Theo báo cáo Cơ quan Năng lượng tái tạo Quốc tế (IRENA), tính đến năm 2023, Việt Nam ghi nhận 17 GW công suất điện mặt trời lắp đặt. Việt Nam dẫn đầu các quốc gia ASEAN về công suất lắp đặt điện mặt trời, thậm chí còn gần gấp đôi tổng công suất của các quốc gia trong khu vực ASEAN cộng lại.

DẪN ĐẦU ASEAN VỀ NĂNG LƯỢNG MẶT TRỜI

Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, trong bối cảnh nhu cầu điện của cả nước tiếp tục tăng do tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, dự kiến từ 5 - 7% mỗi năm trong những năm tới.

Bà Elva Wang, Giám đốc khu vực Đông Nam Á, Trina Solar, cho rằng tăng trưởng kinh tế một phần nhờ vào sản xuất đang thúc đẩy nhu cầu năng lượng ở Việt Nam. Tuy nhiên, nhu cầu năng lượng cao kết hợp với thời tiết nắng nóng khắc nghiệt, hạn hán và mực nước thuỷ điện thấp đang gây ra các đợt mất điện, ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt.

Theo Quy hoạch điện 8, Việt Nam đang hướng tới loại bỏ dần sản xuất điện than vào năm 2050 và tăng công suất lắp đặt điện mặt trời lên 34%, tăng từ 23% vào năm 2022. Quy hoạch điện cũng dự báo mức lưu trữ năng lượng sẽ tăng lên 300 MWh vào năm 2030và 26 GWh vào năm 2050.

“Trong năm 2023, tổng công suất sản xuất năng lượng tái tạo của Việt Nam đạt 21,6 GW. Mặc dù Việt Nam hiện đang dẫn đầu Đông Nam Á về công suất lắp đặt điện mặt trời, nhưng tiềm năng vẫn còn rất lớn vì nhiên liệu hóa thạch vẫn chiếm gần một nửa sản lượng điện sản xuất”,  bà Elva Wang cho biết thêm.

Theo số liệu của Cơ quan Năng lượng tái tạo Quốc tế (IRENA), trong năm 2023, năng lượng mặt trời chiếm hơn một phần ba tổng công suất nguồn năng lượng tái tạo lắp đặt tại Việt Nam.

Nhiều “ông lớn” trong ngành năng lượng cũng đã nhắm đến thị trường Việt Nam. Trong đó, các nhà máy sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời được đầu tư xây dựng và phát triển nhằm đáp ứng tiềm năng lẫn nhu cầu sử dụng điện mặt trời ngày càng tăng cao.

Điển hình như First Solar, đây là nhà sản xuất mô-đun năng lượng mặt trời công nghệ màng mỏng nổi tiếng đến từ Mỹ cũng đã đầu tư vào Việt Nam. Tập đoàn đang có 2 nhà máy tại huyện Củ Chi, TP.HCM với tổng số vốn đầu tư 830 triệu USD (theo công bố của First Solar) trong 1,2 tỷ USD vốn cam kết đầu tư. 

Tại Bắc Giang, Tập đoàn JA Solar Investment (Hong Kong) Limitted đang thực hiện đầu tư 3 dự án tại các KCN Quang Châu và KCN Việt Hàn với tổng vốn đầu tư đăng ký là 589 triệu USD; đến tháng 4/2023 đã có 2 dự án đi vào hoạt động ở KCN Quang Châu. 

Bên cạnh đó, Trina Solar - nhà cung cấp giải pháp lưu trữ năng lượng và năng lượng mặt trời thông minh, đang đẩy mạnh hoạt động sản xuất tại nhà máy ở miền Bắc Việt Nam. Tháng 8/2023, doanh nghiệp này đã vận hành nhà máy trị giá 203 triệu USD tại Thái Nguyên.

Một số dự án năng lượng mặt trời quy mô lớn và dự án ở phân khúc thương mại và công nghiệp (C&I) lớn Việt Nam đang sử dụng hệ thống giải pháp năng lượng từ Trina Solar như nhà máy điện mặt trời nổi Đầm Trà Ổ công suất 51MW ở tỉnh Bình Định và nhà máy điện mặt trời trên mặt đất Vĩnh Long công suất 49MW gần mũi phía nam của Việt Nam.

Mới đây, Công ty VinFast và Công ty cổ phần Năng Lượng Xanh ON Energy thuộc Tập đoàn KTG công bố ký kết thỏa thuận hợp tác chiến lược nhằm đẩy mạnh ứng dụng pin lưu trữ năng lượng cho hệ thống điện mặt trời mái nhà tại Việt Nam. Theo thỏa thuận hợp tác, ON Energy sẽ trở thành nhà phân phối chính thức các sản phẩm hệ thống pin lưu trữ năng lượng của VinFast với thương hiệu VinFast Energy.

THỊ TRƯỜNG XE ĐIỆN ĐẦY TIỀM NĂNG

Theo đánh giá của HSBC, các nhà làm xe điện tại Việt Nam đã phần nào thành công trong phát triển xe máy điện. Nhờ đó, thị trường xe máy điện Việt Nam đang lớn nhất ở ASEAN và lớn thứ nhì thế giới, chỉ sau Trung Quốc.

Nhóm nghiên cứu tại HSBC còn cho rằng trong tương lai, thị trường xe điện Việt Nam còn nhiều dư địa để tiếp tục tăng trưởng với ước tính tổng doanh số bán xe máy điện và ô tô điện hàng năm có thể tăng từ dưới một triệu trong năm 2024 lên trên 2,5 triệu vào năm 2036.

Dù vậy, người tiêu dùng Việt Nam chuyển sang xe điện cũng sẽ quen thuộc với xe máy hơn. Trên thực tế, việc xe máy chiếm ưu thế, cả ở mảng chạy điện và nhiên liệu hóa thạch, không chỉ diễn ra ở Việt Nam mà là một hiện tượng phổ biến trên toàn Đông Nam Á.

Tuy nhiên, đến cuối những năm 2030, HSBC kỳ vọng doanh số bán xe máy điện sẽ đi ngang ở Việt Nam khi thị trường xe máy trong nước bão hòa. Đồng thời, thị trường ô tô điện của Việt Nam có tiềm năng to lớn chưa được khai phá với bối cảnh hơn 60% người dân sở hữu xe máy trong năm 2020, trong khi mới chỉ có 5,7% sở hữu ô tô. Theo đó, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam dự đoán, đến năm 2040, Việt Nam sẽ có 3,5 triệu ô tô điện lăn bánh trên đường.

Cũng theo HSBC, các nhà sản xuất xe điện nội địa Việt Nam, chẳng hạn như doanh nghiệp đầu ngành như VinFast sẽ gặp thách thức khi nhân rộng mô hình thành công của xe máy điện trong mảng ô tô điện. Do người tiêu dùng Việt Nam có tâm lý chần chừ với khi giá thành cao, sợ xe không đủ điện, lo lắng về pin và quan ngại về thiếu thốn cơ sở hạ tầng trạm sạc.

Dù vậy, những trở ngại trong quá trình phổ biến xe điện có thể được giải quyết thông qua hỗ trợ về chính sách của nhà nước. Chẳng hạn, Việt Nam đã triển khai miễn lệ phí trước bạ đối với xe điện dùng pin, giảm thuế nhập khẩu xe điện dùng pin và miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các dự án đầu tư vào xe điện chạy pin.

Một số chuyên gia trong ngành dự đoán rằng VinFast, với kế hoạch nâng công suất mỗi năm từ 250.000 xe lên 1 triệu xe, có thể sau này sẽ trở thành nhà xuất khẩu xe điện hàng đầu sang các nước còn lại trong ASEAN. Trong đó, Indonesia có khả năng sẽ là thị trường nước ngoài chính của VinFast và các nhà sản xuất xe điện khác của Việt Nam do có vị trí địa lý gần gũi và dân số đông.