Thông tin tại buổi họp báo thông tin về kết quả công tác trọng tâm năm 2023 ngày 12/1 tại Hà Nội, lãnh đạo Kho bạc Nhà nước cho biết trong năm 2023, Kho bạc Nhà nước đã huy động được 298.476 tỷ đồng trái phiếu chính phủ, đạt 98% kế hoạch điều chỉnh của Bộ Tài chính giao cho Kho bạc Nhà nước (305.000 tỷ đồng) và tăng 39% so với cùng kỳ.

ĐỈNH ĐIỂM TRẢ NỢ CÔNG

Cũng theo lãnh đạo Kho bạc Nhà nước, năm 2023, kỳ hạn phát hành trái phiếu chính phủ bình quân là 12,58 năm, đảm bảo mục tiêu kỳ hạn phát hành bình quân 9 - 11 năm do Quốc hội đề ra, kỳ hạn còn lại bình quân danh mục trái phiếu chính phủ là 9,05 năm. 

Toàn bộ trái phiếu chính phủ được đấu thầu phát hành tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội. Kỳ hạn phát hành đa dạng, tập trung từ 5 năm trở lên để tiếp tục cơ cấu lại danh mục trái phiếu chính phủ theo hướng kéo dài kỳ hạn, giảm áp lực trả nợ ngắn hạn và chi phí vay vốn, góp phần cơ cấu lại nợ công an toàn, bền vững

Còn lãi suất phát hành trái phiếu chính phủ bình quân năm 2023 là 3,21%/năm, giảm đáng kể khi mặt bằng lãi suất "neo" khá cao so với cùng kỳ và đầu năm (3,97%/năm).

Cũng theo Kho bạc Nhà nước, tổng khối lượng thanh toán gốc, lãi trái phiếu chính phủ năm 2023 là 184.588 tỷ đồng, trong đó, gốc là 100.966 tỷ đồng; lãi là 83.622 tỷ đồng.

Dư nợ trái phiếu Chính phủ niêm yết trên thị trường tính theo thời điểm cuối năm 2023 là 1.798.875,4 tỷ đồng; cuối năm 2022 là 1.543.015,5 tỷ đồng.

Nhớ lại thời điểm cuối năm 2022, Ngân hàng Nhà nước tăng lãi suất điều hành thêm 1%/năm trong bối cảnh lãi suất toàn cầu tăng chóng mặt trong chu kỳ thắt chặt chính sách tiền tệ toàn cầu. Có những thời điểm, lãi suất trái phiếu chính phủ tăng nóng, lãi suất phát hành trái phiếu chính phủ 10 năm đẩy lên mức 4,65%/năm, kỳ hạn 15 năm là 4,8%/năm. Vì vậy, mặt bằng lãi suất trái phiếu chính phủ cuối năm 2022 tăng cao hơn so với đầu năm tuỳ từng kỳ hạn (2,3-4,1%), khiến khối lượng giao dịch giảm sâu 32,5% so với cùng kỳ. Tính chung năm 2022, lãi suất phát hành trung bình tất cả các kỳ hạn là 3,48%/năm.

Đến năm 2023 và 2024, trong bối cảnh lợi suất trái phiếu chính phủ Việt Nam liên tục giảm, không ít quan điểm cho rằng Kho bạc Nhà nước cần đẩy mạnh huy động vốn giai đoạn này để "đảo nợ" nhằm thanh toán nợ cũ đang chịu ở mức lãi suất cao, từ đó, giúp Chính phủ có thể huy động vốn với chi phí rẻ hơn và tạo điều kiện tái cấu trúc lại kỳ hạn trái phiếu theo hướng tối ưu hơn.

Về vấn đề này, thông tin tại buổi họp báo, ông Lưu Hoàng, Cục trưởng Cục Quản lý ngân quỹ Kho bạc Nhà nước, cho biết năm 2024, dự kiến khối lượng phát hành trái phiếu chính phủ tương đối lớn theo kế hoạch Quốc hội phê duyệt nên tập trung phát hành để cân đối ngân sách và trả nợ gốc trước đây. "Thời điểm vay để đảo nợ, Kho bạc Nhà nước sẽ tìm thời điểm phù hợp sao cho đảm bảo cân đối ngân sách và tình hình huy động vốn trên thị trường", ông Hoàng nêu rõ.

Bổ sung thêm, Phó Tổng Giám đốc Kho bạc Nhà nước Trần Thị Huệ nêu rõ chức năng, nhiệm vụ của Kho bạc Nhà nước là tổ chức phương án huy động vốn và tái cơ cấu nợ theo phương án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt về giá trị vay và trả nợ trong năm và thực hiện theo dự toán ngân sách nhà nước đã được Quốc hội thông qua; đảm bảo kế hoạch vay và trả nợ hàng năm được Chính phủ phê duyệt, trong đó nêu rất rõ chi tiết tổng mức vay, tổng mức trả nợ và các phương án để tái cơ cấu nợ, trong đó có nghiệp vụ đảo nợ, huy động mới và trả bớt nợ cũ sắp đến hạn.

Theo bà Huệ, trong năm 2023, kế hoạch vay và trả nợ của Chính phủ chưa đề cập đến phương án vay để đảo nợ và phương án năm 2024 đến nay vẫn chưa được thông qua.

"Những năm 2023, 2024 là giai đoạn đỉnh điểm trả nợ của Chính phủ, tức khoản nợ vay trước đây đến hạn rất lớn. Trong bối cảnh ngân sách còn bội chi, toàn bộ khoản nợ vay đến hạn phải trả nên nhiệm vụ này rất nặng nề. Mức vay để trả nợ đến hạn của ngân sách trung ương năm vừa qua khoảng 600.000 đồng nên việc vay thêm để đảo nợ thực sự không khả thi. Đó là nguyên nhân tại sao năm 2023, Kho bạc Nhà nước chưa tiến hành đảo nợ dù lãi suất rất thấp".

Như vậy, trong bối cảnh tình hình kinh tế thế giới có nhiều biến động, tốc độ giải ngân vốn đầu tư công trong nước còn chậm, tồn ngân quỹ nhà nước ở mức cao, năm 2023, Kho bạc Nhà nước chủ động tham mưu với Bộ Tài chính các giải pháp để triển khai công tác huy động vốn đáp ứng nhu cầu vốn của ngân sách nhà nước với chi phí hợp lý, duy trì thị trường trái phiếu hoạt động thường xuyên, ổn định.

Qua việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên, công tác huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu chính phủ đảm bảo huy động đáp ứng nhu cầu vốn của ngân sách nhà nước với chi phí hợp lý. Đồng thời, góp phần quản lý nợ công an toàn, bền vững và hỗ trợ Ngân hàng Nhà nước điều hành chính sách tiền tệ, kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô.

SẮP PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ RIÊNG LẺ

Cũng tại buổi họp báo, Cục trưởng Cục Quản lý ngân quỹ Kho bạc Nhà nước thông tin về quy định mới trong phát hành riêng lẻ trái phiếu chính phủ tại Nghị định số 83/2023/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 95/2018/NĐ-CP ngày 30/6/2018 về phát hành, đăng ký, lưu ký, niêm yết và giao dịch công cụ nợ của Chính phủ trên thị trường chứng khoán (Nghị định số 83) sắp có hiệu lực từ ngày 15/1/2024.

Điều 17 Nghị định số 83 nêu rõ phát hành riêng lẻ là phương thức bán trực tiếp trái phiếu Chính phủ cho từng đối tượng mua hoặc lựa chọn ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài làm đại lý phân phối và thanh toán trái phiếu Chính phủ (đại lý phân phối) cho đối tượng mua.

Theo ông Lưu Hoàng, hình thức phát hành trái phiếu riêng lẻ đã từng thực hiện trước đây, không phải mới có. Tuy nhiên, trước đây phát hành riêng lẻ qua kho bạc địa phương, còn Nghị định số 83 có điểm mới là phát hành trái phiếu riêng lẻ qua ngân hàng thương mại.

Khi triển khai, Kho bạc Nhà nước xây dựng phương án phát hành trái phiếu Chính phủ theo phương thức riêng lẻ báo cáo Bộ Tài chính chấp thuận. "Trong giai đoạn trước mắt vẫn tập trung thực hiện theo phương thức đấu thầu qua chỗ Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội để đảm bảo tính cạnh tranh, công khai, minh bạch, tiết giảm chi phí vay cho ngân sách nhà nước", ông Hoàng nhấn mạnh.

Chia sẻ thêm về phương thức huy động vốn mới cho ngân sách nhà nước, Phó Tổng Giám đốc Kho bạc Nhà nước Trần Thị Huệ, cho biết nghị định  mở thêm kênh huy động vốn để đáp ứng nhu cầu chi đầu tư phát triển cũng như trả nợ gốc.

"Đối với phương thức bán lẻ, thực ra hệ thống Kho bạc Nhà nước từng thực hiện trong lịch sử từ những năm 1990, 1991. Tuy nhiên, chúng tôi thấy rằng chi phí của việc bán lẻ lớn nên từ năm 2009 gần như không thực hiện nữa và chuyển sang phương thức đấu thầu nhanh hơn, đạt hiệu quả tốt hơn về chi phí", bà Huệ thông tin.

Sở dĩ Kho bạc Nhà nước tiếp tục phát hành trái phiếu chính phủ riêng lẻ, theo lãnh đạo Kho bạc Nhà nước, kênh huy động vốn này sẽ triển khai thực hiện trong những trường hợp khẩn cấp, cấp bách cần đến huy động nguồn lực toàn dân thông qua bán lẻ trực tiếp đến các đối tượng, cá nhân.

"Chẳng hạn, trong thời gian dịch Covid vừa qua khi cần huy động các nguồn lực cho chiến dịch phục hồi kinh tế. Tuy nhiên, sau đó các phương thức huy động khác đủ đảm bảo cho chương trình phục hồi kinh tế nên phương thức bán lẻ chưa triển khai. Đó là mục đích Chính phủ ban hành quy định và bổ sung thêm về phương thức bán lẻ", bà Huệ nêu rõ.