Dữ liệu mới nhất từ Công ty Nghiên cứu thị trường chip Cinno cho biết, tổng vốn đầu tư vào ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc đạt 455 tỷ Nhân dân tệ (khoảng 63,3 tỷ USD) trong nửa đầu năm, giảm gần 10% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tuy nhiên, mức đầu tư vào các thiết bị bán dẫn lại tăng vọt hơn 53% so với cùng kỳ năm ngoái, cho thấy nỗ lực của quốc gia này trong việc thiết lập một chuỗi cung ứng tự chủ.

Trong đó, hơn một nửa vốn đầu tư cho ngành bán dẫn được đổ vào sản xuất tấm wafer – đĩa silicon mỏng, được tinh chế cao, là nền tảng cho việc sản xuất chip, cung cấp một bề mặt phẳng, sạch để xây dựng các mạch điện tử phức tạp.

Nhóm nghiên cứu của Cinno đánh giá, ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc đang bước vào giai đoạn tập trung cho “quá trình tinh xảo”.

Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng và các chính sách thương mại hạn chế hơn ở một số thị trường, sự tăng trưởng của ngành chip tại Trung Quốc được đánh giá sẽ phụ thuộc vào ba yếu tố chính: những đột phá về đổi mới, các chính sách công nghiệp hiệu quả và sự hợp tác quốc tế.

Không chỉ có ngành chip, các công ty Trung Quốc cũng đang đẩy nhanh quá trình thanh lọc linh kiện nước ngoài ra khỏi chuỗi cung ứng.

Trong những tuần đầu kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế quan mạnh tay lên Trung Quốc, thông tin từ Financial Times cho biết, hơn 20 công ty niêm yết tại Thượng Hải và Thâm Quyến cho biết họ đang tăng cường nỗ lực tìm nguồn cung ứng đầu vào trong nước để thay thế các sản phẩm nước ngoài.

Những công ty này, hoạt động trong lĩnh vực bán dẫn, hóa chất và thiết bị y tế, cũng kỳ vọng sẽ hưởng lợi khi các công ty cùng ngành nội địa hóa hoạt động mua hàng.

Những công ty này, hoạt động trong lĩnh vực bán dẫn, hóa chất và thiết bị y tế, cũng kỳ vọng sẽ hưởng lợi khi các công ty cùng ngành nội địa hóa hoạt động mua hàng.

Thực tế này càng chứng minh tác động tiềm tàng lâu dài của cuộc chiến thương mại khi thúc đẩy việc sắp xếp lại vĩnh viễn chuỗi cung ứng.

TĂNG TỐC VÌ CĂNG THẲNG THƯƠNG MẠI

Bắc Kinh từ lâu đã thúc đẩy việc tự cung tự cấp trong công nghiệp nói chung với các chính sách được gọi là “Sản xuất tại Trung Quốc 2025” và chiến lược “lưu thông kép” được Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đưa ra – nhằm tăng cường kinh tế nội địa trong khi vẫn duy trì các mối quan hệ thương mại toàn cầu có chọn lọc.

Bà Camille Boullenois, nhà phân tích tại Rhodium Group và là tác giả của một báo cáo hồi tháng 5/2025 về chương trình "Sản xuất tại Trung Quốc 2025", đánh giá, thuế quan sẽ chỉ làm tăng thêm mong muốn về tương lai các công ty Trung Quốc trở nên tự chủ hơn.

"Họ rõ ràng cảm nhận được sự cấp bách", Financial Times dẫn lời bà cho hay. "Điều này sẽ báo hiệu cho họ phải tăng tốc hết mức có thể."

Những người hiểu rõ về giới quan chức của Trung Quốc cho rằng, Bắc Kinh coi xung đột thương mại là sự xác nhận cho các chính sách tự lực cánh sinh. Những nhà cầm quyền của nước này đánh giá những sáng kiến như vậy đã trang bị cho Trung Quốc khả năng chống chọi với làn sóng áp lực mới nhất của Mỹ.

Một nguồn tin cho biết: "Họ tin rằng Trung Quốc giờ đây có thể tồn tại mà không cần bất cứ thứ gì từ Mỹ hay phương Tây và điều đó đã mang lại cho đất nước sức mạnh để chống lại các yêu cầu thương mại của ông Trump".

Estun Automation, một trong những nhà sản xuất robot công nghiệp hàng đầu Trung Quốc, đã tiết lộ trong báo cáo thường niên hồi tháng 4 vừa qua rằng họ đang "nhanh chóng giành được các khách hàng lớn trước đây thuộc về các thương hiệu nước ngoài" cũng như tối ưu hóa chuỗi cung ứng của riêng mình để "tăng cường thay thế nguyên liệu thô trong nước".

Việc tăng cường nội địa hóa giúp "cắt giảm chi phí", một quản lý tại công ty cho biết. "[Không] chỉ là chiến tranh thương mại - toàn bộ nền kinh tế toàn cầu đang bất ổn. Chúng tôi muốn có khả năng và sẵn sàng chuyển đổi [nhà cung cấp]", Estun Automation nhấn mạnh.

Tập đoàn Công nghiệp nhà nước Trung Quốc – Harzone Industry Corp cũng đã nói với các nhà đầu tư hồi tháng 4 rằng, để ứng phó với thuế quan, doanh nghiệp sẽ tăng thị phần của các nhà cung cấp địa phương để thay thế một số ít linh kiện nhập khẩu từ Bắc Mỹ.

Công ty cho biết thêm rằng sẽ phát triển mô hình lưu thông kép tập trung vào xuất khẩu sang Đông Nam Á, châu Phi và Nam Mỹ.

CHÍNH SÁCH MẠNH MẼ VỀ AI

Cuộc đua giành vị thế thống trị trong công nghệ AI hiện đang là tâm điểm trong cuộc cạnh tranh địa chính trị giữa Trung Quốc và Mỹ. AI không chỉ được kỳ vọng sẽ định hình lại cách con người sống và làm việc, mà tiềm năng ứng dụng của nó trong các ứng dụng quân sự còn có thể thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu.

Trong phiên họp nghiên cứu của Bộ Chính trị tháng 4/2025, tập trung vào AI, ông Tập Cận Bình đã kêu gọi huy động toàn quốc để đạt được “tự lực tự cường” trong lĩnh vực công nghệ, bằng cách xây dựng một hệ sinh thái “độc lập và có thể kiểm soát” trên cả phần cứng và phần mềm.

Việc nhấn mạnh chủ quyền AI đánh dấu một bước ngoặt gần đây trong chiến lược và hoạch định chính sách AI của Trung Quốc khi trước đây, các văn bản chính thức vẫn kêu gọi hợp tác quốc tế.

Tuy nhiên, kể từ khi chính phủ Mỹ chính sách hạn chế sự phát triển AI của Trung Quốc, nhiều người ở Trung Quốc đã kêu gọi bảo vệ hệ sinh thái AI khỏi các lệnh trừng phạt, theo báo cáo do Viện Nghiên cứu Trung Quốc Mercator (MERICS) công bố vào tháng 7 vừa qua.

Để tự chủ, Trung Quốc cần phải sản xuất các mô hình AI, các khuôn khổ phần mềm cần thiết để tạo ra các mô hình, và các chip hỗ trợ đào tạo và triển khai chúng – toàn bộ “gói” công nghệ AI.

Ở phía Mỹ, AI và các công nghệ bán dẫn cho phép các ứng dụng tiến bộ được xác định là một trong số các "nhân tố nhân lên" có mục đích chung, và vai trò lãnh đạo của Mỹ là "mệnh lệnh an ninh quốc gia".

Theo đó, Washington đã đưa ra các chính sách nhằm làm chậm sự phát triển AI của Bắc Kinh, chủ yếu thông qua việc kiểm soát xuất khẩu các chất bán dẫn tiên tiến cần thiết để đào tạo các mô hình AI, cũng như phần mềm và thiết bị được sử dụng để sản xuất các con chip đó.

BỆ ĐỠ TỪ NHÀ NƯỚC

Toàn bộ AI đều được xây dựng trên chip – thành phần cần thiết để chạy khối lượng công việc tính toán AI.

Chính phủ Trung Quốc coi sản xuất chip AI là một năng lực cơ bản tụt hậu so với Hoa Kỳ nên ngay từ năm 2014, nước này đã khởi động một quỹ có tên “Big Fund” – “Quỹ Lớn” để tập hợp và kết nối các chương trình về phát triển và sản xuất chip.

Giai đoạn đầu tiên kéo dài đến năm 2019 bao gồm 139 tỷ Nhân dân tệ, đầu tư rộng rãi trên toàn chuỗi cung ứng, trong khi giai đoạn thứ hai với 204 tỷ Nhân dân tệ tập trung cụ thể vào các bước trong chuỗi cung ứng với những điểm yếu của sản xuất Trung Quốc. Tuy nhiên, trên thực tế, cả hai quỹ đều chi phần lớn vào sản xuất đầu cuối.

Giai đoạn thứ ba trị giá 340 tỷ Nhân dân tệ đã được công bố vào năm 2024.

Thực tế cho thấy Big Fund có những kết quả không mấy tích cực như sự sụp đổ của nhà sản xuất chip nổi tiếng Tsinghua Unigroup. Tuy nhiên, không thể phủ định sự hỗ trợ của quỹ này đã giúp nhiều doanh nghiệp lớn mạnh và hiện đang thống trị ngành sản xuất chip của Trung Quốc như Tập đoàn sản xuất bán dẫn quốc tế (SMIC) – xưởng đúc logic tiên tiến nhất hay Tập đoàn công nghệ bộ nhớ Dương Tử (YMTC) – nhà sản xuất chip nhớ hàng đầu. SMIC là công ty Trung Quốc duy nhất hiện nay có thể sản xuất chip 7 nanomet tiên tiến.

Hỗ trợ từ chính quyền trung ương được bổ sung bởi sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, khi nhiều tỉnh, thành phố sử dụng các cách đầu tư riêng để tài trợ cho các công ty bán dẫn.

Huawei đã nổi lên như một nhân tố chính trong việc điều phối sản xuất chip, hợp tác chặt chẽ với SMIC. Ví dụ, bộ phận đầu tư Hubble của Huawei hiện đang đầu tư vào toàn bộ chuỗi cung ứng, và quan trọng hơn, công ty này cùng đầu tư vào nhiều doanh nghiệp khác với Tập đoàn Đầu tư công nghiệp lớn Thâm Quyến, một quỹ đầu tư nhà nước tại Thâm Quyến.