Thông tin tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Nông nghiệp và Môi trường về kết quả của ngành trong 8 tháng năm 2025, ông Trần Phương - Phó Cục trưởng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam đã chỉ ra rằng, việc thiếu hụt vật liệu không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ thi công, mà còn tác động đến giá cả thị trường, gây khó khăn cho các nhà thầu và nhà đầu tư.

QUY TRÌNH CẤP PHÉP CÒN PHỨC TẠP

Theo ông Trần Phương, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng khan hiếm vật liệu là do quy trình cấp phép khai thác còn phức tạp, cùng với việc một số mỏ cát sông có quy mô nhỏ, không đủ sức cung cấp cho nhu cầu lớn của các dự án trọng điểm. Thêm vào đó, việc lựa chọn phương thức đấu giá và số vòng đấu giá chưa hợp lý đã khiến nhiều nhà đầu tư không mặn mà với việc khai thác, dẫn đến tình trạng bỏ cọc và không đưa mỏ vào khai thác.

Để có cái nhìn sâu sắc hơn về tình hình hiện tại, ông Trần Phương cho biết nhiều địa phương đang gặp khó khăn trong việc khai thác cát và đá do điều kiện tự nhiên không thuận lợi. Chỉ một số khu vực trên địa bàn có tài nguyên cát tự nhiên, trong khi các địa bàn khác phải vận chuyển từ tỉnh khác đến, làm tăng chi phí. Hơn nữa, cát sỏi lòng sông, suối tại một số tỉnh miền núi chủ yếu có trữ lượng ít, tích tụ theo mùa, dẫn đến tình trạng khan hiếm.

Bên cạnh đó, còn có một số nguyên nhân như vướng về thủ tục về đất đai, thuê bãi tập kết; bị dừng khai thác để đo đạc xác định trữ lượng còn lại và đánh giá nguy cơ sạt lở bờ, bãi sông.

Ngoài ra, phần lớn các dự án xây dựng đường cao tốc, dự án trọng điểm có quy mô lớn, nhu cầu về vật liệu cát, đá là rất lớn. Tuy nhiên, dù được áp dụng cơ chế đặc thù trong khai thác khoáng sản phục vụ dự án, nhưng một số nhà thầu thi công dự án vẫn không chủ động lập hồ sơ đề nghị khai thác theo cơ chế đặc thù mà mua vật liệu tại các mỏ thương mại, dẫn đến thiếu hụt nguồn vật liệu đá, cát.

Ông Trần Phương nhận định: Luật Địa chất và Khoáng sản mới cùng Luật Đất đai năm 2024 và Nghị định số 193/2025/NĐ-CP đã tháo gỡ đáng kể vướng mắc về thủ tục cấp phép. Trình tự, thủ tục cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường đã được đơn giản hóa, phù hợp hơn với thực tiễn. Bên cạnh đó, khu vực khoáng sản phục vụ dự án quan trọng quốc gia, đầu tư công khẩn cấp hoặc chương trình mục tiêu quốc gia tiếp tục được đưa vào diện không phải đấu giá quyền khai thác.

Một điểm mới khác là quy định tăng mức tiền đặt trước đối với khoáng sản nhóm IV, cũng như cát, sỏi lòng sông, lòng hồ, khu vực biển, nhằm hạn chế tình trạng găm hàng, thổi giá. Dù vậy, thực tế cho thấy hệ thống chính sách pháp luật về khoáng sản vẫn cần tiếp tục hoàn thiện để chấm dứt tình trạng khan hiếm, bảo đảm tiến độ các dự án hạ tầng trọng điểm.

HOÀN THIỆN CƠ CHẾ CHÍNH SÁCH VỀ VẬT LIỆU XÂY DỰNG

Để giải quyết tình trạng khan hiếm vật liệu xây dựng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp với các bộ, ngành và địa phương xây dựng dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về các cơ chế, chính sách đặc thù tháo gỡ khó khăn trong triển khai Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024.

Nội dung đề xuất tập trung vào việc đơn giản hóa thủ tục cấp phép, mở rộng đối tượng không phải đấu giá quyền khai thác khoáng sản tại những khu vực cung cấp nguyên liệu cho công trình quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công và các công trình khẩn cấp. Bộ cũng kiến nghị miễn một số thủ tục hành chính trong trường hợp khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh, nhằm bảo đảm cung cấp kịp thời vật liệu cho các dự án cấp bách.

Thông tin rõ hơn, ông Trần Phương cho hay Dự thảo Nghị quyết dự kiến tập trung vào bốn nhóm chính sách lớn đối với khoáng sản nhóm IV.

Thứ nhất: Mở rộng đối tượng không đấu giá quyền khai thác cho các khu vực cung cấp vật liệu xây dựng thông thường phục vụ công trình quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm, đầu tư công, công trình khẩn cấp, dự án PPP.

Thứ hai: Tạo ra cơ chế cấp phép linh hoạt: với dự án lớn, có thể cấp thẳng quyền khai thác cho nhà đầu tư, nhà thầu thi công; với dự án nhỏ, cấp phép cho tổ chức, cá nhân đủ điều kiện để cung cấp vật liệu cho nhiều công trình.

Thứ ba: Tăng công suất khai thác các mỏ vật liệu xây dựng thông thường bằng thủ tục đơn giản, đáp ứng nhanh nhu cầu của các dự án cấp bách.

Thứ tư: Sửa đổi các quy định liên quan như thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường, cấp giấy phép môi trường… nhằm rút ngắn thời gian xử lý.

Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng kiến nghị điều chỉnh kế hoạch sử dụng đất hằng năm để phù hợp thực tế, kịp thời bổ sung nguồn vật liệu cho các công trình trọng điểm.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định việc tháo gỡ tình trạng thiếu hụt vật liệu xây dựng không chỉ mang tính cấp bách mà còn có ý nghĩa quyết định đối với phát triển bền vững hạ tầng quốc gia. Những đề xuất nêu trên, nếu được Chính phủ thông qua, sẽ góp phần bảo đảm nguồn cung vật liệu ổn định, thúc đẩy tiến độ các dự án đầu tư công, tạo động lực phát triển kinh tế đất nước. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương sẽ là chìa khóa để hiện thực hóa chính sách, đồng thời xây dựng môi trường đầu tư thuận lợi, bền vững cho ngành xây dựng trong tương lai.