Từ đầu những năm 2010, một loạt các tỷ phú, lãnh đạo công nghệ và thậm chí cả Tổng thống Mỹ liên tục kêu gọi giới trẻ học lập trình, lập luận rằng các kỹ năng công nghệ không chỉ giúp cải thiện triển vọng việc làm cho học sinh mà còn thúc đẩy nền kinh tế.

SINH VIÊN IT TỪNG ĐƯỢC HỨA HẸN MỨC LƯƠNG, KHOẢN THƯỞNG CAO

Các công ty công nghệ hứa hẹn với những sinh viên tốt nghiệp khoa học máy tính mức lương cao cùng vô số lợi ích hấp dẫn.

Ví dụ, vào năm 2012, Brad Smith – một lãnh đạo cấp cao của Microsoft – đã phát biểu khi khởi động chiến dịch của công ty nhằm khuyến khích các trường trung học dạy lập trình: "Thông thường, mức lương khởi điểm của lập trình viên là hơn 100.000 USD", kèm theo khoản thưởng tuyển dụng 15.000 USD và cổ phiếu trị giá 50.000 USD.

Những ưu đãi tài chính này, kết hợp với cơ hội làm việc trên các ứng dụng phổ biến, đã nhanh chóng thúc đẩy sự bùng nổ trong giáo dục khoa học máy tính – lĩnh vực nghiên cứu về lập trình máy tính và các quy trình như thuật toán.

Theo Hiệp hội Nghiên cứu máy tính (Computing Research Association) – một tổ chức phi lợi nhuận, số lượng sinh viên đại học chuyên ngành này đã vượt quá 170.000 người tại Mỹ vào năm ngoái, tăng hơn gấp đôi so với năm 2014. Sự gia tăng này phản ánh sức hút mạnh mẽ từ các lời kêu gọi và cam kết từ giới lãnh đạo công nghệ.

KHOA HỌC MÁY TÍNH VÀ KỸ THUẬT MÁY TÍNH ĐỐI MẶT TỶ LỆ THẤT NGHIỆP CAO NHẤT

Tuy nhiên, sự lan tỏa của các công cụ lập trình dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI), có khả năng tạo ra hàng nghìn dòng mã chỉ trong tích tắc, kết hợp với đợt sa thải lớn tại các công ty như: Amazon, Intel, Meta và Microsoft, đang làm mờ nhạt triển vọng trong lĩnh vực mà các lãnh đạo công nghệ từng quảng bá suốt nhiều năm. Sự thay đổi này đang làm tan vỡ giấc mơ việc làm của nhiều sinh viên mới tốt nghiệp khoa học máy tính, buộc họ phải tìm kiếm công việc khác.

Theo báo cáo từ Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York, trong nhóm tốt nghiệp đại học từ 22 đến 27 tuổi, chuyên ngành khoa học máy tính và kỹ thuật máy tính đang đối mặt với tỷ lệ thất nghiệp cao nhất, lần lượt là 6,1% và 7,5%. Con số này cao gấp đôi so với tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên tốt nghiệp sinh học và lịch sử nghệ thuật, chỉ khoảng 3%.

Các sinh viên đại học và cử nhân mới tốt nghiệp từ các trường công lập đến đại học tư thục cho biết họ đã nộp đơn ứng tuyển hàng trăm, thậm chí hàng nghìn vị trí công nghệ tại các công ty, tổ chức phi lợi nhuận và cơ quan chính phủ, nhưng vẫn chưa tìm được việc làm phù hợp.

Các nhà thúc đẩy giáo dục lập trình nổi bật giờ đây đang chuyển hướng sang AI. Tổng thống Donald Trump, người từng chỉ đạo cấp vốn liên bang cho giáo dục khoa học máy tính ở trường học vào năm 2017, gần đây đã công bố kế hoạch hành động quốc gia về AI, bao gồm việc hướng dẫn thêm học sinh vào các công việc liên quan đến AI. 

Microsoft, một nhà tài trợ lớn cho giáo dục lập trình, mới đây tuyên bố sẽ cung cấp 4 tỷ USD công nghệ và tài trợ cho đào tạo AI dành cho sinh viên và lao động. Tháng trước, Brad Smith cho biết công ty đang đánh giá cách AI thay đổi giáo dục khoa học máy tính.

TÁC ĐỘNG CỦA AI ĐẾN VIỆC LÀM TRONG NGÀNH CÔNG NGHỆ

Để hiểu rõ hơn về sự chuyển biến này, nhiều nghiên cứu đã phân tích tác động của AI đối với thị trường lao động, đặc biệt trong lĩnh vực lập trình và công nghệ. Một nghiên cứu từ MIT Sloan Management Review cho thấy việc áp dụng công cụ AI sinh tạo đã tăng năng suất cho các lập trình viên phần mềm, với những người ít kinh nghiệm hơn đạt lợi ích cao hơn, nhưng đồng thời cũng đặt ra câu hỏi về sự thay thế dần dần các công việc cơ bản. 

Điều này phù hợp với báo cáo từ McKinsey Global Institute, dự đoán AI có thể tạo ra từ 20 đến 50 triệu việc làm mới trước năm 2030, chủ yếu trong các lĩnh vực liên quan đến công nghệ, nhưng đồng thời sẽ tự động hóa nhiều nhiệm vụ lặp lại, dẫn đến sự dịch chuyển lao động.

Tuy nhiên, không phải tất cả đều lạc quan. Một báo cáo từ Brookings Institution khám phá cách AI hỗ trợ phát triển phần mềm có thể ảnh hưởng đến lao động lập trình viên, nhấn mạnh rằng AI có thể làm giảm nhu cầu đối với các kỹ năng cơ bản, buộc lao động phải nâng cao kỹ năng để thích ứng.

Tương tự, Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS) đã tích hợp tác động của AI vào dự báo việc làm, lưu ý rằng AI, đặc biệt là AI sinh tạo, có tiềm năng gây xáo trộn lớn cho thị trường lao động tương lai, bao gồm cả ngành công nghệ.

Một nghiên cứu khác từ Đại học San Diego nhấn mạnh rằng AI đang thay đổi vai trò của lập trình viên, không phải thay thế hoàn toàn mà chuyển hướng họ sang các nhiệm vụ phức tạp hơn như thiết kế hệ thống và giải quyết vấn đề sáng tạo.

Trong khi đó, báo cáo của McKinsey về AI tại nơi làm việc năm 2025 cho thấy hầu hết các công ty đang đầu tư vào AI, nhưng chỉ 1% đạt mức độ trưởng thành, và AI sẽ trao quyền cho con người thay vì thay thế họ, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ.

AI có thể loại bỏ một số công việc lập trình cơ bản nhưng đồng thời tạo ra nhu cầu mới về kỹ năng AI, dữ liệu và tích hợp hệ thống. Để thích ứng, sinh viên và lao động cần chuyển hướng đào tạo, tập trung vào các lĩnh vực như học máy và phát triển AI đạo đức.

Theo trang The New York Times, sự thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn đòi hỏi chính sách hỗ trợ từ chính phủ và doanh nghiệp để giảm thiểu rủi ro thất nghiệp.