Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã và đang trở thành động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế nông thôn Việt Nam. Tuy nhiên, để hướng OCOP trở thành phong trào toàn cầu, gắn với bảo tồn di sản, văn hóa truyền thống của từng địa phương, góp phần phát triển kinh tế nông thôn theo hướng bền vững và hội nhập sâu rộng thì việc tích hợp ESG môi trường, xã hội, quản trị) vào Chương trình là rất cần thiết.

Chương trình OCOP, được triển khai từ năm 2018, đã tạo ra bước ngoặt trong phát triển kinh tế nông thôn Việt. Hiện có hàng nghìn sản phẩm từ gạo hữu cơ, bánh đậu xanh, đồ dệt thổ cẩm cho đến chả chìa Hạ Lũng, nước mắm Phú Quốc, Cát Hải... đạt tiêu chuẩn chất lượng cao.

Nhằm phát triển sản phẩm OCOP, Chính phủ đã đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ đầu tư để xây dựng nhiều loại hạ tầng thiết yếu phục vụ từ sản xuất, chế biến đến bảo quản, tiêu thụ sản phẩm. Các chính sách hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP, tập trung vào 2 nhóm.

Nhóm trực tiếp như Quyết định số 490/QĐ-TTg ngày 7/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2018-2020; Quyết định số 1048/QĐ-TTg ngày 21/8/2019 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Bộ tiêu chí đánh giá, phân hạng sản phẩm Chương trình mỗi xã một sản phẩm; và Quyết định số 781/QĐ-TTg ngày 8/6/2020 về sửa đổi bổ sung Quyết định số 1048/ QĐ-TTg...

Nhóm chính sách hỗ trợ: chủ thể tham gia Chương trình OCOP được tiếp cận các chính sách của Nhà nước về phát triển ngành nghề, phát triển nông nghiệp, nông thôn, chính sách hỗ trợ lãi suất tín dụng, khoa học, công nghệ, đào tạo nhân lực... Ngoài ra, các chính sách tập trung vào các hạ tầng điện, công nghệ, hạ tầng thương mại điện tử và các vùng nguyên liệu tập trung và sản xuất an toàn sinh học.

MÔ HÌNH OCOP CÓ KHẢ NĂNG LAN TỎA QUỐC TẾ 

Hạ tầng cho sản phẩm OCOP không chỉ là vật chất (điện, vùng nguyên liệu, thiết bị chế biến, kho bảo quản, hạ tầng thương mại) mà còn bao gồm hệ thống công nghệ dùng chung, liên kết chuỗi sản xuất - tiêu thụ và hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực, công nghệ để nâng cao giá trị và mở rộng thị trường.

Với các nỗ lực đó, bà Beth Bechdol, Phó Tổng giám đốc FAO cho rằng mô hình OCOP của Việt Nam sẽ trở thành một chương trình phát triển nông thôn hiệu quả, có khả năng lan tỏa quốc tế.

Như vậy cón thể nói từ các sản phẩm đến hạ tầng của OCOP đều liên quan chặt chẽ đến ESG. Đây là một bộ ba tiêu chuẩn được sử dụng để đánh giá mức độ phát triển bền vững và tác động của doanh nghiệp đến cộng đồng, đồng thời được các nhà đầu tư sử dụng để sàng lọc các khoản đầu tư tiềm năng. Do đó, để đáp ứng nhu cầu thị trường quốc tế và thu hút đầu tư, việc tích hợp ESG vào Chương trình OCOP không chỉ là cơ hội mà còn là yêu cầu chiến lược cấp thiết.

Đơn cử như các sản phẩm OCOP của Hải Phòng mới (gồm Hải Dương và Hải Phòng), Ninh Bình mới (gồm Ninh Bình, Nam Định và Hà Nam) đang chuyển đổi sang mô hình phát triển sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị, tạo sức cạnh tranh trên thị trường bằng việc sử dụng phân bón hữu cơ, áp dụng công nghệ mới bảo vệ môi trường, giảm thải carbon...

Ngoài ra, các dự án OCOP liên quan đến kinh tế tuần hoàn như tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp để sản xuất phân bón, góp phần bảo vệ môi trường và tạo thêm nguồn thu.

OCOP không chỉ là câu chuyện về sản phẩm mà còn là hành trình nâng cao đời sống nông dân, đặc biệt là phụ nữ và các dân tộc thiểu số. Nhiều dự án OCOP đã tạo việc làm cho hàng nghìn lao động địa phương, đồng thời bảo tồn văn hóa bản địa như ở Ninh Bình. Những câu chuyện này không chỉ tăng sức hút thương hiệu mà còn đáp ứng tiêu chí xã hội của ESG, thu hút các nhà đầu tư quan tâm đến tác động cộng đồng. Các hợp tác xã OCOP đang áp dụng các tiêu chuẩn quản trị minh bạch, như sử dụng công nghệ AI, blockchain để truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

TÍCH HỢP ESG VÀO OCOP SẼ THU HÚT NHIỀU NHÀ ĐẦU TƯ 

Những chính sách hỗ trợ của Chính phủ không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh của các dự án OCOP, tạo điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư từ các quỹ ESG trong và ngoài nước. Theo Precedence Research, quy mô thị trường ESG toàn cầu được định giá ở mức 29,86 nghìn tỷ USD năm 2024 và dự báo sẽ đạt 167,49 nghìn tỷ USD vào năm 2034, với tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm (CAGR) khoảng 18,82% từ năm 2025 đến 2034.

Trong đó, về nhu cầu sản phẩm bền vững, người tiêu dùng toàn cầu, đặc biệt là Gen Z và Millennials, ưu tiên các sản phẩm hữu cơ, thân thiện môi trường, tương tự như các sản phẩm OCOP như gạo hữu cơ hay cà phê hữu cơ.

Các quỹ đầu tư lớn như BlackRock, Vanguard vẫn có xu hướng yêu cầu doanh nghiệp tích hợp ESG vào chiến lược. Và đặc biệt, thị trường carbon toàn cầu và trái phiếu xanh đang mở ra cơ hội cho các dự án OCOP tham gia, đặc biệt là các dự án nông lâm kết hợp.

Xu hướng này đòi hỏi Việt Nam cần phải bắt kịp nhanh chóng. Cam kết Net Zero vào năm 2050 và các chính sách như Kế hoạch phát triển điện lực quốc gia VIII (PDP8) cùng thị trường carbon sắp ra mắt cho thấy Việt Nam đang hội nhập vào xu hướng ESG.

Các sản phẩm OCOP tích hợp ESG của Việt Nam rất có tiềm năng tận dụng các Hiệp định thương mại tự do (EVFTA, CPTPP) để xuất khẩu, đồng thời thu hút vốn từ các quỹ ESG như IFC, ADB hay Mekong Capital.

“So với các quốc gia khác trong khu vực, Việt Nam kết hợp giữa tốc độ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ với cam kết mạnh mẽ về tính bền vững, khiến nơi đây trở thành địa điểm lý tưởng cho các khoản đầu tư vào ESG”, ông Chad Ovel, Tổng Giám đốc Mekong Capital, cho biết.

Các nhà đầu tư nhận thấy rằng sự tích hợp ESG vào OCOP mang lại nhiều lợi ích hấp dẫn cho họ bởi tiềm năng sinh lời cao. Sản phẩm OCOP đạt chuẩn ESG có thể bán với giá cao hơn 15-30% trên thị trường quốc tế.

Hơn nữa, tuân thủ ESG giúp các dự án OCOP đáp ứng được yêu cầu của Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), đồng thời đáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng hiện đại. Đầu tư vào OCOP theo hướng này không chỉ mang lại lợi nhuận mà còn tạo việc làm, bảo vệ môi trường, và thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn.

Vì thế, tích hợp ESG vào OCOP không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là chìa khóa để đưa sản phẩm nông thôn Việt Nam ra thị trường toàn cầu, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về tính bền vững. Đây cũng chính là giải pháp phát triển bền vững cho kinh tế nông thôn Việt Nam những năm tới. 

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 30-2025 phát hành ngày 28/07/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://premium.vneconomy.vn/dat-mua/an-pham/tap-chi-kinh-te-viet-nam-so-28.html