Ngày 22/8/2025, tại Hà Nội, các đơn vị cung cấp dịch vụ hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền, ngân hàng, kế toán tổ chức hội thảo nhằm hỗ trợ hộ kinh doanh khoán chuyển đổi sang kê khai thuế theo doanh thu thực tế. 

THUẾ  SUẤT KHÔNG ĐỔI, CHỈ THAY ĐỔI CÁCH QUẢN LÝ

Hội thảo có sự tham gia của các chuyên gia thuế, giải pháp phần mềm KiotViet, đại diện Vietcombank Chi nhánh Sở giao dịch cùng nhiều hộ kinh doanh ở Hà Nội ở các lĩnh vực như: tạp hóa, sản xuất kinh doanh, vật tư xây dựng... 

Theo đó, từ 1/6/2025, khoảng 37.000 hộ kinh doanh nộp thuế theo hình thức khoán, có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên chính thức chuyển đổi từ khoán thuế sang kê khai thuế.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy quá trình chuyển đổi còn gặp nhiều rào cản, đặc biệt là tâm lý e ngại, thiếu kiến thức pháp luật thuế khi thay đổi phương pháp vốn đã quen thuộc trong nhiều năm qua.

Tại buổi hội thảo, ông Nguyễn Biên Cương, Tổng giám đốc Công ty TNHH Đam mê Kế toán Việt, cho biết hầu hết hộ kinh doanh chỉ chú ý đến số tiền thuế phải nộp mỗi năm mà chưa nắm rõ cơ quan thuế căn cứ vào doanh thu và tỷ lệ nào để tính ra con số đó. Vì vậy, khi số tiền thuế tăng lên, nhiều người lầm tưởng rằng chính sách đã thay đổi theo hướng bất lợi, trong khi thực tế không phải vậy.

Ông Cương nhấn mạnh chính sách thuế đối với hộ kinh doanh không hề thay đổi trong nhiều năm qua. Nguyên tắc chung là cá nhân và hộ kinh doanh phải kê khai và nộp thuế theo đúng doanh thu thực tế phát sinh. Tùy theo lĩnh vực hoạt động, Nhà nước quy định các mức tỷ lệ khoán khác nhau. Đối với hoạt động trong lĩnh vực thương mại, bán buôn, bán lẻ áp dụng tỷ lệ 1,5% trên doanh thu; trong đó 1% là thuế giá trị gia tăng (VAT) và 0,5% là thuế thu nhập cá nhân. Riêng đối với ngành ăn uống, tổng mức thuế phải chịu là 4,5% bao gồm: 3% thuế giá trị gia tăng (VAT) và 1,5% thuế thu nhập cá nhân.

Điểm khác biệt duy nhất so với trước đây chỉ nằm ở phương thức kê khai. Trước đây, hộ kinh doanh được tự ước lượng doanh thu để kê khai, do đó phổ biến tình trạng một số hộ có doanh thu hàng chục tỷ đồng nhưng chỉ khai 1–2 tỷ đồng. Từ khi quy định về hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền được áp dụng, điều này đã đặt ra yêu cầu phải kê khai đúng doanh thu thực tế do mọi giao dịch bán hàng đều phải xuất hóa đơn. Như vậy, đồng nghĩa doanh thu thực tế của hộ kinh doanh được phản ánh chính xác hơn, không còn phụ thuộc vào “ước lượng” chủ quan.

Chính sự thay đổi từ kê khai “ước lượng” sang kê khai “thực” đã làm cho số thuế nhiều hộ phải nộp tăng lên đáng kể. Do đó, cần khẳng định nguyên nhân không phải do thuế suất bị nâng cao mà bởi doanh thu thực đã được ghi nhận đầy đủ hơn, Ông Cương cho biết.

HỘ KINH DOANH ĐỐI DIỆN RỦI RO NẾU KHÔNG THAY ĐỔI TƯ DUY VỀ THUẾ

Theo ông Cương, khi phương thức quản lý thay đổi, nếu hộ kinh doanh không thích ứng kịp sẽ dễ đối diện với nhiều rủi ro. Trong thực tiễn, hộ kinh doanh có thể gặp phải nhiều rủi ro liên quan đến thuế nếu không tuân thủ đúng quy định.

Thứ nhất, rủi ro về doanh thu ghi nhận thấp hơn so với thực tế. Trước đây, cơ chế quản lý còn lỏng lẻo, không hiếm trường hợp doanh thu hàng chục tỷ đồng nhưng chỉ khai dưới 1 tỷ đồng. Nếu bị phát hiện, họ không chỉ phải truy thu và chịu phạt, mà thậm chí có thể đối diện rủi ro pháp lý nếu bị coi là trốn thuế.

Thứ hai, quản lý hóa đơn là vấn đề nổi cộm. Thói quen không lấy hóa đơn khi mua hàng khiến khó xác minh được chi phí, trong khi việc bán hàng không xuất hóa đơn hoặc xuất hóa đơn sai quy định vẫn là thói quen của nhiều hộ kinh doanh.

Với quy định mới, mỗi giao dịch đều phải xuất hóa đơn đúng thời điểm, bán hàng ngày nào xuất ngày đó. Đây là lý do cơ quan thuế đẩy mạnh áp dụng hóa đơn điện tử để tăng tính minh bạch.

Thứ ba, dòng tiền là cũng yếu tố dễ gây nghi ngờ. Theo ông Cương, việc để doanh thu đi vòng qua nhiều tài khoản không chỉ gây khó kiểm soát mà còn làm tăng nghi ngờ từ phía cơ quan quản lý. Trong khi đó, nếu tập trung vào một tài khoản duy nhất, chỉ cần sao kê ngân hàng đã có thể xác định doanh thu.

Thứ tư, rủi ro áp dụng sai tỷ lệ thuế. Về nguyên tắc, cơ quan thuế không thể kiểm soát chi tiết mọi trường hợp, mà người nộp thuế phải tự kê khai và chịu trách nhiệm. Thực tế có không ít trường hợp hộ kinh doanh bị xác định sai tỷ lệ tính thuế, nhưng phải sau vài năm cơ quan thuế mới phát hiện ra.

Khi đó, khoản truy thu và tiền phạt khiến họ rơi vào cảnh “tiến thoái lưỡng nan”: nộp lại thì số tiền quá lớn, không nộp thì rủi ro càng nặng. ông Cương cho biết.

Theo chuyên gia, giải pháp duy nhất để tránh những rủi ro trên thì hộ kinh doanh cần thay đổi tư duy, hướng đến sự minh bạch trong kinh doanh.

Ngay từ khâu mua hàng, hộ kinh doanh cần lấy đầy đủ hóa đơn đầu vào để bảo đảm tính hợp pháp, đồng thời nên thanh toán qua ngân hàng thay vì tiền mặt để thuận tiện cho việc đối chiếu. Ngoài ra, giá trên hóa đơn cũng phải khớp với giá thực tế, nếu không, chênh lệch lớn giữa đầu vào – đầu ra sẽ khiến tỷ suất lợi nhuận bất thường, tạo cơ sở để cơ quan thuế phải đặt nghi vấn về tính hợp lệ của hóa đơn, Tổng giám đốc Đam mê kế toán nhấn mạnh.

Tương tự, khi bán hàng, hộ kinh doanh phải xuất đầy đủ hóa đơn đầu ra, tránh tình trạng chỉ xuất cho một số ít. Đồng thời, việc thu chi nên tập trung vào tài khoản riêng của hộ kinh doanh để dễ dàng kiểm soát và đối chiếu.

Quan trọng hơn cả là tính trung thực trong kê khai thuế. Tâm lý “doanh thu 10 tỷ đồng chỉ khai 1 tỷ đồng” vốn tồn tại nhiều năm nay đã dần xoá bỏ trong bối cảnh quản lý ngày càng chặt chẽ. Nếu vẫn khai thấp, hộ kinh doanh không chỉ bị truy thu và phạt hành chính mà còn có thể bị xem xét trách nhiệm pháp lý khi hành vi bị xác định là gian lận.

Một yếu tố quan trọng khác là sự minh bạch trong dòng tiền. Từ việc theo dõi dòng tiền, cơ quan thuế có thể nhận diện những dấu hiệu bất thường và phân biệt sai sót vô tình với hành vi cố ý trốn thuế. Trong trường hợp thứ hai, chế tài sẽ rất nghiêm khắc, ông Cương nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Biên Cương, trong các vụ trốn thuế, nếu bị phát hiện, người vi phạm không chỉ phải nộp lại khoản thuế thiếu, chịu tiền phạt chậm nộp, mà còn bị xử phạt gấp 1–3 lần số thuế đã bị trốn tránh.

Nghiêm trọng hơn, nếu hành vi này lặp lại nhiều lần, hồ sơ có thể bị chuyển sang công an để xử lý hình sự chứ không chỉ dừng ở mức xử phạt hành chính. Đáng chú ý, cơ quan thuế có quyền truy thu trong vòng 10 năm, nghĩa là hành vi trốn thuế có thể "qua mắt" được vài năm đầu nhưng các năm sau không gì đảm được hành vi này vẫn diễn ra suôn sẻ, Tổng giám đốc Đam mê Kế toán Việt cảnh báo.