Ngày 28/8, tại Hà Nội, Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp cùng Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), Tổ chức Sáng kiến Tăng trưởng xanh toàn cầu (GGGI) tổng kết hoạt động hợp tác về giải pháp làm mát hiệu quả, thân thiện với khí hậu và chống nắng nóng cực đoan tại khu vực đô thị ở Việt Nam.

Tại cuộc họp, các đại biểu thảo luận về kỹ thuật, thể chế, chính sách và tài chính nhằm lồng ghép giải pháp làm mát bền vững vào quy hoạch đô thị và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, chiến lược tăng trưởng xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu. Ông Lê Ngọc Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, cho biết những nội dung này đang được đề xuất đưa vào Đóng góp do quốc gia tự quyết định giai đoạn 2026-2035 (NDC 3.0).

Đây cũng là cơ hội để các địa phương, đối tác phát triển cùng thảo luận cách mở rộng các mô hình thí điểm thành công, huy động thêm nguồn lực trong nước và quốc tế, hướng tới những sáng kiến mang tính hệ thống và bền vững hơn

NHỮNG THÁCH THỨC ĐÒI HỎI YÊU CẦU CHUYỂN ĐỔI SANG GIẢI PHÁP LÀM MÁT BỀN VỮNG

Biến đổi khí hậu đang làm băng tan nhanh hơn, mực nước biển dâng, thời tiết cực đoan gia tăng, đặc biệt là các đợt nắng nóng.

Tại Việt Nam, theo Cục Biến đổi khí hậu, tình hình nắng nóng ngày càng gay gắt. Trong tháng 4/2024, đã có gần 2/3 số trạm khí tượng trên toàn quốc (110/186) ghi nhận mức nhiệt cao kỷ lục. Ngày 4/8/2025, nhiệt độ đo được tại Hà Nội đã ở mức 40,3°C – cao nhất từ trước đến nay. Nắng nóng cực đoan không chỉ ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng, mà còn tạo áp lực lên hệ thống điện, hạ tầng, nhất là tại các đô thị và khu dân cư đông đúc.

“Những thách thức đó đòi hỏi phải chuyển đổi mạnh mẽ sang giải pháp làm mát bền vững, kết hợp hài hòa giữa giải pháp làm mát thụ động (quy hoạch, kiến trúc, cây xanh, mặt nước, thông gió tự nhiên) và giải pháp chủ động (sử dụng các thiết bị hiệu suất cao, quản lý thông minh, môi chất lạnh thân thiện khí hậu)”, ông Tuấn nêu rõ.

Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ cùng cộng đồng quốc tế với việc tham gia “Cam kết Làm mát toàn cầu” năm 2023, hướng tới giảm phát thải từ hoạt động làm mát ít nhất 68% vào năm 2050 so với năm cơ sở 2022.

Năm 2024, Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn và khí nhà kính được kiểm soát (Quyết định 496/QĐ-TTg). “Đặc biệt, năm 2025, lần đầu tiên khái niệm “làm mát bền vững” được thể chế hóa tại Nghị định 119/2025/NĐ-CP, tạo cơ sở cho các chính sách bền vững, dài hạn”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Cùng với nỗ lực trong nước, hợp tác quốc tế đã mang lại nhiều kết quả thực chất trong lĩnh vực làm mát. Cục Biến đổi khí hậu đã phối hợp cùng UNEP, GGGI và các đối tác triển khai các hoạt động hợp tác thí điểm làm mát bền vững tại một số đô thị như Cần Thơ, Đà Nẵng, Quảng Trị. Nhiều kế hoạch hành động làm mát đô thị (UCAP) được xây dựng; các phân tích chính sách và kỹ thuật đã được đưa ra cùng với các khuyến nghị quan trọng, làm cơ sở cho việc nhân rộng trên toàn quốc.

Đặc biệt, trong khuôn khổ hợp tác, các địa phương thí điểm đã xác định danh mục dự án ưu tiên và tiến hành đánh giá khả thi cho một số dự án tiềm năng phù hợp với mục tiêu chương trình. Cụ thể như dự án Trung tâm Công nghệ thông tin tập trung, Tp.Cần Thơ; Dự án Khu dân cư Phú Bình, Tp.Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam (nay là Phường Quảng Phú, Tp.Đà Nẵng).

Ông Tuấn cho rằng “đây là hai dự án tiêu biểu được đánh giá có tiềm năng và có tính khả thi để triển khai làm mát bền vững”. “Những kết quả bước đầu này đã mang lại giá trị khoa học và thực tiễn, đồng thời mở ra cơ hội huy động thêm đầu tư và tài chính xanh để triển khai các giải pháp làm mát bền vững trong tương lai”.

MỤC TIÊU KÉP TRONG CÁC HÀNH ĐỘNG GIẢI PHÁP LÀM MÁT BỀN VỮNG

Theo ông Manjeet Singh, Cố vấn kỹ thuật Liên minh tăng cường hiệu quả làm mát, nếu không có biện pháp giảm nhẹ, phát thải từ làm mát có thể chiếm tới 10% vào năm 2050 (theo kịch bản BAU).

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nhiệt độ gia tăng, nắng nóng khắc nghiệt tăng cường độ, tác động lớn đến các đô thị, vấn đề làm mát toàn cầu đóng vai trò quan trọng, góp phần giảm phát thải khí nhà kính.

Ông Benjamin Hickman, Quản lý chương trình cấp cao, Liên minh tăng cường hiệu quả làm mát của UNEP nhấn mạnh: ở Việt Nam, hệ thống làm mát đã trở thành nhu cầu thiết yếu cho các hộ gia đình, gắn liền với sức khỏe cộng đồng và năng suất lao động.

Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo vòng luẩn quẩn hiện nay: dùng thiết bị làm mát thông thường kém hiệu quả sẽ làm căng thẳng thêm hệ thống điện, tiêu tốn nhiều điện, làm tăng phát thải, thậm chí khiến đô thị nóng hơn, dẫn đến gia tăng biến đổi khí hậu.

Việt Nam đã có những hành động mạnh mẽ khi coi việc làm mát là ưu tiên trong thích ứng và giảm nhẹ biến đổi khí hậu. Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên đã đưa lĩnh vực làm mát trong NDC năm 2022 và chiến lược để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050; đồng thời tham giam hợp tác, cam kết làm mát toàn cầu tại Hội nghị COP 28.

“Làm mát bền vững không chỉ cần thiết cho sức khỏe và khí hậu mà còn tạo cơ hội kinh tế. Theo các báo cáo của UNEP và IFC, thị trường làm mát ở các nền kinh tế đang phát triển được định giá khoảng 300 tỷ USD và dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2050”, ông Benjamin Hickman nói.

Khi có nguồn tài chính hỗ trợ tài chính có thể giúp giảm gánh năng, áp lực với hệ thống điện. Chương trình môi trường Liên hợp quốc tham gia cùng các chương trình, quỹ tài chính khí hậu hướng tới mục tiêu tạo các nguồn tài chính khí hậu hỗ trợ các quốc gia như Việt Nam, triển khai giải pháp làm mát bền vững cho các đô thị như Cần Thơ.

Chia sẻ vấn đề này, bà Maria Cecilia Pana, Phó trưởng đại diện quốc gia tại Việt Nam, Viện Tăng trưởng Xanh toàn cầu (GGGI) đánh giá cao vai trò chủ động của Cục Biến đổi khí hậu trong thúc đẩy làm mát bền vững ở Việt Nam và lồng ghép nội dung này vào các chính sách quốc gia để biến một dự án thí điểm thành sự thay đổi lâu dài, bền vững trên toàn quốc.

Theo Viện Tăng trưởng Xanh toàn cầu, Việt Nam với nền kinh tế phát triển năng động và có tốc độ đô thị hóa nhanh chóng. Tuy nhiên, điều này cũng đi kèm với các thách thức phức tạp, đòi hỏi có giải pháp cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Đây cũng là vấn đề trọng tâm được đặt ra trong chiến lược phát triển bền vững của Việt Nam.

Do đó, hoạt động hợp tác về giải pháp làm mát hiệu quả, thân thiện với khí hậu và chống nắng nóng cực đoan tại khu vực đô thị ở Việt Nam nhằm góp phần giải quyết một khía cạnh quan trọng của mục tiêu cân bằng này.

 GGGI tại Việt Nam cho rằng nhu cầu làm mát ngày càng gia tăng tại các thành phố đang phát triển. Làm mát bền vững không chỉ là vấn đề nhu cầu đời sống mà còn liên quan đến an ninh năng lượng, sức khỏe cộng đồng và giảm nhẹ biến đổi khí hậu.

“GGGI coi tăng trưởng xanh là con đường dẫn đến tương lai bền vững, chống chịu với khí hậu và phát triển thịnh vượng hơn”, bà Maria Cecilia Pana nói. “Chúng tôi coi vai trò của mình như chất xúc tác, kết nối chính sách, quy hoạch, lập kế hoạch, tài chính, để biến các mục tiêu khí hậu thành chiến lược hành động cụ thể, khả thi, có thể nhân rộng”.

Trong thời gian qua, hoạt động hợp tác đã đạt nhiều kết quả trong phát triển kế hoạch làm mát đô thị, hợp tác với các thành phố thí điểm để xây dựng các kế hoạch hành động, cách tiếp cận mới trong phát triển đô thị, tích hợp giải pháp dựa vào thiên nhiên, thiết kế giải pháp làm mát thụ động vào cấu trúc đô thị. Với mục tiêu tiếp cận mang tính hệ thống sẽ giúp giảm nhiệt ở quy mô đô thị, giảm thiểu nhu cầu làm mát trong các tòa nhà.

Bằng cách giảm tiêu thụ năng lượng cho làm mát, chương trình đóng góp trực tiếp vào các mục tiêu giảm phát thải của Việt Nam được nêu trong NDC, đồng thời góp phần đẩy nhanh thực hiện mục tiêu NetZero.

Theo bà Maria Cecilia Pana, Việt Nam là một quốc gia đang phát triển, việc huy động nguồn lực trong nước và quốc tế để triển khai thực hiện các mục tiêu, chiến lược này là rất quan trọng để có thể nhân rộng các mô hình, giải pháp. Thông qua hoạt động hợp tác này đã xác định cụ thể các kênh đầu tư để khai thác nguồn tài chính tư nhân tham gia.

Đại diện GGGI cũng nhấn mạnh, thành công của dự án không phải là điểm kết thúc mà là nền tảng cho giai đoạn tiếp theo. Những kết quả và phát hiện từ các đô thị thí điểm đóng vai trò như một bản thiết kế, cung cấp dữ liệu và bằng chứng cần thiết để triển khai kế hoạch làm mát trên cả nước. Đồng thời việc tăng cường hợp tác để huy động nguồn lực tài chính, thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân, xây dựng môi trường chính sách có thể hỗ trợ quá trình chuyển đổi làm mát bền vững, xanh trên toàn quốc.