài chính trong hợp tác quốc tế về KH&CN, khiến các trường đại học và tổ chức nghiên cứu khó tiếp cận các nguồn lực toàn cầu.

Vấn đề sở hữu trí tuệ tiếp tục được nhiều đại biểu thảo luận. Đại biểu từ Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng việc bổ sung quy định về sàn giao dịch công nghệ là điểm tiến bộ đột phá, góp phần hình thành thị trường công nghệ minh bạch, kết nối hiệu quả giữa nghiên cứu và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, một rào cản lớn hiện nay là chưa có cơ chế định giá rõ ràng cho tài sản trí tuệ. Điều này gây khó khăn trong việc góp vốn bằng sáng chế, chuyển giao công nghệ, liên kết nghiên cứu. Do đó, nhiều ý kiến kiến nghị cần cụ thể hóa quy trình định giá, bảo đảm quyền lợi cho nhà khoa học, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong khu vực tư nhân.

Đại diện Tập đoàn Masan đề xuất cắt giảm tối đa thủ tục hành chính trong việc đặt hàng, đấu thầu và nghiệm thu nhiệm vụ khoa học và công nghệ, để doanh nghiệp có thể tập trung vào phát triển sản phẩm hơn là quy trình báo cáo.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đánh giá cao nỗ lực tháo gỡ rào cản hành chính, mở rộng không gian sáng tạo và huy động nguồn lực xã hội. Đồng chí đề nghị cần thiết kế các quy định đặc thù cho lĩnh vực KH,CN&ĐMST nhằm tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, bảo đảm chủ động về công nghệ trong bối cảnh toàn cầu hóa và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.