Viết báo về tài chính - tiền tệ: Cảnh giác với chiếc bẫy từ ma trận số liệu
Phan Linh
19/06/2025, 06:00
Để hiểu đầy đủ, thấu đáo về một cơ chế thuộc chính sách tài chính - tiền tệ, người viết thuộc lĩnh vực này phải lần theo dấu vết dữ liệu nhiều năm, đối chiếu thông tin từ nhiều nguồn độc lập, nếu không, rất dễ sa vào nhận định nóng vội, lập luận cảm tính...
Gần 4 năm trước, khi chuyển công tác từ một tờ báo có lịch sử gần 100 năm tới Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, tôi chính thức định hình lại con đường nghề nghiệp của mình. Từ một phóng viên đưa tin nhanh về thị trường, tôi buộc phải học hỏi và rèn luyện để bước vào lĩnh vực viết chuyên sâu về chính sách tài chính, tiền tệ - không chỉ truyền tải thông tin đơn thuần, mà còn phải góp phần giúp công chúng hiểu đúng, hiểu đủ về chính sách, từ đó tạo sự đồng thuận xã hội.
Thời gian đầu, tôi như lạc vào một “mê cung” thông tin, dữ liệu, quan điểm... từ nhiều phía. Bởi lẽ, hiếm có một chính sách nào được xây dựng và ban hành mà có thể lập tức làm hài lòng tất cả các bên chịu tác động, từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp cho đến người dân. Mỗi bên đều có lý lẽ, góc nhìn riêng để bảo vệ đề xuất của mình. Doanh nghiệp, người dân thì cần thêm ưu đãi, muốn nới lỏng các điều kiện kinh doanh, dễ huy động vốn. Cơ quan quản lý thì muốn kiểm soát rủi ro, giữ ổn định dài hạn. Mọi nhận định đều có lý ở một khía cạnh nào đó.
Đó là lúc tôi nhận ra rằng kiến thức chuyên môn, dù quan trọng, vẫn chưa đủ. Những khái niệm như lạm phát lõi, thâm hụt ngân sách, cung tiền... dù có học thuộc lòng cũng chỉ mới chạm được vào vỏ ngoài của nghề viết về chính sách. Điều khó hơn nhiều chính là sự nhạy cảm với dòng chảy cuộc sống, thị trường ẩn sau những con số và các đề xuất chính sách sẽ tác động thực tế đến người dân, lên doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế.
Trong lúc bối rối đó, những đồng nghiệp đi trước, dày dặn kinh nghiệm ở Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy đã giúp tôi bình tĩnh, hướng dẫn tôi hoài nghi đúng lúc, không để mình bị cuốn vào những nhận định cảm tính, rơi vào bẫy ngôn từ hoa mỹ và lập luận một chiều được trình bày rất trơn tru.
Viết về chính sách tài chính, tiền tệ luôn có áp lực riêng. Ví dụ, khi ngân hàng trung ương thay đổi lãi suất, điều chỉnh tỷ giá, khi chính sách tín dụng siết chặt hay nới lỏng, thị trường phản ứng gần như ngay lập tức. Công chúng cần thông tin. Nhà đầu tư chờ phân tích. Doanh nghiệp trông đợi đánh giá tác động.
Chính trong những khoảnh khắc ấy, sự hấp dẫn của việc đưa tin nhanh lại trở thành chiếc bẫy nguy hiểm nếu người viết dễ dãi với quy trình kiểm chứng. Chỉ một đánh giá thiếu căn cứ, một góc nhìn còn phiến diện, dễ tạo ra những kỳ vọng hoặc lo lắng quá mức. Đó là lý do mọi nhận định đưa ra đều cần qua kiểm chứng, đối chiếu với nhiều nguồn thông tin độc lập.
Nhà báo quan sát cách chính sách vận hành khi đi vào thực tế, ghi nhận hiệu ứng dẫn truyền tới các nhóm chịu tác động, đặt câu hỏi về những điểm cần làm rõ để đảm bảo rằng các quyết định chính sách được nhìn nhận từ nhiều góc độ, với dữ liệu đầy đủ hơn.
Ngày 21/6 năm nay đánh dấu cột mốc 100 năm “Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam”. Là những thế hệ làm nghề đi sau, lại hoạt động trong một chuyên ngành hẹp, khô khan và khó như “tài chính - ngân hàng”, chúng tôi vừa tự hào về ngày truyền thống, vừa cảm nhận rõ áp lực lớn lao.
Bởi lẽ, báo chí ngày nay đã được tích hợp đa phương tiện, đặc biệt là sự bùng nổ và thống trị của trí tuệ nhân tạo (AI). Thế hệ trẻ chúng tôi buộc phải tìm kiếm những hướng đi mới, đó là cập nhật phương pháp tác nghiệp hiện đại nhất nhưng vẫn không xa rời những giá trị truyền thống của nghề báo: tỉ mỉ, tiết chế cảm xúc và lập luận phải dựa trên cơ sở số liệu độc lập.
Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 42-2024 phát hành ngày 16/06/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:
Cập nhật thị trường những tháng gần đây cho thấy mặc dù đồng USD đang suy yếu trên thế giới nhưng ở trong nước, tỷ giá cặp USD/VND lại tăng. Các chuyên gia cho rằng chính sách tiền tệ nới lỏng hỗ trợ tăng trưởng cũng như thâm hụt cán cân thanh toán kéo dài là nguyên nhân cơ bản của tình trạng này, kéo theo đó là dư địa của nhà điều hành ngày càng thu hẹp....
Bộ Tư pháp thẩm định Luật Quản lý nợ công (sửa đổi)
Dự thảo luật chỉnh lý 22 điều; có 17 điều được sửa đổi, 5 điều bãi bỏ và 5 điều bổ sung mới, với trọng tâm tăng cường phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục và hoàn thiện cơ chế quản lý nợ...
Rộ tình trạng lừa người dùng ví điện tử
Cơ quan chức năng vừa phát đi cảnh báo về thủ đoạn lừa đảo mới nhắm vào người dùng ví điện tử. Các đối tượng giả danh tổ chức tài chính, dụ dỗ “làm nhiệm vụ nhận thưởng” hay “hỗ trợ giải ngân”, buộc nạn nhân chuyển tiền qua nhiều ví khác nhau. Hệ quả, nạn nhân không chỉ mất tiền mà còn có nguy cơ bị biến thành mắt xích trong các đường dây rửa tiền hoặc lừa đảo dây chuyền.
Chỉ được nhập khẩu vàng nguyên liệu cho 4 mục đích
Theo quy định mới tại Nghị định số 232/2025/NĐ-CP ngày 26/8/2025, vàng nguyên liệu nhập khẩu phải có hàm lượng từ 99,5% trở lên và chỉ được sử dụng cho 4 mục đích. Nhà nước từ bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng...
PVcomBank triển khai chuỗi hoạt động nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh 2/9
Hòa chung với không khí tự hào dịp chào mừng kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025), Ngân hàng TMCP Đại Chúng Việt Nam (PVcomBank) triển khai chương trình “80 năm - Rạng rỡ non sông” với nhiều hoạt động ý nghĩa, góp phần lan tỏa tinh thần yêu nước, khơi gợi niềm tự hào dân tộc trong mỗi người, hướng tới kỷ nguyên vươn mình cùng đất nước.
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Thuế đối ứng của Mỹ có ảnh hướng thế nào đến chứng khoán?
Chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt với mức thuế đối ứng 20% áp dụng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% sau đàm phán),
có tác động đáng kể đến kinh tế Việt Nam do sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu).
Dưới đây là phân tích ngắn gọn về các ảnh hưởng chính: