Nhằm tăng cường kết nối doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam - Nhật Bản và thúc đẩy sản xuất chế tạo trong nước, ngày 3/6/2025, Cục Xúc tiến thương mại (VIETRADE) thuộc Bộ Công Thương, Tổ chức Thúc đẩy Ngoại thương Nhật Bản (JETRO) – Văn phòng đại diện tại Hà Nội phối hợp với Công ty RX Tradex Việt Nam tổ chức họp báo và ký kết thoả thuận hợp tác tổ chức Triển lãm máy móc và công nghệ ngành công nghiệp chế tạo và công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam (VME) lần thứ 17 và Triển lãm Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam- Nhật Bản (SIE) lần thứ 11 tại Hà Nội.

TỶ LỆ CUNG ỨNG CHO DOANH NGHIỆP NHẬT BẢN VẪN Ở MỨC KHIÊM TỐN

Phát biểu tại buổi lễ, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, cho biết tính đến cuối năm 2024, ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam có hơn 6.000 doanh nghiệp đang hoạt động trong các ngành dệt may, sản xuất lắp ráp ô tô, da giày, cơ khí chế tạo và điện tử.

Ngành công nghiệp hỗ trợ đã đóng góp phát triển một số ngành công nghiệp chủ lực của Việt Nam, giúp cho Việt Nam tăng trưởng xuất siêu từ 2 tỷ USD năm 2017 đến hơn 28 tỷ USD trong năm 2024.

Tuy nhiên, hiện ngành công nghiệp hỗ trợ mới chỉ đáp ứng khoảng 10% nhu cầu linh kiện cho thị trường trong nước. “Con số này là một thách thức lớn, đặc biệt khi mỗi năm Việt Nam phải nhập khẩu hàng tỷ USD linh kiện từ nước ngoài để phục vụ sản xuất trong nước”, ông Phú nhận định.

Nhật Bản là một trong những đối tác đầu tư hàng đầu tại Việt Nam trong lĩnh vực công nghiệp chế tạo và công nghệ cao. Cụ thể, trong thập kỷ qua giá trị đầu tư trực tiếp từ Nhật Bản vào Việt Nam vẫn đạt giá trị lớn lên đến 3,5 tỷ USD năm 2024, đứng thứ 5 về giá trị đầu tư.

Ông Haruhiko Ozasa, Trưởng đại diện, Tổ chức Thúc đẩy Ngoại thương Nhật Bản (JETRO), cho biết theo khảo sát mới nhất của JETRO, tính đến thời điểm hiện nay, tỷ lệ nội địa hoá của các doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam (kể cả doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Nhật Bản tại Việt Nam và doanh nghiệp nội địa Việt Nam) chiếm 36,6%, tương đương với Malaysia và Philippines. Vào năm 2024, đồng yên suy yếu góp phần làm tăng tỷ lệ cung ứng từ Nhật Bản (tăng 2,7 điểm so với năm trước), dẫn tới giảm tỷ lệ nội địa hoá tại Việt Nam.

Nếu tách riêng doanh nghiệp Việt Nam, tỷ lệ cung ứng cho các doanh nghiệp Nhật Bản chiếm 15,7% trong số tổng nguồn cung (giảm 1,5 điểm so với năm trước). Theo lãnh đạo JETRO, con số này còn rất nhỏ, thấp và được duy trì ổn định trong suốt 10 năm qua. So với Indonesia, Thái Lan và Malaysia, tỷ lệ này của doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế và chỉ tương đương với Philippines.

Khảo sát cũng cho thấy năm 2024, có tới 56,1% doanh nghiệp Nhật Bản đang hoạt động tại Việt Nam có dự định mở rộng đầu tư trong vòng 1-2 năm tới, một con số vượt xa mức trung bình của ASEAN là 37,7%. Việt Nam xếp sau Ấn Độ, Pakistan, đứng đầu ASEAN.

Hơn nữa, 50,9% trong số các công ty này có ý định tăng cường mua sắm tại Việt Nam, đây là tỷ lệ cao nhất trong số các nước ASEAN. Xét theo từng ngành nghề, các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực như thiết bị điện, điện tử; dệt may; máy móc đều thể hiện nhu cầu mở rộng cung ứng nội địa ở mức cao.

CÁC NHÀ CUNG ỨNG VIỆT NAM CẦN TẠO NĂNG LỰC CẠNH TRANH MỚI

Để tăng tỷ lệ nội địa hoá trong nước, ông Vũ Bá Phú cho rằng sự chủ động của doanh nghiệp là quan trọng nhất bên cạnh chính sách của Chính phủ. Doanh nghiệp cần nắm bắt được xu hướng thị trường quốc tế, chuyển đổi mô hình quản trị, kiểm soát nội bộ theo chuẩn quốc tế.

Đồng thời chủ động nắm bắt xu thế mới trên thế giới như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh… nhằm đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp nước ngoài. Việc ứng dụng các công nghệ mới, tự động hóa trong sản xuất, tối ưu hóa quy trình là yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp cải thiện năng suất, đáp ứng các yêu cầu về chất lượng của thị trường quốc tế.

Theo lãnh đạo JETRO, để doanh nghiệp Nhật Bản tiếp tục mở rộng hoạt động kinh doanh, Việt Nam cần có sự cải thiện hơn về môi trường đầu tư kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi hơn để doanh nghiệp đảm bảo gia tăng lợi nhuận. Và một trong những yếu tố quan trọng để gia tăng lợi nhuận là nâng cao tỷ lệ nội địa hoá.

'Doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư kinh doanh tại Việt Nam với khả năng sản xuất đa dạng, đa chủng loại hàng hoá, nhưng nếu họ vẫn phải nhập các linh kiện, phụ tùng từ nước ngoài và từ Nhật Bản thì chi phí khó cải thiện. Do đó, việc cải thiện mua sắm cung ứng nội địa là một trong những yếu tố quan trọng, then chốt để giảm chi phí cho các doanh nghiệp”, ông Haruhiko Ozasa nhận định.

Vậy doanh nghiệp Việt Nam làm gì để đáp ứng nhu cầu gia tăng cung ứng nội địa của các doanh nghiệp Nhật Bản?. Theo ông Haruhiko Ozasa, phát triển hơn nữa ngành công nghiệp hỗ trợ là vô cùng quan trọng và cần thiết.

“Chúng tôi kỳ vọng vào quá trình chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin của Việt Nam”, ông Haruhiko Ozasa nhấn mạnh; đồng thời cho biết có 2 lĩnh vực Nhật Bản kỳ vọng ở các nhà cung ứng Việt Nam, là công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Mỗi năm Việt Nam đào tạo ra 50 nghìn kỹ sư công nghệ thông tin – con số cao so với thế giới, đây là nguồn lực tiềm năng lớn.

Mặt khác, trong lĩnh vực chế tạo, chuyển đổi số cũng được triển khai tích cực. Chẳng hạn một số doanh nghiệp đã ứng dụng IoT để mọi công đoạn sản xuất đều hiển thị, nhìn thấy được hay sử dụng AI để loại bỏ sản phẩm lỗi, sản phẩm không đạt tiêu chuẩn.

“Việt Nam có thế mạnh về công nghệ thông tin với nguồn nhân lực dồi dào. Việc kết hợp công nghệ thông tin vào trong ngành sản xuất chế tạo sẽ tạo ưu thế mới, sức mạnh mới, năng lực cạnh tranh mới cho các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam”, ông Haruhiko Ozasa tin tưởng.